کرونا و بلاتکلیفی خوابگاه‌های دانشجویی
- روزنامه جام جم نوشت: دیروز وزیر علوم، تحقیقات و فناوری درخصوص شرایط حضوری شدن آموزش در نیم‌سال جدید تحصیلی نامه‌ای به دانشگاه‌ها ارسال کرد، نامه‌ای که در آن تاکید شده به‌واسطه ضرورت آغاز و تداوم آموزش حضوری، باید اقداماتی صورت بگیرد. مهم‌ترین نکته در این نامه که مورد درخواست محمدعلی زلفی‌گل قرار گرفته، این است که «آموزش‌های حضوری به‌گونه‌ای تدریجی و با توجه به شرایط منطقه موردنظر و میزان واکسیناسیون دانشجویان و شرایط خوابگاهی برقرار شود.»
البته تشخیص این امر براساس نامه منتشرشده بر عهده شورای مدیریت استانی آموزش عالی است. «شرایط منطقه» احتمالا براساس اعلام‌های روزانه وزارت بهداشت و درمان معین می‌شود، به عنوان مثال همین دیروز اعلام شد روند ابتلا‌ها در سه استان یزد، کرمانشاه و آذربایجان‌شرقی نگران‌کننده است، بنابراین وضعیت بازگشایی دانشگاه‌ها در این سه استان نسبت به دیگر شهر‌های ایران متفاوت خواهد بود. مؤلفه دوم مورد اشاره وزیر «میزان واکسیناسیون دانشجویان» عنوان شده است، میزانی که آمار تجمیع شده‌ای از آن وجود ندارد، به این معنا که هنوز مشخص نیست چند درصد از دانشجویان واکسینه شده‌اند و داده‌های موجود مربوط به بخشی از دانشگاه‌هاست که چنین آماری منتشر کرده‌اند.
مؤلفه مهم‌تر در نامه اخیر، مربوط به «شرایط خوابگاهی» دانشگاه‌ها می‌شود، موضوعی که هم مورد سوال بسیاری از دانشجویان است و هم باعث نگرانی خانواده آنهاست و البته نسخه واحد و یکسانی برای آن وجود ندارد. اخبار بسیاری در این زمینه منتشر شده، همه این اخبار هم طی یک ماه گذشته با پیشوند «آخرین وضعیت» عنوان شده است. به این مفهوم که احتمالا در فاصله باقیمانده تا نیمه‌آبان و آغاز آموزش حضوری دانشجویان، همچنان باید منتظر تغییراتی در وضعیت شرایط خوابگاهی‌شان باشند.
برخی از دانشگاه‌ها از جمله دانشگاه تهران هفته پیش اعلام کرد خوابگاه‌های این دانشگاه را فقط در اختیار «دانشجویان غیربومی مقطع کارشناسی ارشد و دکترا» می‌گذارد، آن هم با قید الزامی بودن تزریق دو دوز واکسن. این دانشگاه هنوز مشخص نکرده تکلیف دانشجویان غیربومی مقطع کارشناسی چیست؟ هر چند از شواهد برمی‌آید، دانشجویان غیربومی دوره کارشناسی همچنان الزامی برای حضور در دانشگاه‌ها ندارند. اما همین نکته هم در میان اطلاع‌رسانی‌های دانشگاه‌ها دیده نمی‌شود.
حتی در نامه اخیر وزیر علوم هم به این نکته اشاره نشده که مراد از بازگشایی تدریجی دانشگاه تنها حضور دانشجویان مقاطع ارشد و دکتراست یا دانشجویان مقطع کارشناسی هم شامل این وضعیت می‌شوند؟ آنچه در این میان بدیهی به نظر می‌رسد، این‌که در حال حاضر پذیرش خوابگاه‌ها به تفکیک دانشگاه‌ها وضعیت متفاوتی دارد. مسوولان می‌گویند باید وضعیت کرونایی شهر‌ها مشخص شود تا بتوان برای استفاده دانشجویان از خوابگاه‌ها تصمیم‌گیری کرد.
