جزئیاتی از درآمدهای مالیاتی در ۷ ماهه نخست سال ۱۴۰۰؛ مالیات خانه‌های خالی «صفر»
- روزنامه فرهیختگان نوشت: زمانی که لایحه بودجه در آذرماه ۱۳۹۹ ازطرف دولت تقدیم مجلس شد، اعتراض‌های زیادی پیرامون این موضوع شکل گرفت که بودجه ۱۴۰۰ بودجه‌ای انبساطی است و افزایشی که در مخارج بودجه شکل گرفته بسیار شدید است.
رقم بودجه مصارف عمومی در لایحه حدود ۸۴۱ هزار میلیارد تومان برآورد شده بود، اما پس از اینکه این لایحه از فیلتر کمیسیون تلفیق و مجلس شورای اسلامی گذشت، رقم مصارف عمومی بودجه به هزار و ۲۷۸ هزار میلیارد تومان رسید.
همچنین کسری تراز عملیاتی بودجه که تفاوت بین درآمدها با بودجه جاری را نشان می‌دهد، از ۳۱۹ هزار میلیارد تومان در لایحه بودجه ۱۴۰۰ با رشد بیش از ۴۵ درصدی به ۴۶۴ هزار میلیارد تومان در قانون بودجه رسید. ارزش این اعداد به این است که اگر بخش درآمدها یعنی مالیات، سود شرکت‌های دولتی، درآمد دولت از اجاره، درآمد مالکیت دولت، درآمد ارائه خدمات توسط دولت، درآمد فروش کالا، درآمد حاصل از جرایم و... محقق نشود، دولت مجبور خواهد بود برای پوشش کسری حقوق و دستمزد و سایر هزینه‌های جاری اوراق بیشتری بفروشد، بیشتر دست در جیب بانک مرکزی کند و خلاصه کسری را با روش‌های پرخطر جبران کند. با این مقدمه، اهمیت درآمدهای مالیاتی بیشتر خودنمایی می‌کند.
بررسی‌ها از عملکرد ۷ ماهه نخست سازمان امور مالیاتی نشان می‌دهد از حدود ۳۲۹ هزار و ۸۳۹ میلیارد تومان درآمد مالیاتی پیش‌بینی شده در بودجه سال‌جاری، بدون درنظر گرفتن رقم ۵۵ هزار و ۸۵۶ میلیارد تومان مالیات بر واردات که آمار آن را باید گمرک اعلام کند، تاکنون ۱۶۶ هزار و ۷۰۱ میلیارد تومان از این رقم محقق شده که معادل ۵۰ درصد کل درآمد مالیاتی پیش‌بینی‌شده بودجه و معادل ۶۱ درصد تکلیف سازمان امور مالیاتی (بدون درنظر گرفتن مالیات بر واردات) است. مورد قابل‌تامل اینکه، درحالی‌که مالیات بر شرکت‌ها قبل از پایان سال ۱۰۰ درصد محقق شده، اما مالیات بر ثروت که شامل مالیات بر دارایی‌های لوکس و خانه‌های خالی و نقل‌وانتقالات املاک و مستغلات و ارث است، تنها ۲۲ درصد آن محقق شده که از این عدد نیز سهم مالیات بر خانه‌های خالی و املاک و خودرو‌های لوکس صفر است.
وصول ۶۱ درصدی چک مالیاتی
براساس قانون بودجه سال ۱۴۰۰ رقم پیش‌بینی‌شده برای درآمد مالیاتی دولت حدود ۳۲۹ هزار و ۸۳۹ میلیارد تومان است که از این مقدار، نزدیک به ۲۷۴ هزار میلیارد تومان آن مربوط به عملکرد سازمان امور مالیاتی شامل مالیات اشخاص حقوقی، مالیات بر درآمدها، مالیات بر ثروت و مالیات بر کالا‌ها و خدمات و همچنین حدود ۵۵ هزار و ۸۵۶ میلیارد تومان آن نیز مربوط به مالیات بر واردات است. باتوجه به اینکه رقم مالیات بر واردات ازسوی گمرک اعلام می‌شود، آمار‌های درآمدهای مالیاتی در حوزه اختیار سازمان امور مالیاتی نشان می‌دهد طی ۷ ماهه نخست امسال از رقم ۲۷۴ هزار میلیارد تومان آن مربوط به عملکرد این سازمان، تاکنون ۱۶۶ هزار و ۷۰۱ میلیارد تومان آن محقق شده است. این رقم معادل ۵۰.۵ درصد از کل درآمدهای مالیاتی و بدون احتساب درآمد مالیات بر واردات، معادل ۶۱ درصد درآمدهای تکلیفی سازمان امور مالیاتی است.
