چرا باید واکسن بزنیم؟
- روزنامه خراسان نوشت: دانشمندان و پژوهشگران حوزه پزشکی در سطح دنیا معتقدند واکسیناسیون موثرترین راه پیشگیری از شیوع بیماری کروناست. با وجود این برخی از افراد به دلایل متعددی از تزریق واکسن امتناع می‌کنند. این در حالی است که احتمالا پیک ششم کرونا از ابتدای آبان آغاز خواهد شد و همین موضوع ضرورت این مسئله را آشکار می‌کند که فرایند واکسیناسیون باید با سرعت بیشتری انجام شود. روز گذشته وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز از تزریق حدود ۷۰ میلیون دوز واکسن در ایران خبر داد.
دکتر عین اللهی که برای شرکت در چند جلسه کاری به مشهد سفر کرده بود با اشاره به این که حدود ۱۱۰ میلیون دوز واکسن به کشور وارد شده است، گفت: تا دو هفته آینده بیش از ۳۰ میلیون دوز واکسن دیگر به کشور وارد می‌شود و از طرف دیگر تولید داخلی نیز شتاب بیشتری گرفته است. همچنین بنا به اظهارات مسئولان دانشگاه علوم پزشکی در مشهد، تزریق دوز اول واکسن واجدان شرایط در افراد بالای ۱۸ سال ۷۲ درصد، در افراد ۱۲ تا ۱۸ سال ۵۲ درصد و تزریق دوز دوم واکسن واجدان شرایط در افراد بالای ۱۸ سال ۳۳ درصد است که این میزان با ۷۰ درصد (میزان قابل قبول برای رسیدن به ایمنی زایی جامعه با احتساب تزریق هر دو دوز) فاصله دارد.
بخشی از این مسئله به آگاهی نداشتن جامعه از ضرورت واکسیناسیون مربوط می‌شود و برخی دیگر متوجه عملکرد مسئولان است به طوری که روند فعلی در واکسیناسیون می‌توانست از بهمن و اسفند سال گذشته هم انجام شود که اگر انجام می‌شد شاید شاهد شیوع پیک چهارم و پنجم نبودیم یا این پیک‌ها را به طور ضعیفی تجربه می‌کردیم.
دلایل عمده تزریق نکردن واکسن چیست؟
مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) در یک نظرسنجی دلایل تمایل نداشتن برای دریافت واکسن را بررسی کرده است. این مطالعه که روی ۱۵۸۱ نفر به صورت تلفنی از افراد بالای ۱۸ سال کل کشور در شهریور ۱۴۰۰ صورت گرفته است، نشان می‌دهد ۱۴.۳ درصد از شهروندان بالای ۱۸ سال اصلا تمایلی به تزریق واکسن ندارند که مهم‌ترین دلیل تمایل نداشتن برای تزریق واکسن «عدم اعتماد به واکسن» بوده است به طوری که ۱/۳۰ درصد شرکت کنندگان این گزینه را انتخاب کرده اند. همچنین «ترس از عوارض واکسن» با میزان ۴/۲۹ درصد در فهرست این دلایل، دومین رتبه را به خود اختصاص داده است. مشکلات شخصی (۴/۹ درصد)، احساس نیاز نکردن به تزریق واکسن (۱/۶ درصد)، مشکلات جسمانی (۶/۳ درصد)، نداشتن وقت (۶/۳ درصد)، نبود واکسن مدنظر در کشور (۲/۲ درصد)، سایر (۱/۱۰ درصد)، نمی‌دانم (۷/۱ درصد) و بی پاسخ (۱/۴ درصد) از دیگر گزینه‌های مطرح شده در این افکار سنجی بوده است.
تفاوت ایمنی زایی بر اثر تزریق واکسن و ایمنی زایی بر اثر ابتلا به بیماری
یک متخصص ایمونولوژی بالینی با تاکید بر این که ابتلا به عفونت‌ها حتی پس از تزریق واکسن وجود دارد، درباره چرایی لزوم تزریق واکسن توضیح داد. به گزارش ایسنا، دکتر امیرحسین زرنانی درباره تفاوت ایمنی‌زایی پس از تزریق واکسن کرونا و ایمنی‌زایی پس از ابتلا به بیماری گفت: با نگاه به برنامه‌های واکسیناسیون کشوری می‌بینیم که هیچ واکسنی ایمنی ۱۰۰ درصدی ایجاد نمی‌کند و حتی در جوامعی که مثلا واکسیناسیون سرخجه و فلج اطفال صورت گرفته است هنوز شاهد مواردی از سرخجه و فلج اطفال هستیم و این موضوع درباره واکسن آنفلوآنزا هم که سالانه تزریق می‌شود، صدق می‌کند بنابراین مواردی از ابتلای مجدد به بیماری که علیه آن واکسینه شدیم وجود دارد.