اصرار به بازگشایی دانشگاه‌ها بدون خوابگاه
نامه وزیر علوم و اصرارش بر لزوم بازگشایی دانشگاه‌ها و تشکیل ستاد اجرایی از سرگیری بازگشایی کامل دانشگاه‌ها نشان می‌دهد مسوولان این وزارتخانه اصرار دارند هرچه زودتر آموزش‌های حضوری در دانشگاه‌ها از سر گرفته شود، اما آنچه از رؤسای دانشگاه‌های مختلف به گوش می‌رسد، حاکی از این است که بسیاری از زیرساخت‌های لازم برای بازگشایی‌ها همچنان وجود ندارد.
به عنوان مثال رئیس دانشگاه اصفهان در حالی آموزش حضوری در دانشگاه‌های اصفهان را اولویت دانسته که اعلام کرده است: «برخی دانشگاه‌ها امکانات محدودی در زمینه خوابگاه، تغذیه و فضای آموزشی دارند، به همین دلیل ممکن است نتوانند در نیم‌سال تحصیلی جاری از آموزش حضوری بهره‌مند شوند.» در برخی از شهر‌های دیگر مسوولان دانشگاه‌ها برای جبران این محدودیت‌ها خواهان مشارکت خیران شده‌اند. علی آقازاده، استاندار استان مرکزی گفته است: «دانشگاه فرهنگیان این استان با کمبود ۵۳۰تخت خوابگاهی مواجه است که این نقیصه باید با مشارکت هوشمندانه خیران در اسرع وقت رفع شود.» تعداد قابل‌توجهی از دانشگاه‌ها هم فاقد امکانات خوابگاهی هستند و هرسال پس از اعلام نتایج اولیه کنکور، شرایط دانشگاه خود را به اطلاع پذیرفته‌شدگان می‌رسانند تا داوطلبان کنکور بتوانند با اطلاع از این شرایط، رشته مورد نظر خود را انتخاب کنند. از جدول منتشرشده از سوی دانشگاه‌ها در رابطه با شرایط خوابگاهی‌شان می‌توان متوجه شد که دانشگاه‌هایی همچون خوارزمی تهران، هنر اصفهان توانبخشی و سلامت اجتماعی، صنعتی اراک، شهید باهنر کرمان و... فاقد امکانات خوابگاهی‌اند. تعداد قابل‌توجهی از دانشگاه‌ها هم اعلام کرده‌اند به تعداد محدودی از دانشجویان خوابگاه تعلق می‌گیرد و از همین حالا گفته‌اند دانشگاه‌شان تعهدی در این رابطه ندارد. فهرست این دانشگاه‌ها طولانی‌تر از آن است که در این گزارش قید کنیم!
کاهش شدید ظرفیت خوابگاهی
به‌جز تعداد معدودی از دانشگاه‌ها که از همین حالا به صورت رسمی اعلام کرده‌اند خوابگاه به چه دانشجویانی تعلق می‌گیرد، بقیه دانشگاه‌های کشور هم در این رابطه اطلاعاتی ارائه نکرده‌اند. به عنوان مثال براساس اعلام اداره‌کل امور خوابگاه‌های دانشگاه تهران و براساس ابلاغیه ستاد ملی مقابله با کرونا، دریافت دو دوز واکسن کرونا توسط دانشجویان برای دریافت خوابگاه در نیم‌سال تحصیلی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ الزامی اعلام شده است. اما این اطلاع‌رسانی تنها صورت ماجراست و این شرایط تنها محدود به دانشجویان دوره‌های تحصیلات تکمیلی است.
چراکه در ادامه شروط این دانشگاه قید شده است که بر این اساس، «تصویب پروپوزال، تأیید استاد راهنما و رئیس دانشکده یا دانشکده‌ها و تزریق دو دوز واکسن و تأیید آن توسط مرکز بهداشت دانشگاه تهران» برای دریافت خوابگاه از سوی دانشجویان دوره‌های تحصیلات تکمیلی لازم است. این در حالی است که دانشگاه تهران بیش از ۴۵ هزار دانشجو دارد و آنطور که مسوولان آن اعلام کرده‌اند، تاکنون دانشجویان ساکن تهران و ۳۰۰۰ دانشجوی خوابگاهی این دانشگاه واکسینه شده‌اند.