تولید جور ثروتمندان را کشید
بررسی اعداد و ارقام درآمدهای مالیاتی دولت در ۷ ماهه نخست نکته قابل‌تاملی را نشان می‌دهد، به‌طوری‌که اگر مالیات‌ها را به ۵ پایه مالیات اشخاص حقوقی، مالیات بر درآمدها، مالیات بر ثروت، مالیات بر واردات و مالیات بر کالا‌ها و خدمات تقسیم کنیم، از ۵۹ هزار و ۶۹۵ میلیارد تومان رقم پیش‌بینی‌شده در قانون بودجه برای مالیات اشخاص حقوقی یا همان شرکت‌ها، در ۷ ماهه امسال بیش از ۱۰۰ درصد (۵۹ هزار و ۹۲۹ میلیارد تومان) آن محقق شده است. در حوزه مالیات بر درآمدها که شامل مالیات بر حقوق کارکنان بخش عمومی، مالیات حقوق کارکنان بخش خصوصی، مالیات مشاغل، مالیات مستغلات و مالیات متفرقه درآمد است، از ۵۴ هزار و ۷۹۳ میلیارد تومان رقم پیش‌بینی‌شده در قانون بودجه سال‌جاری، در ۷ ماهه حدود ۳۱ هزار و ۴۵۶ میلیارد تومان یا معادل ۵۷.۴ درصد از کل محقق شده است.
یکی از انواع پایه‌های مالیاتی، مالیات بر ثروت است. این بخش از درآمدهای مالیاتی دولت که شامل مالیات بر ارث، مالیات اتفاقی، مالیات نقل‌وانتقال سرقفلی، نقل‌وانتقال سهام، نقل‌وانتقالات املاک، حق تمبر و اوراق بهادار، مالیات بر واحد‌های مسکونی گرانقیمت، مالیات بر انواع خودرو‌های سواری و وانت دوکابین گرانقیمت و درآمد حاصل از مالیات بر واحد‌های مسکونی خالی از سکنه است، از رقم ۳۴ هزار و ۵۵۸ میلیارد تومان پیشنهادی قانون بودجه، تاکنون فقط ۷ هزار و ۷۹۱ میلیارد تومان یا معادل ۲۲.۵ درصد آن محقق شده است. نکته قابل‌تامل اینکه، از همین رقم نیز حدود ۴ هزار و ۶۵ میلیارد تومان آن مربوط به مالیات نقل‌وانتقال سهام یا همان مالیات معاملات بورسی است.
مالیات بر واردات چهارمین پایه اصلی مالیاتی است که شامل مالیات بر حقوق ورودی کالا، حقوق ورودی خودرو، حقوق ورودی دستگاه‌های اجرایی، یک درصد عوارض بر واردات، حقوق ورودی گوشی موبایل بالای ۶۰۰ دلار و... است. در قانون بودجه رقم ۵۵ هزار و ۸۵۶ میلیارد تومان از محل آن برای دولت درآمد درنظر گرفته شده است، با این‌حال از آنجاکه رقم آن را گمرک اعلام می‌کند، هنوز اطلاع دقیقی از میزان تحقق این پایه مالیاتی در دست نیست.
مالیات بر کالا‌ها و خدمات پایه پنجم مالیاتی کشور است که شامل مالیات بر فروش فرآورده‌های نفتی و بنزین، دو درصد مالیات سایر کالا‌ها (معوق)، عوارض خروج مسافر از مرز‌های کشور، مالیات بر فروش سیگار، مالیات بر نقل‌وانتقالات اتومبیل، مالیات شماره‌گذاری خودرو، مالیات بر ارزش افزوده، یک درصد مالیات بر ارزش افزوده موضوع ماده (۳۷)، مالیات بر ارزش افزوده شهرداری‌ها و مالیات بر مصرف سیگار است. در قانون بودجه سال‌جاری رقم ۱۲۴ هزار و ۹۳۸ میلیارد تومان درآمد برای این پایه مالیاتی درنظر گرفته شده که تاکنون ۶۷ هزار و ۵۲۵ میلیارد تومان یا به‌عبارتی معادل ۵۴ درصد از آن محقق شده است.
