سرنوشت علم در روزگار پساتحریم
به گزارش گروه اجتماعی میزان، متن یادداشت سورنا ستاری به شرح زیر است:
جمهوری اسلامی ایران، براساس ظرفیت های انسانی عظیم از جوانان تحصیل کرده، با نشاط و مومن؛ در نقطه عطف تحولات علمی، اقتصادی و اجتماعی خود قرار گرفته و برای تحول عظیم در الگوهای مدیریت و توسعه جامعه به ویژه رهایی از اقتصاد و فرهنگ نفتی آمادگی کامل دارد. به حمدا...، با سرمایه گذاری های گسترده انجام شده در دو دهه اخیر و حمایت همه جانبه مقام معظم رهبری(مدظله العالی)، توسعه علم، فناوری، نوآوری و اقتصاد دانش بنیان، به گفتمان قالب و "محور اساسی برنامه های توسعه کشور به ویژه برنامه ششم تبدیل شده است. به عقیده صاحبنظران، مرور تجربیات موفق جهانی نشان می دهد، اجرایی شدن این گفتمان نیازمند اتخاذ تدابیر صحیح و بازاندیشی در برخی پیش فرض های سنتی و ناکارآمد مبتنی بر مدیریت هزینه درآمدهای نفتی در نظام اقتصادی و علم و فناوری کشور است. به عبارت روشن، امروز باید در بسیاری از پیش فرض های گذشته تشکیک کنیم و با درک صحیح اقتضاعات موفقیت در جنبش نرم افزاری؛ تحقق مرجعیت علمی و نجات از اقتصاد نفتی؛ حرکت کشور در این مسیر را شتاب دهیم.
این بازاندیشی در الگوهای ذهنی و باورهای مدیریتی در حوزه تولید علم و اقتصاد دانش بنیان دغدغه اصلی و محور فعالیت دولت یازدهم است.
براین اساس، در دوسال گذشته همواره تلاش شده است که چند مفهوم نوین و تحول آفرین به عنوان استعاره های کلیدی در فرهنگ مدیریت کلان کشور و همچنین محیط های علمی، پژوهشی و صنعتی نهادینه شده و براساس این استعاره چند اقدام اجرایی مهم در دستور کار قرار گیرد:
1. ایجاد زیستبوم(اکوسیستم) کارآفرین و بر نوآوری فناورانه در کشور:همانطور که مقام معظم رهبری، بارها بر تکمیل زنجیره تولید علم تا خلق ثروت تاکید داشته اند و ریاست محترم جمهوری نیز به مفهوم اقتصاد دانش بنیان به عنوان یک شعار اساسی دولت و راهکاری کلیدی در حوزه اقتصاد مقاومتی مطرح می نمایند، شکل دهی زیست بوم نوآوری و کارآفرینی در محیط های علمی و صنعتی و ایجاد محرک های لازم برای این موضوع، یکی از محورهای اصلی فعالیت های دولت در دوسال گذشته بوده است. بر این اساس، با استفاده از رویکردهای نوین تبدیل محیط دانشگاه ها و پژوهشگاه ها به محل پرورش جوانانی با نشاط و کارآفرین مبتنی بر دانش ازجمله حمایت از تاسیس مراکز نوآوری، برگزاری دوره های استارتاپ، ایجاد پیوند بین شرکت های شتاب دهنده با ایده های خلاق نسل جوان، تلاش شد فرهنگ قالب دانشگاه از کارمند پروری به کارآفرین پروری تغییر یابد و هدف ایجاد دانشگاه کارآفرین و خوداتکا از نظر مالی بر اساس تجاری سازی و فروش دانش به دنبال گردد.در این مسیر دولت تاکید دارد که دانشگاه باید در کنار هدف مهم تولید علم با کیفیت و نافع برای جامعه که به صورت ذاتی از اهداف اصلی و محوری آن است با استفاده از ساز و کارهای مکمل برای تجاری سازی و کاربردی سازی آن در قالب فروش دانش و یا زایش شرکت های دانش بنیان، نسبت به سرنوشت فارغ التحصیلان خود و جامعه ای که هزینه اداره دانشگاه را می پردازد، مسئول باشد. در این راستا دولت نیز تلاش نموده است با فعال سارزی قانون حمایت از شرکتهای دانش بنیان و تجاری سازی اختراعات، محیط های مکمل این زیست بوم را ایجاد نماید.در دوسال گذشته با اهتمام دولت، ابزارهای مختلف حمایتی پیش بینی شده در قانون به خوبی فعال شده است. در این مدت حدود 1600 شرکت دانش بنیان احراز صلاحیت شود و مشمول حمایت های قانون از جمله اعطای تسهیلات ارزان قیمت شده اند. در این راستا علیرغم همه محدودیت های مالی دولت؛ صندوق نوآوری و شکوفایی در عمل فعال شده و دولت تعهدات قانونی خود را در تخصیص منابع براین صندوق به طور کامل انجام داده است. در حوزه معافیت های مالیاتی نیز، این ابزار حمایتی موثر به ویژه برای شرکت های دانش بنیان نوپا، با همت کارگروه تشخیص صلاحیت و حمایت از شرکت های دانش بنیان و همراهی همه دستگاه ها، به ویژه وزارت اقتصاد و دارایی عملیاتی شده است.بر این اساس، جریان شکل گرفته در حمایت های قانونی، مادی و معنوی از شرکت های دانش بنیان در کارگروه مذکور، نمادی از جدیت دولت در حوزه اقتصاد دانش بنیان است.