مسوولان این دانشگاه‌ها همواره در رابطه با ظرفیت کم خوابگاهی‌شان گلایه داشته‌اند و فراگیری کرونا این کمبود ظرفیت‌ها را بیشتر آشکار کرده است. گلایه آن‌ها بیراه هم نیست، چرا که پیش از شیوع کرونا خوابگاه‌های دانشگاه تهران در اختیار ۱۵ هزار دانشجو قرار می‌گرفت، اما در حال حاضر با رعایت پروتکل‌ها تنها ۲۵۰۰ نفر از آن‌ها می‌توانند از امکانات خوابگاه استفاده کنند. آنچه در رابطه با دیگر دانشجویان قطعی به نظر می‌رسد، این است که سال تحصیلی جدید برای دانشجویان کارشناسی یا نودانشجویان، ظرفیتی برای اسکان ندارند و همچنان باید به صورت مجازی سال تحصیلی خود را بگذرانند.
بلاتکلیفی دانشجویان درباره خوابگاه
شنیدن روایت دانشجویان، اما حکایت از سردرگمی محض در رابطه با شرایط خوابگاهی‌شان دارد. حمید دانشجوی پذیرفته‌شده رشته سورولوژی دانشگاه شهید بهشتی تهران است که با مراجعه به دانشگاه متوجه شده خوابگاه به او تعلق نمی‌گیرد. او می‌گوید: «بسیاری از دانشجویانی هم که موفق به دریافت خوابگاه شده‌اند، متوجه شده‌اند به جای اتاق‌های دو نفره خوابگاهی، اتاق‌های سه نفره به آن‌ها تعلق گرفته است.»
فرشاد، دانشجوی ارشد متالوژی دانشگاه فردوسی مشهد است و از قرار از شرایط خوابگاهی‌اش راضی است. او می‌گوید: «سال اول فراگیری، اتاق‌های خوابگاه این دانشگاه دونفره بوده و امسال این خوابگاه‌ها تک‌نفره شده است.» او همچنین از افزایش محدود هزینه‌های خوابگاه فردوسی مشهد می‌گوید. به گفته او خوابگاه‌های این دانشگاه تنها به دانشجویان غیربومی مقطع کارشناسی ارشد که پایان‌نامه دارند، تعلق می‌گیرد.
کیمیا، دیگر دانشجوی کارشناسی است که از بلاتکلیفی موجود گلایه دارد، او پذیرفته‌شده دانشگاه هنر تهران است و می‌گوید سال اول، چون آموزش‌ها مجازی بود، چنین مشکلاتی در پیش نبود. اما حالا که اعلام‌شده شرط حضور تنها تزریق دو دوز واکسن است هیچ اطلاع‌رسانی در رابطه با وضعیت خوابگاهی این دانشگاه ندارد و بالاخره رضا که دانشجوی مکانیک دانشگاه اهواز است، می‌گوید از ابتدای امسال اعلام کرده‌اند دانشگاه‌ها از نیمه آبان به صورت حضوری برگزار خواهد شد، اما به‌تازگی اعلام شده، چون شرایط خوابگاه هنوز مشخص نیست، الزامی به حضوری بودن وجود ندارد و آموزش‌ها به شکل گذشته و به صورت مجازی ادامه خواهد یافت.
فارغ از وضعیت دانشگاه‌ها به نظر می‌رسد وضعیت حضور دانشجویان هم بسته به هر دانشگاهی متفاوت است. یکی از دانشجویان کارشناسی دانشگاه امیرکبیر درباره شرایط خوابگاهی‌اش به جام‌جم می‌گوید: «دانشجویان خوابگاهی در هفته دو روز خوابگاه دارند، چراکه فقط برای کلاس‌های آزمایشگاهی و کارگاهی باید به دانشگاه بیایند. به همین دلیل مسؤولان دانشگاه کلاس‌های آن‌ها را در دو روز به صورت فشرده برگزار می‌کنند و در اتاق‌های خوابگاه نیز سه تا چهار نفر اسکان داده می‌شوند.» او درباره بازگشایی کلاس‌ها نیز می‌گوید مسؤولان آموزش دانشگاه گفته‌اند در این خصوص اطلاعیه‌ای صادر خواهند کرد، اما هنوز به این مساله نپرداخته‌اند و نحوه بازگشایی کلاس‌ها مشخص نیست. این درحالی است که پیگیری‌های روزنامه جام‌جم از معاون وزیر علوم و رئیس سازمان دانشجویان ایران در رابطه با آخرین وضعیت خوابگاه‌های دانشجویی تا لحظه تنظیم این گزارش به نتیجه نرسید.
