چطور عزت نفس خود را به بالاترین درجه برسانیم؟
- عزت نفس یا حرمت نفس، همان باور و اعتقادی است که فرد، دربارهٔ ارزش و اهمیت خود دارد و گاهی عدم وجود این ویژگی در فرد می‌تواند مشکلات غیرقابل حلی را پدید آورد.
افرادی که دارای عزت نفس بالایی هستند ویژگی‌های منحصربفردی دارند که در ادامه علاوه بر رونمایی از این ویژگی‌های شاخص سعی داریم راهکار‌هایی را نیز برای افزایش عزت نفس به شما پیشنهاد دهیم.
عزت نفس چیست؟
یکی از اصطلاحات رایج در روانشناسی عزت نفس یا حرمت نفس است که بازتاب ارزیابی یا برآورد یک فرد از ارزش‌های خود تلقی می‌شود.
در حقیقت عزت نفس، باور و اعتقادی است که فرد، دربارهٔ ارزش و اهمیت خود دارد و در رابطه با حرمت نفس می‌توان آن را با عوامل مختلف توضیح داد.
به این صورت که اگر فردی دارای حرمت نفس باشد بر این امر معتقد است که انسان مقدّس است و به دلیل این مقدّس بودن نمی‌توان او را قربانی اعتقاد‌های دیگران کرد.
عامل بعدی نیز این است که انسان‌ها با هم متفاوتند؛ یعنی بین افراد مختلف با نژاد‌ها و قومیت‌های مختلف هیچ فرقی وجود ندارد و همین‌طور انسان‌ها با هم برابرند، عامل دیگر خود دوستی و احساس رضایت داشتن از آنچه که هستم و هرچه که هستم و همین‌طور نداشتن شرم و خجالت از وجود خود است.
بطور کلی می‌توان حرمت نفس را در امور مختلف زندگی شرح داد. افرادی که دارای حرمت نفس پایین هستند در زندگی خود با مشکلات فراوانی روبرو می‌شوند.
ویژگی افرادی که عزت نفس بالایی دارند
از خود و دیگران تشکر و قدردانی می‌کنند
از رشد استقبال می‌کنند و چالش‌ها را می‌پذیرند
اغلب خودشان تصمیم می‌گیرند، اما نظرات افراد صاحب نظر را نیز می‌پذیرند
همواره در حال کشف ویژگی‌های درونی خود هستند
هنگام مواجهه با مشکلات و چالش‌ها واقع گرا هستند
انگیزه کافی برای تلاش برای رسیدن به اهداف خود دارند
همواره خود و دیگران را به سمت جنبه‌های مثبت زندگی هدایت می‌کنند
در صورت شکست، دلیل آن را پیدا کرده و از اشتباهات خود درس می‌گیرند
انتقادات دیگران را بدون تعصب گوش می‌دهند، چون می‌دانند ارزش وجودی آن‌ها به نظرات دیگران بستگی ندارد
ویژگی افراد با عزت نفس پایین
باید به این نکته توجه کنید که این افراد دقیقا نقطه روبه‌روی افراد گروه قبلی قرار می‌گیرند و ویژگی‌های زیر را دارند:
- حتی در صورتی که بهترین عملکرد را داشته باشند، بازهم از خود راضی نیستند و اصطلاحا توقع نامعقول از خود دارند
- بیشتر از اینکه خود را دوست بدارند، برای دیگران ارزش قائلند
- احساس ترس، اظطراب و افسردگی مهمان همیشگی آن‌هاست
- به جای تمرکز روی نقاط قوت خود، روی نقاط ضعف و منفی خود تمرکز می‌کنند و با این کار انرژی خود را ازبین می‌برند
- نمی‌توانند نیاز‌های خود را بیان کنند و از این کار خجالت می‌کشند
- هر مشکلی که به وجود می‌آید خود را مقصر می‌دانند و احساس بازنده بودن دارند
- به هیچ وجه موفقیت‌های خود را نمی‌بینند و تنها در حال تماشای موفقیت‌های دیگران و حسرت خوردن هستند
تفاوت اعتماد به نفس و عزت نفس در چیست؟
در صورتی که بخواهیم اعتماد به نفس را به معنای خاص آن یعنی نزدیک به خودکارآمدی، بدانیم، با توجه به مدل دو عاملی عزت نفس، می‌توان گفت؛ اعتماد به نفس و باور به توانمندی‌های خود، یکی از دو مولفه عزت نفس است.
