سرنوشت علم در روزگار پساتحریم

به گزارش گروه اجتماعی میزان، متن یادداشت سورنا ستاری به شرح زیر است:

جمهوری اسلامی ایران، براساس ظرفیت­ های انسانی عظیم از جوانان تحصیل کرده، با نشاط و مومن؛ در نقطه عطف تحولات علمی، اقتصادی و اجتماعی خود قرار گرفته و برای تحول عظیم در الگوهای مدیریت و توسعه جامعه به ویژه رهایی از اقتصاد و فرهنگ نفتی آمادگی کامل دارد. به حمدا...، با سرمایه­ گذاری­ های گسترده انجام شده در دو دهه اخیر و حمایت همه جانبه مقام معظم رهبری(مدظله العالی)، توسعه علم، فناوری، نوآوری و اقتصاد دانش­ بنیان، به گفتمان قالب و "محور اساسی برنامه­ های توسعه کشور به ویژه برنامه ششم تبدیل شده است. به عقیده صاحبنظران، مرور تجربیات موفق جهانی نشان می دهد، اجرایی شدن این گفتمان نیازمند اتخاذ تدابیر صحیح و بازاندیشی در برخی پیش ­فرض ­های سنتی و ناکارآمد مبتنی بر مدیریت هزینه درآمدهای نفتی در نظام اقتصادی و علم و فناوری کشور ­است. به عبارت روشن، امروز باید در بسیاری از پیش­ فرض­ های گذشته تشکیک کنیم و با درک صحیح اقتضاعات موفقیت در جنبش نرم افزاری؛ تحقق مرجعیت علمی و نجات از اقتصاد نفتی؛ حرکت کشور در این مسیر را شتاب دهیم.

این بازاندیشی در الگوهای ذهنی و باورهای مدیریتی در حوزه تولید علم و اقتصاد دانش­ بنیان دغدغه اصلی و محور فعالیت دولت یازدهم است.

براین اساس، در دوسال گذشته همواره تلاش شده است که چند مفهوم نوین و تحول آفرین به عنوان استعاره­ های کلیدی در فرهنگ مدیریت کلان کشور و همچنین محیط ­های علمی، پژوهشی و صنعتی نهادینه شده و براساس این استعاره چند اقدام اجرایی مهم در دستور کار قرار گیرد:

1. ایجاد زیست­بوم(اکوسیستم) کارآفرین و بر نوآوری فناورانه در کشور:همانطور که مقام معظم رهبری، بارها بر تکمیل زنجیره تولید علم تا خلق ثروت تاکید داشته­ اند و ریاست محترم جمهوری نیز به مفهوم اقتصاد دانش ­بنیان به عنوان یک شعار اساسی دولت و راهکاری کلیدی در حوزه اقتصاد مقاومتی مطرح می­ نمایند، شکل دهی زیست بوم نوآوری و کارآفرینی در محیط ­های علمی و صنعتی و ایجاد محرک­ های لازم برای این موضوع، یکی از محورهای اصلی فعالیت­ های دولت در دوسال گذشته بوده است. بر این اساس، با استفاده از رویکردهای نوین تبدیل محیط دانشگاه­ ها و پژوهشگاه­ ها به محل پرورش جوانانی با نشاط و کارآفرین مبتنی بر دانش ازجمله حمایت از تاسیس مراکز نوآوری، برگزاری دوره­ های استارتاپ، ایجاد پیوند بین شرکت های شتاب دهنده با ایده ­های خلاق نسل جوان، تلاش شد فرهنگ قالب دانشگاه از کارمند پروری به کارآفرین پروری تغییر یابد و هدف ایجاد دانشگاه کارآفرین و خوداتکا از نظر مالی بر اساس تجاری­ سازی و فروش دانش به دنبال گردد.در این مسیر دولت تاکید دارد که دانشگاه باید در کنار هدف مهم تولید علم با کیفیت و نافع برای جامعه که به صورت ذاتی از اهداف اصلی و محوری آن است با استفاده از ساز و کارهای مکمل برای تجاری­ سازی و کاربردی­ سازی آن در قالب فروش دانش و یا زایش شرکت­ های دانش ­بنیان، نسبت به سرنوشت فارغ التحصیلان خود و جامعه­ ای که هزینه اداره دانشگاه را می­ پردازد، مسئول باشد. در این راستا دولت نیز تلاش نموده است با فعال سارزی قانون حمایت از شرکت­های دانش­ بنیان و تجاری­ سازی اختراعات، محیط­ های مکمل این زیست­ بوم را ایجاد نماید.در دوسال گذشته با اهتمام دولت، ابزارهای مختلف حمایتی پیش­ بینی شده در قانون به خوبی فعال شده­ است. در این مدت حدود 1600 شرکت دانش­ بنیان احراز صلاحیت شود و مشمول حمایت­ های قانون از جمله اعطای تسهیلات ارزان قیمت شده ­اند. در این راستا علیرغم همه محدودیت­ های مالی دولت؛ صندوق نوآوری و شکوفایی در عمل فعال شده­ و دولت تعهدات قانونی خود را در تخصیص منابع براین صندوق به طور کامل انجام داده است. در حوزه معافیت های مالیاتی نیز، این ابزار حمایتی موثر به ویژه برای شرکت­ های دانش­ بنیان نوپا، با همت کارگروه تشخیص صلاحیت و حمایت از شرکت­ های دانش­ بنیان و همراهی همه دستگاه ­ها، به ویژه وزارت اقتصاد و دارایی عملیاتی شده است.بر این اساس، جریان شکل گرفته در حمایت­ های قانونی، مادی و معنوی از شرکت­ های دانش ­بنیان در کارگروه مذکور، نمادی از جدیت دولت در حوزه اقتصاد دانش ­بنیان است.