2. شتاب علمی و کیفی سازی تولید علم و فناوری در کشور:در کنار اهمیت ایجاد زیست بوم نوآوری که برپایه شتاب رشد علمی و توسعه تحصیلات تکمیلی در کشور به یک ضرورت تبدیل شده است؛ حفظ سرعت تولید علم و فناوری و تکمیل زنجیره های لازم برای تداوم رشد و افزایش اثربخشی آن، از اهداف اصلی دولت است که نیازمند ایجاد زیست بوم مناسب می باشد. افزایش سرمایه گذاری دولت در پژوهش های مرز دانش، حمایت از مقالات باکیفیت و با رتبه برجسته بین المللی در قالب حمایت از دانشمندان سرآمد، ایجاد نظام جهت دهی به پژوهش ها به سوی حل مسائل کشور در قالب شکل دهی نظام پژوهانه (گرنت) و تقویت صندوق های پژوهش و فناوری، از جمله برنامه های در حال اجرا در این حوزه می‌باشد که انشالا باید در سال های آتی تقویت گردد. همچنین این جریان تولید علم با شناسایی و شبکه سازی نخبگان علاقمند و دلسوز ایرانی در سراسر جهان، امکان شتاب بخشی بیشتری خواهد داشت. از منظر دولت، هر ایرانی دانشمند و نخبه در هر کجای جهان می تواند به شبکه بزرگ تولید علم بپیوندد و در راستای مرجعیت علمی ایران عزیز در سطح منطقه و جهان تلاش نماید. ایران اسلامی باید نماد و سمبل جامعه دانش محور در سطح منطقه باشد و به جای منابع زیرزمینی و نفت، علم و دانش و فناوری معرف کشور در جهان باشد.
3- مدیریت بازار کشور برای حفظ شتاب تولید علم و نوآوری:در شرایط پسا تحریم در کنار دو هدف اصلی فوق، یکی از ماموریت های اصلی همه دستگاه‌های دولتی و نهادهای عمومی، تلاش هوشمندانه و برنامه محور برای مدیریت فرصت ها و تهدیدات دوران پسا تحریم به نفع شکل گیری اقتصاد و جامعه دانش بنیان است. سیاست‌گذاری برای همکاری شرکت های معتبر بین المللی با دانشگاه‌ها ، پژوهشگاه‌ها و شرکتهای دانش بنیان داخلی، الزام واردکنندگان بزرگ به استفاده از ظرفیت‌های انسانی و تولیدی کشور برای ورود به بازار ایران و از همه مهمتر تدوین سیاستهای تشویقی و الزام آور صادرات محور برای شرکت های بین المللی همکار، برای رشد صادرات دانش فنی و محصولات مبتنی بر فناوری پیشرفته یکی از اهداف اساسی دولت وشاه بیت تحقق اقتصاد مقاومتی و دانش بنیان و دستیابی به جایگاه برتر اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه است. در پایان لازم به ذکر است پیام این نوشتار به همه اندیشمندان و دانشمندان و کارآفرینان و ودلبستگان ایران اسلامی این است که در آستانه تحولی عظیم و سفری جدید و پر از چالش اما الهام بخش و نشاط آور برای نسل جوان هستیم که ارزش تلاش شبانه روزی و مبتنی بر انگیزه های الهی و روحیه جهادی را دارد و انشالا مبدا شکل گیری تمدن نوین ایرانی اسلامی خواهد بود. پس باید به درگاه الهی در آستانه سومین سال عمر دولت تدبیر و امید از قول خواجه شیراز خالصانه دعا کنیم که:
همتم بدرقه راه کن ای طائر قدس /که دراز است ره مقصد و من نوسفرم