اما در این میان توجه به دو نکته ضروری است:
اعتماد به نفس باید در حوزه‌هایی که فرد آن‌ها را ارزشمند می‌داند سنجیده شود.
بعنوان مثال؛ اگر فرد دوست‌یابی را یک توانمندی ارزشمند می‌داند، آن‌وقت، افزایش اعتماد به نفس فرد در دوست‌یابی می‌تواند به افزایش عزت نفس وی کمک کند.
دومین نکته این است که اعتماد به نفس فقط زمانی می‌تواند به عزت نفس کمک کند که با مولفه‌ی دیگری، یعنی احساس ارزشمندی همراه باشد.
پس می‌توان نتیجه گرفت، اگر فردی به توانمندی‌های خود ایمان داشته باشد، اما در مقابل احساس ارزشمندی نداشته باشد، این توانایی‌ها را نه تنها در راه رشد، بلکه در راه دفاع از هویت و ارزش خود به کار خواهد برد.
کریستوفر مراک از این موضوع اینگونه تعبیر می‌کند که، توانمندی‌ها در این‌جا خرج می‌شوند تا فرد خلاء ارزشمندی خود را پُر کند؛ نه اینکه به زندگی متعادل و تعامل با محیط و جامعه ادامه دهد.
راهکار‌هایی برای افزایش عزت نفس
برای افزایش عزت نفس راهکار‌های بسیار ساده‌ای وجود دارد که در صورت آگاهی از آن‌ها افراد می‌توانند ویژگی‌های مثبت خود را افزایش و آن‌ها را تقویت کنند.
- ۱۰ نقطه قوت و ۱۰ نقطه ضعف خود را یادداشت کنید، پس از آن شما برداشتی واقع بینانه و صادقانه از خود دارید.
- حداقل ۳۰ دقیقه در روز را به خود اختصاص دهید و فعالیت‌های مورد علاقه خود را در این زمان انجام دهید.
- انجام کار‌های متفاوت و مسئولیت پذیری جدید را تجربه کنید. سعی کنید برای انجام برخی کار‌ها داوطلب شوید و اگر در انجام آن موفق نشدید، آن را بیان کرده و درباره علت عدم موفقیت و نقاط ضعف خود در این مورد با دیگران صحبت کنید.
- هیچ وقت و تحت هیچ شرایطی خودتان را با دیگران مقایسه نکنید. تنها کسی که شما حق دارید خودتان را با او مقایسه کنید، خودتان هستید.
- خودتان را همانگونه که هستید دوست داشته باشید و با خود مهربان باشید. خودتان را ارزشمند بدانید و هر روز نقاط مثبت تان را به خود یادآوری کنید.
- حتی به شوخی خودتان را تحقیر و مسخره نکنید.
- حس گناهکار بودن و اینکه باعث ناراحتی و آزار دیگران شده اید را از خودتان دور کنید.
- جسور و قاطع باشید. یعنی به نظرات و نیاز‌های دیگران احترام گذاشته و از آن‌ها نیز توقع داشته باشید که به نظرات و نیاز‌های شما احترام بگذارند. برای این کار می‌توانید به رفتار افراد قاطع نگاه کنید و کار‌های آن‌ها را تکرار کنید.
- ورزش کنید و تحرک خود را افزایش دهید. هنگام ورزش هورمون اندورفین (هورمون شادی) ترشح می‌شود که باعث افزایش عزت نفس شما می‌شود.