بی‌سامانی خوابگاه‌های خودگردان
خوابگاه‌های دانشجویی تحت نظارت دانشگاه‌ها تنها محل‌های اسکان دانشجویان نیست. بسیاری از خوابگاه‌های استیجاری هم در این میان فعالیت می‌کنند و بخشی از کمبود ظرفیت خوابگاهی را پوشش می‌دهند. اما این خوابگاه‌ها به دلیل نبود نظارت و الزام‌های لازم، چندان به رعایت پروتکل‌های معمول بهداشتی توجهی ندارند و از سوی دیگر قیمت‌هایی در نظر می‌گیرند که برای بسیاری از دانشجویان مناسب نیست. مدیرخوابگاه دخترانه‌ای در مرکز شهر تهران برای یک تخت در اتاقی چهار تخته، ۹۳۰ هزار تومان طلب می‌کند و اگر همین مقدار را به عنوان ودیعه پرداخت نکنید ۲۰ درصد به اجاره اضافه می‌شود. در این خوابگاه برای اتاق هشت‌تخته، ۷۶۰ هزار تومان و ۱۰ تخته ۷۲۰ هزار تومان در نظر گرفته شده است.
اتاق خصوصی نیز حدود یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان اجاره داده می‌شود. این در حالی است که خوابگاه دانشگاه فردوسی مشهد برای اتاق تک‌نفره در هر ترم (حدود چهار ماه) ۴۹۵ هزار تومان دریافت می‌کند. موضوع نگران کننده دیگر در رابطه با این خوابگاه‌های خودگردان بی‌توجهی برخی از آن‌ها به رعایت پروتکل‌های بهداشتی است. وقتی از نحوه اجرای پروتکل‌های بهداشتی در این خوابگاه پرسیدیم، شخصی که تلفنی پاسخگوی مراجعه‌کنندگان بود، گفت هر دانشجو یا کارمندی که به بیماری مبتلا شود، خودش اعلام می‌کند! در واقع آن‌ها هیچ اصراری به لزوم واکسینه بودن افراد ندارند.
متصدی خوابگاهی پسرانه در شمال تهران نیز برای اتاق یک‌تخته، دو میلیون و ۷۰۰ هزار تومان طلب می‌کند و می‌گوید: «اگر دو میلیون تومان ودیعه نپردازید، باید ۱۰۰ هزار تومان به اجاره‌بها اضافه کنید.» اجاره یک تخت در اتاق چهار تخته در این خوابگاه یک میلیون و ۴۰۰ هزار تومان هزینه دارد و در این خوابگاه خودگردان برای اجاره یک تخت در اتاق ۱۰ تخته نیز باید هر ماه یک میلیون تومان پرداخت کرد. مدیر این خوابگاه درباره رعایت پروتکل‌های بهداشتی به جام‌جم می‌گوید: «داشتن کارت واکسیناسیون برای همه دانشجویان یا کارمندانی که از خوابگاه استفاده می‌کنند، اجباری است.» او درباره شرایط اتاق‌های چندتخته نیز تاکید می‌کند بیرون از خوابگاه نمی‌تواند افراد را کنترل کند، به همین دلیل این‌که افراد درون خوابگاه ماسک می‌زنند یا نه، دیگر فایده‌ای ندارد.
تشکیل ستاد برای دانشگاه‌های بدون خوابگاه
اردوان ارژنگ، سرپرست معاونت امور دانشجویان داخل سازمان امور دانشجویان معتقد است به‌زودی آموزش‌های حضوری دانشگاه‌ها آغاز خواهد شد و به همین دلیل ستاد اجرایی از سرگیری بازگشایی کامل دانشگاه‌ها، آغاز به فعالیت کرده و قرار است به مشکلات تغذیه، سلامت روان و خوابگاه دانشجویان رسیدگی کند. او گفته «در حوزه خوابگاه‌ها، خوابگاه‌های استیجاری طی این دو سال تعطیل شده و برخی نیز تغییر کاربری داده‌اند که این خود مشکلاتی ایجاد کرده است.»