قصه تلخ سیب شیرین ارومیه
- روزنامه خراسان نوشت: شاید یکی از بهترین لحظات عمر یک کشاورز زمان برداشت محصولی باشد که با هزار رنج و مشقت به ثمر رسانده و آن محصول را چیده و به بازار عرضه می‌کند، اما این لحظه خوب باغداران آذربایجان غربی سال‌هاست به دردی جانکاه تبدیل شده که انگار دوایی برای آن وجود ندارد. درد آورترین بخش این ماجرا رنج‌های بدون گنج است.
سال‌هاست استان آذربایجان غربی رتبه اول تولید سیب کشور را نصیب خود می‌کند، اما هرساله پایین بودن قیمت فروش محصول نسبت به هزینه‌های تولید آن، نامشخص بودن وضعیت صادرات و پایین بودن توان مالی باغداران و همچنین ریزش‌های قبل از برداشت محصول از بزرگ‌ترین مشکلات تولید این محصول برای باغداران شده به طوری که هر سال در ماه‌های شهریور، مهر و اوایل آبان شاهد تصاویری از ریختن سیب‌ها در کنار جاده‌ها هستیم. این اتفاق امسال هم افتاده و تصاویری عجیب از سیب‌های تلنبار شده در کنار جاده‌ها منتشر شده است. از آن جایی که بیشترین میزان آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و با توجه به کشت محصولاتی که به آب زیادی نیاز دارند، رها کردن محصولات یعنی هدر رفت سرمایه و انرژی که برای پرورش آن صورت گرفته است، اما چرا این قصه تلخ دورریز در شهر‌ها و روستا‌ها برای میوه‌ها و صیفی جات مختلف سالانه در حال رخ دادن است و کاری برای آن نمی‌شود.
۳۰ درصد سیب تولیدی پا درختی است!
کشور ایران با تولید متوسط سالانه ۴.۲ میلیون تن بعد از کشور‌های چین و ایالات متحده بیشترین مقدار تولید سیب در جهان را دارد. از این میزان تولید، استان آذربایجان‌غربی با تولید سالانه حدود ۱.۳ تن بالاترین میزان تولید در بین تمام استان‌ها را دارد که به گزارش پانا به نقل از رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان آذربایجان غربی حدود ۳۰ درصد از آن مربوط به سیب صنعتی یا همان سیب درجه سه می‌شود. سیب صنعتی سیبی است که به دلیل وزش باد، آفت زدگی و... از درخت جداشده و به نوعی ضایعات کشاورزی محسوب می‌شود که به گفته رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان آذربایجان غربی سالانه بیش از ۴۰۰ هزار تن از سیب تولیدی این استان را شامل می‌شود.
چه بلایی سر سیب صنعتی می‌آید
معمولا از سیب‌های صنعتی برای تهیه آب میوه و کنسانتره استفاده می‌شود، اما نبود تعداد کافی کارخانه‌های تبدیلی از یک سو و از سوی دیگر ارزان بودن قیمت خرید تضمینی سیب صنعتی که به گفته معاون تعاون روستایی کشور امسال به قیمت هزار و ۴۶۰ تومان است باعث شده کشاورزان با توجه به گرانی کرایه حمل و نقل مایل به فروش سیب‌های پا درختی به این کارخانه‌ها نباشند، چون به دلیل تعداد کم مرکز خرید و میزان بالای سیب‌های پادرختی در بعضی اوقات تا چند روز کامیون‌ها معطل تحویل می‌مانند که باعث می‌شود هزینه حمل و نقل بیشتر از پول فروش سیب‌های پادرختی بشود. به همین دلیل ترجیح می‌دهند یا آن‌ها را به عنوان خوراک دام به دام‌های شان بدهند یا برای فروش به دلال‌ها یا خلاصی از سیب‌ها آن‌ها را در کنار جاده‌ها تلنبار کنند. به گفته رئیس سازمان جهادکشاورزی آذربایجان غربی امسال ۸۲ مرکز خرید، کار خرید را بر عهده دارند که شامل ۴۰ مرکز متعلق به سازمان تعاون روستایی، ۳۰ مرکز بخش خصوصی دارای مجوز از سازمان جهاد کشاورزی و ۱۲ سردخانه ذخیره سازی میوه است.
