پیچ و خم نفس‌گیر ابلاغ یک مصوبه قرآنی
- ایکنا نوشت: حدود چهار روز پیش بود که حجت‌الاسلام و المسلمین سیدابراهیم رئیسی، رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی ماده واحده تسری امتیازات موضوع آیین‌نامه مصوب جلسه ۴۷۷ مورخ ۱۳۸۰/۱/۲۱ شورای عالی انقلاب فرهنگی را ابلاغ کرد تا بر اساس آن به دارندگان گواهی‌نامه‌های تخصصی حفظ و قرائت قرآن کریم این امتیازات نیز ارائه شود. موضوعی که سال‌ها برای ابلاغ و تحقق آن از سوی نهاد‌های قرآنی تلاش و فعالیت شد و امروز این موضوع از سوی رییس جمهور ابلاغ شد. اما موضوعی که بعد از ابلاغ این مصوبه مطرح می‌شود چیستی و چگونگی امتیازات داده شده به حافظان و قاریان قرآن کریم و نحوه اجرای این مصوبات است؛ لذا برای کسب اطلاع بیشتر از روند ابلاغ این مصوبه و جزئیات آن و همچنین امتیازاتی که قاریان وحافظان دارای مدرک تخصصی می‌توانند بر اساس آن بهره‌مند شوند به سراغ علیرضا شعبانی‌فرد، کارشناس دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی و یکی فعالان قرآنی در این عرصه رفتیم که مشروح این گفتگو را در ادامه می‌خوانید.
در ابتدا توضیحاتی را درباره ابلاغیه منتشر شده از سوی رئیس جمهور بفرمایید و اینکه این ابلاغیه چه امتیازاتی برای حافظان و قاریان ارائه می‌دهد؟
از اوایل دهه هفتاد دولت تصمیم گرفت برای هنرمندان یک‌سری مزایای اداری-استخدامی در نظر بگیرد، چراکه روند سنجش و ارزیابی آن‌ها مسیر مشخصی نداشت، اما به هرجهت تلاش شد تا اعتبار آن را تضمین کنند و لذا در شورای عالی انقلاب فرهنگی این موضوع تصویب شد و بر اساس آن درجات یک تا پنج مدارک هنری از مزایا و امتیازاتی برخوردار شدند. ازجمله این مزایا این بود که اگر این افراد در رشته خودشان در اداره و یا سازمانی مشغول به کار و یا استخدام شوند و یا مدرک تحصیلی نداشته باشند، می‌توانند از مزایای درجه هنری خود همتراز مدرک تحصیلی برخوردار شوند. به‌عنوان مثال مدرک درجه یک هنری معادل دکترا، درجه دو معادل فوق‌لیسانس و سایر درجه‌ها معادل خود را داشت؛ مشروط برآنکه مرتبط با کارشان در سازمانی که در آن شاغل هستند باشد. برای کسانی هم که مدرک تحصیلی داشتند و در کنارش از این درجات برخوردار بودند مزایایی در قالب ارتقا گروه، رتبه و موارد مانند این‌ها در نظر گرفته شد و بعد از مدتی نویسندگان، شعرا و سایر هنرمندان هم به آن اضافه شدند؛ این موارد در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب و بعد‌ها تکمیل شد.
در ادامه این مصوبات برای ساماندهی مدارک حفظ قرآن و اختصاص مزایا به افرادی که این مدرک را داشتند؛ ضوابط ارزیابی حافظان قرآن کریم در سال ۱۳۸۴ به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید. در ماده پنج این مصوبه آمده است که این افراد هم از درجات یک تا پنج هنری بهره‌مند می‌شوند و حافظان هم به هنرمندان الحاق شدند؛ منتهی سازمان اداری و استخدامی با سختگیری زیاد با این مصوبه برخورد کرد. با این وجود سازمان دارالقران بیش از ۵ سال برای تحقق این مصوبه تلاش و پیگیری کرد تا اینکه در سال ۱۳۹۰ شورای اداری و استخدامی سازمان مدیریت برنامه و بودجه این موضوع را تصویب کرد. طی این بخشنامه دارندگان مدارک تخصصی حفظ قرآن از مزایای اداری و استخدامی برخوردار می‌شدند که در نوع خودش دستاورد بزرگی بود.
از سوی دیگر و درکنار این مصوبه طرح ارزیابی قاریان و مدرسان تجربی قرآن هم از سال ۸۶ کلید خورد و کلیات آن آماده شد؛ تا اینکه بعد از تشکیل شورای توسعه فرهنگ قرآنی موفق شدیم در سال ۹۰ برای قاریان و مدرسان قرائت قرآن نیز این موضوع را به جهت سنجش و ارزیابی قاریان تصویب کنیم.