مالیات خانه‌های خالی «صفر»
مالیات بر خانه‌های خالی در ایران برای نخستین‌بار در چارچوب «قانون تعدیل و تثبیت اجاره‌بها» مصوب ۱۳۵۲ برقرار شد. مطابق ماده ۸ این قانون، دریافت وجوهی تحت عنوان «عوارض تخلیه از خانه‌های خالی و بلااستفاده»، قابل‌وصول شد. این قانون عملا نتوانست تأثیر چندانی در افزایش عرضه خانه‌های خالی ازسوی مالکان به بازار جهت کاهش اجاره‌بها داشته باشد. اما عوارض موضوع این قانون تا پایان سال ۱۳۶۶ به قوت خود باقی ماند. با تصویب قانون مالیات‌های مستقیم در اسفندماه سال ۱۳۶۶، فصل دوم باب اول (مالیات بر دارایی) به مالیات مستغلات مسکونی خالی (مواد ۱۰ و ۱۱) اختصاص یافت که این فصل نیز در اصلاحات سال ۱۳۸۰ حذف شد. باوجود این، باتوجه به روند روبه افزایش واحد‌های مسکونی خالی طی سال‌های گذشته و افزایش شدید اجاره‌بهای مسکن، در اصلاحات قانون مالیات مستقیم مصوب ۱۳۹۴ این نوع مالیات با هدف کنترل افزایش قیمت مسکن مجددا درقالب ماده ۵۴ مکرر ق. م. م وضع شد. طی چندین سال دولت روحانی و ازجمله شخص عباس آخوندی وزیر اسبق راه و شهرسازی با عدم تکمیل سامانه ملی املاک و اسکان کشور مانع اخذ این مالیات شدند. اما از سال گذشته با تصویب قانون ویژه برای این پایه مالیاتی و راه‌اندازی سامانه املاک و اسکان، تصور می‌شد درآمد مالیاتی این پایه حتی در نیمه اول سال‌جاری اخذ شود. دولت و مجلس نیز در قانون بودجه سال‌جاری درآمد ۲ هزار میلیارد تومانی را در قانون بودجه برای این پایه پیش‌بینی کرده‌اند. اما عملکرد ۷ ماهه این پایه مالیاتی حتی یک ریال هم برای دولت درآمد نداشته است.
مالیات خودرو و خانه لوکس «نیم درصد» هم محقق نشد
گفته شد مالیات بر ثروت که شامل مالیات بر ارث، مالیات اتفاقی، مالیات نقل‌وانتقال سرقفلی، نقل‌وانتقال سهام، نقل‌وانتقالات املاک، حق تمبر و اوراق بهادار، مالیات بر واحد‌های مسکونی گرانقیمت، مالیات بر انواع خودرو‌های سواری و وانت دوکابین گرانقیمت و درآمد حاصل از مالیات بر واحد‌های مسکونی خالی از سکنه است، از رقم ۳۴ هزار و ۵۵۸ میلیارد تومان پیشنهادی قانون بودجه، تاکنون فقط هفت‌هزار و ۷۹۱ میلیارد تومان یا معادل ۲۲.۵ درصد آن محقق شده که البته از همین رقم هم حدود چهارهزار و ۶۵ میلیارد تومان آن، درآمد مالیاتی معاملات بورسی است. در بین اجزای این پایه مالیاتی دولت ۷۰۷ میلیارد تومان مالیات بر واحد‌های مسکونی گرانقیمت و ۶ هزار و ۶۶۶ میلیارد تومان نیز برای مالیات بر انواع خودرو‌های سواری و وانت دوکابین گرانقیمت درنظر گرفته بود که درآمد دولت از مورد اولی فقط ۸۰۰ هزار تومان و از دومی ۱۴۶ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان بوده است. برای درک ناچیز بودن میزان این درآمدها کافی است تصور کنیم اولی باید ۸۸۴ هزار برابر و دومی ۴۶ هزار برابر شود تا صددرصد محقق شوند که امری محال است.