2. شتاب علمی و کیفی­ سازی تولید علم و فناوری در کشور:در کنار اهمیت ایجاد زیست­ بوم نوآوری که برپایه شتاب رشد علمی و توسعه تحصیلات تکمیلی در کشور به یک ضرورت تبدیل شده­ است؛ حفظ سرعت تولید علم و فناوری و تکمیل زنجیره ­های لازم برای تداوم رشد و افزایش اثربخشی آن، از اهداف اصلی دولت است که نیازمند ایجاد زیست ­بوم مناسب می­ باشد. افزایش سرمایه ­گذاری دولت در پژوهش ­های مرز دانش، حمایت از مقالات باکیفیت و با رتبه برجسته بین المللی در قالب حمایت از دانشمندان سرآمد، ایجاد نظام جهت­ دهی به پژوهش ­ها به سوی حل مسائل کشور در قالب شکل دهی نظام پژوهانه (گرنت) و تقویت صندوق­ های پژوهش و فناوری، از جمله برنامه­­ های در حال اجرا در این حوزه می‌باشد که انشالا باید در سال های آتی تقویت گردد. همچنین این جریان تولید علم با شناسایی و شبکه سازی نخبگان علاقمند و دلسوز ایرانی در سراسر جهان، امکان شتاب بخشی بیشتری خواهد داشت. از منظر دولت، هر ایرانی دانشمند و نخبه در هر کجای جهان می تواند به شبکه بزرگ تولید علم بپیوندد و در راستای مرجعیت علمی ایران عزیز در سطح منطقه و جهان تلاش نماید. ایران اسلامی باید نماد و سمبل جامعه دانش محور در سطح منطقه باشد و به جای منابع زیرزمینی و نفت، علم و دانش و فناوری معرف کشور در جهان باشد.

3- مدیریت بازار کشور برای حفظ شتاب تولید علم و نوآوری:در شرایط پسا تحریم در کنار دو هدف اصلی فوق، یکی از ماموریت های اصلی همه دستگاه‌های دولتی و نهادهای عمومی، تلاش هوشمندانه و برنامه محور برای مدیریت فرصت ها و تهدیدات دوران پسا تحریم به نفع شکل گیری اقتصاد و جامعه دانش بنیان است. سیاست‌گذاری برای همکاری شرکت های معتبر بین­ المللی با دانشگاه‌ها ، پژوهشگاه‌ها و شرکت‌های دانش بنیان داخلی، الزام واردکنندگان بزرگ به استفاده از ظرفیت‌های انسانی و تولیدی کشور برای ورود به بازار ایران و از همه مهمتر تدوین سیاستهای تشویقی و الزام ‌آور صادرات محور برای شرکت های بین المللی همکار، برای رشد صادرات دانش فنی و محصولات مبتنی بر فناوری پیشرفته یکی از اهداف اساسی دولت وشاه­ بیت تحقق اقتصاد مقاومتی و دانش بنیان و دستیابی به جایگاه برتر اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه است. در پایان لازم به ذکر است پیام این نوشتار به همه اندیشمندان و دانشمندان و کارآفرینان و ودلبستگان ایران اسلامی این است که در آستانه تحولی عظیم و سفری جدید و پر از چالش اما الهام بخش و نشاط آور برای نسل جوان هستیم که ارزش تلاش شبانه روزی و مبتنی بر انگیزه های الهی و روحیه جهادی را دارد و انشالا مبدا شکل گیری تمدن نوین ایرانی اسلامی خواهد بود. پس باید به درگاه الهی در آستانه سومین سال عمر دولت تدبیر و امید از قول خواجه شیراز خالصانه دعا کنیم که:
همتم بدرقه راه کن ای طائر قدس /که دراز است ره مقصد و من نوسفرم