یکی از موضوعاتی که طبق قاعده عقلانی بعد از تصویب این موضوع مطرح می‌شد این بود که مزایای آن چیست؟ لذا این موضوع مجدد به مصوبه هنرمندان الحاق شد. بعد از اینکه درسال ۹۲ اولین و دومین دوره ارزیابی برگزار شد و خروجی فعالیت‌ها بیرون آمد افراد به دنبال مزایای این مصوبه بودند؛ لذا از سال ۹۳ رایزنی‌هایی با معاونت سرمایه نیروی انسانی ریاست جمهوری شروع شد تا مشخص شود چگونه این مصوبات اجرایی می‌شود.
بعد از مراجعه دوستان در شورای ارزیابی قاریان، شورای عالی انقلاب فرهنگی اعلام کرد که دولت جدید رویکرد‌هایی جدیدی دارد که ازجمله آن می‌توان به ماده ۴۴ قانون خدمات کشوری اشاره کرد. آن‌ها مطرح کردند که در این ماده آمده است شورای عالی انقلاب فرهنگی مرجع تعیین مزایای کسانی است که دارای مدارک هنری و یا حوزوی هستند و گفتند که مبنای ما این بند است و اعلام کردند که بخش‌نامه‌هایی هم که در سال ۱۳۹۰ توسط شورای اداری و استخدامی منتشر شده است از نظر ما فاقد اعتبار است و در حال حاضر ما کاری به حافظان و قاریان قرآن نداریم ولذا اضافه کردن یک گروه جدید به این مصوبه با رویکرد‌های کلی ما همخوانی ندارد.
بعد از آن مجدد یک‌سری نامه‌نگاری‌ها و جلسات برگزار شد که به دلیل بروکراسی بالا دوسال طول کشید تا اینکه در سال ۹۵ به این نتیجه رسیدیم که باید در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه‌ای جداگانه را خاص این موضوع داشته باشیم. از سال ۹۵ پیگیر این موضوع شدیم تا یک مصوبه مستقل را بگیریم که این موضوع، هم برای تحکیم جایگاه حفظ و هم برای قاریان اجرایی‌سازی شود.
بخشنامه سال ۹۰ در رابطه با مزایای اداری و استخدامی حافظان اینگونه بود که باید فرد، حافظ کل یا ۱۰ جز از قرآن کریم باشد. در آنجا مشخص کرده که اگر فردی این مدارک را دارا باشد و همزمان کارمند دولت هم باشد و مدرک استخدامی و تحصیلی نداشته باشد به شرط آنکه اگر در رشته‌های فرهنگی و آموزشی مخصوصا وزارت آموزش و پرورش مشغول به کار باشد می‌تواند آن مدرک را به عنوان کسی که مدرک درجه سه دارد، لیسانس حساب کنند؛ و یا اینکه اگر در آزمون استخدامی دستگاه‌ها شرکت کرده باشد امتیازی را برای این افراد در نظر بگیرند؛ در برخی از جاه‌ها ازجمله آموزش و پرورش این مصوبه را اجرایی سازی کردند، اما این‌ها هم باز برایشان مشکل ایجاد کرده بود.
البته تعداد افرادی که از این مزایا می‌توانند استفاده کنند بسیار محدود است، اما همین تعداد محدود هم از این امکانات بهره‌مند نشدند و شرایطش فراهم نشد. ضوابط این قضیه پیچیدگی‌ها و دشواری‌هایی دارد که امروز هم باوجود اینکه مصوب شده است، اما استفاده‌کنندگان از آن بسیار محدود هستند، اما در عین حال چندین سال بود که پیگیر آن بودیم.
سال ۹۵ در شورای عالی انقلاب فرهنگی به دنبال مصوبه‌ای بودیم که این کار محکم کنیم تا تصویب شود و در نهایت به متن پیشنهادی رسیدیم که بر اساس ماده ۴۴ و ضوابط قبلی قاریان و حافظان هم از همان مزایای هنرمندان برخوردار می‌شوند؛ مجدد سازمان اداری و استخدامی یکی از مخالفان این مصوبه شد و شورای عالی انقلاب فرهنگی هم نسبت به این مخالفت‌ها حساس شده بود که در نهایت دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی در جلسات متعددی با حضور شورای معین حضور پیدا کرد و در تمامی این جلسات توضیحات و مستنداتی را ارائه دادند تا در نهایت در سال ۹۸ این موضوع به تصویب رسید به شرط آنکه در این مزایا اسم استخدامی و اداری درج نشود، اما در محتوا و مضمون آن این موضوعات گنجانده شد.