راهکار مسئولان؛ پاک کردن صورت مسئله
هرچند با تاخیر، قیمت خرید تضمینی سیب آذربایجان غربی اعلام شد، اما همان طور که گفتیم تعداد کم کارخانه‌های کنسانتره در منطقه باعث شده باغدار عطای آن مبلغ را به لقایش ببخشد و سیب‌ها را در کنار جاده رها کند، اما مسئولان استان برای حل این معضل راهکاری‌اندیشیده‌اند. اکبر کرامتی رئیس سازمان جهادکشاورزی آذربایجان غربی در گفت‌وگویی با باشگاه خبرنگاران با بیان این که انباشت سیب در کنار جاده‌های استان ممنوع است و با متخلفان برخورد می‌شود، گفته: «با توجه به این که حریم جاده‌ها با انباشت سیب‌های صنعتی اشغال و منجر به ایجاد مشکلات بهداشتی و بد منظر شدن حریم جاده‌ها می‌شود، لازم است دستگاه‌های مربوط نسبت به پاک سازی جاده‌ها و رفع این موضوع با جدیت بیشتر از سال‌های گذشته مساعدت و همکاری لازم را انجام دهند.»
پیش از سیب به فکر ارومیه باشید
سیب در ارومیه قبل از تلنبار شدن در کنار جاده هم خود فاجعه‌ای است که در نبود الگوی کشت طی سال‌ها اتفاق افتاده و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان باعث خشکی دریاچه ارومیه شده است. پیش از این ناصر کرمی که دکترای اقلیم‌شناسی دارد و از کارشناسان فعال در حوزه محیط است، تغییر الگوی کشت باغداران آذربایجانی از انگور به سیب در ۳۰ سال گذشته را علت اصلی و تعیین‌کننده کم شدن سهم دریاچه می‌داند. کرمی در قالب یادداشتی که برای «شرق» فرستاده ادعای خود را این‌گونه طرح کرده است: «به نظر می‌رسد آن چه که تاکنون در‌باره دلیل واپس‌نشینی و خشک شدن بخش بزرگی از عرصه دریاچه ارومیه گفته شده دقیق نبوده و در این‌باره یک مولفه مهم کاملا مورد بی‌توجهی قرار گرفته است: تغییر الگوی کشاورزی منطقه از تاکستان به باغ‌های سیب. البته مواردی همچون سدسازی بی‌رویه، میان گذر دریاچه، الگوی نامناسب کشت و... نیز تاثیر خود را دارند، اما می‌توان گفت یا این تاثیرات کمتر از مولفه پیش گفته است یا اساسا این مولفه در مورد مهمی مثل تغییر گسترده نظام هیدروشناختی منطقه از طریق سدسازی‌های متعدد نقش علت غایی را داشته است.»
حالا باید دید آیا رکورد زنی تولید سیب در این استان که ۴۰ درصد آن هم به صورت پا درختی در کنار جاده‌ها تلنبار می‌شود مهم‌تر است یا خشک شدن دریاچه ارومیه؟
کلام آخر
هرچند با توجه به آن چه گفته شد بهتر است قبل از هرکاری به فکر تغییر الگوی کشت در کشور بود تا شاهد کاهش دور ریز محصولات کشاورزی نباشیم که هم آب زیادی مصرف
می‌کنند و هم تلاش زیادی برای به ثمر نشستن آن‌ها می‌شود، اما این به آن معنا نیست که شاهد و ناظر تلنبار شدن هزاران تن سیب در کنار جاده‌ها باشیم در حالی که می‌توان با آن‌ها از طریق کارخانه‌های تبدیلی در کنار ایجاد ارزش افزوده به محصولات صد‌ها شغل ایجاد کرد و به قصه تکراری مشکلات باغداران سیب پایان داد.