این طرح برای بررسی و با دستور رییس جمهور وقت به سازمان اداری و استخدامی ارائه شد که در آنجا مجددا مورد ایراد و اشکال این سازمان قرار گرفت و طی بند‌هایی در قانون اداری استخدامی اعلام کردند هرگونه تغییری در روند مزایای اداری و استخدامی باید به پیشنهاد سازمان اداری و استخدامی و از طرف این سازمان ارائه شود؛ آن‌ها هم به این دلیل مخالفت خودشان را اعلام کردند. نهایتا این مصوبه معلق ماند تا اینکه در دولت جدید ایرادات و مشکلات موجود رفع شد و مصوبات قبلی ابلاغ و این مصوبه هم ابلاغ شد. اما در هر صورت سازمان اداری و استخدامی باید بخشنامه‌ای را برای این موضوع تنظیم کند تا روند اجرایی‌سازی آن مشخص شود.
البته تعداد این افراد بسیار محدود است و کسانی هستند که آزمون‌های سخت و دشواری را طی می‌کنند و به آسانی به کسی مدرک داده نمی‌شود. اشکالی که وجود دارد این است که امروز مدارک تحصیلی خیلی راحت در دسترس افراد وجود دارد و عملاً با همه سخت‌گیری‌هایی که سازمان اداری و استخدامی نسبت به این موضوع دارد، معمولاً افراد حداقل مدرک تحصیلی لیسانس و فوق لیسانس را دارند و شاید برای این موضوع باید نیاز‌های جدیدی ویژه قاریان و حافظان قرآن کریم در نظر داشته باشیم و لذا این مسئله نیازمند این است تا برای مراحل بعدی کار و فعالیت بیشتری برای آن انجام داد.
آمار دقیقی وجود دارد که مشخص شود چه تعداد از قاریان و حافظان می‌توانند از این امتیازات برخوردار شوند؟
آماری از افرادی که می‌توانند از این مزایا و این ابلاغیه بهره‌مند شود در حال حاضر وجود ندارد، اما می‌دانیم که سالانه حدود ۲۰۰ نفر در بخش قرائت مدرک دریافت می‌کنند و در بحث حفظ هم حدود ۷۰۰ نفر هستند؛ لذا از بین این‌ها و کسانی که در سال‌های گذشته مدرک گرفتهاند، باتوجه به شرایط اداری و استخدامی و بند‌های این مصوبه تعداد بسیار کمی می‌توانند از این مزایا و بهره‌مند شوند. چراکه هم باید کارمند باشد و هم باید مدرک تخصصی حفظ و قرائت را دریافت کرده باشند بعد از آن می‌توانند در آزمون اداری و استخدامی و یا برای ارتقاء درجه یا رتبه خود از این مزایا استفاده کنند.
الزامات پیاده‌سازی و اجرای این مصوبات و مصوبات قبلی را چه می‌دانید؟
زمانی که صنعت‌گر و هنرمند ما به عنوان یک هنرمند شناخته می‌شود، قرائت قرآن و حفظ قرآن هم نیز به عنوان یک هنر باید شناخته شود؛ لذا بودن چنین مصوباتی لازم است، اما کافی نیست و باید سعی کنیم برای کسانی که در ساحت مقدس قرآن فعالیت می‌کنند حداقل در گروه‌های هم ردیف خودشان این خدمات و فعالیت‌ها را داشته باشیم و نسبت به آن‌ها کم کار نباشیم. این موضوع یکی از وظایف جامعه اسلامی است که باید روی آن کار کنند، البته کار‌هایی هم انجام شده است. یکی از آن‌ها همین مصوبه و ابلاغی است که به تازگی به تصویب رسیده است و یا مصوبه ارائه کمک هزینه تحصیلی به قاریان و حافظان قرآن کریم که به عنوان یک مزیت بزرگ شناخته می‌شود.
کسانی که بتوانند مدارک درجه یک و دو قرائت و حفظ قرآن را دریافت کنند تقریباً می‌توانند در هر دانشگاهی به صورت رایگان تحصیل کنند و تمامی شهریه‌های آن‌ها به صورت کامل پرداخت می‌شود و این موضوعی است که خیلی از دیگر هنرمندان از این مزایا بهره‌مند نیستند. حتی کسانی که مدرک درجه یک و یا دو حفظ و یا قرائت را دریافت کنند، می‌توانند بدون آزمون و کنکور وارد دانشگاه شوند.
سخن آخر
در خصوص بحث مزایا باید مواردی را در نظر داشته باشیم و آن این است که باید ببینیم چگونه می‌توان این مزایا را متناسب با خدماتی که به نخبگان ارائه می‌شود تعریف کنیم و این خدمات به گونه‌ای باشد که افراد واجد شرایط در جامعه بتوانند از مزیت نسبی آن استفاده کنند، البته این موضوع جای کار بسیار دارد و ما باید برای آن بیشتر کار کنیم.