وی افزود:، اما یادمان باشد مثلا کسانی که به آبله مبتلا شدند در برابر آن ایمن شدند، ولی این افراد زخم‌های ماندگار برای تمام عمر داشتند یا افرادی که به آبله مبتلا شدند و بهبود یافتند، بینایی خود را از دست دادند. افرادی که به فلج اطفال مبتلا شدند و بهبود یافتند توانمندی حرکتی خود را از دست دادند و... بنابراین؛ اولین نکته درباره مزایای واکسن این است که واکسن به صورت ایمن و بدون عارضه جانبی می‌تواند پاسخ ایمنی و حفاظتی در برخورد مجدد با آن میکروارگانیسم ایجاد کند.
زرنانی با بیان این که ویروس‌ها هم به صورت طبیعی می‌توانند این ایمنی را ایجاد کنند، اظهار کرد: اما عوارض آن از نظر اجتماعی، اقتصادی و فردی بسیار گران است. قیمت یک دوز واکسن حدود ۲.۵ تا ۵ دلار است (که البته در کشور ما به صورت رایگان تزریق می‌شود)، اما در موارد بستری و درمان بیمارستانی قیمت هر روز بستری در ICU میلیون‌ها تومان است.
وی افزود: واکسن از بروز موارد جدی و بیمارستانی شدن افراد جلوگیری می‌کند. بدن افراد مختلف با توجه به ژنتیک‌های مختلف پاسخ متفاوتی نسبت به عفونت طبیعی ایجاد می‌کند؛ درحالی که با تزریق واکسن پاسخ همگن ایجاد می‌شود و قسمت عمده جامعه را ایمن می‌کند. بر اساس شواهد، افرادی که واکسن می‌زنند می‌توانند تا ۹۵ درصد ایمنی داشته باشند، اما افرادی که به صورت طبیعی به عفونت مبتلا می‌شوند تا حدود ۸۲ درصد ایمن می‌شوند و از طرف دیگر ماندگاری پاسخ‌های واکسن بالاتر از ماندگاری پاسخ‌های حاصل از ایمنی طبیعی است.
زرنانی در ادامه تاکید کرد: یادمان باشد در برنامه واکسیناسیون حداقل از دو دوز واکسن و درباره برخی واکسن‌ها سه دوز استفاده کنیم. از طرفی فرمولاسیونی در واکسن وجود دارد که پاسخ‌های ایمنی را به صورت آرام و طولانی مدت تحریک می‌کند در نتیجه پاسخ‌های ایجاد شده طولانی و ماندگار است و مهم‌ترین نکته این است که افرادی که واکسن می‌زنند نسبت به واریانت‌های جدید جهش یافته و کسانی که عفونت طبیعی دارند، بیشتر مقاوم می‌شوند.
بنابر اعلام کانال تلگرامی وبدا، وی افزود: در آخرین مطالعه‌ای که در این زمینه انجام شده است بر قسمتی از ویروس که مسئول اتصال به گیرنده‌های سطح سلولی در بدن است، ۳۸۰۰ نوع موتاسیون مختلف به صورت آزمایشگاهی ایجاد کردند و بعد سرم افرادی راکه واکسینه شده بودند با سرم افرادی که به صورت طبیعی به بیماری مبتلا شده بودند در آزمایشگاه بررسی کردند و جالب بود که سرم افراد واکسینه شده با تفاوت بسیار زیاد قادر بود این واریانت‌ها و تغییرات آزمایشگاهی را بشناسد. ما در عفونت طبیعی به کل ویروس مبتلا می‌شویم درحالی که در واکسیناسیون سیستم ایمنی هدایت می‌شود تا برای پاسخ به بخش خاصی عمل کند.
اثربخشی ۸۸ درصدی واکسیناسیون در پیشگیری از بستری ناشی از کووید
دکتر علیرضا صداقت، فوق تخصص مراقبت‌های ویژه نیز با اشاره به مطالعه کشوری واکسیناسیون که در اواسط شهریور توسط معاونت فناوری وزارت بهداشت تهیه شده، بیان کرد: در این پژوهش ۱۲۰ هزار فرد واکسینه شده مورد بررسی قرار گرفته اند. در فاز اول ۴۰ هزار فرد واکسینه را بررسی کردند. این افراد ۲۵ هفته مورد بررسی قرار گرفتند تا میزان ابتلا، بستری و فوت ناشی از کووید در این افراد مطالعه شود. مرحله ایمنی نسبی مرحله‌ای است که از ۱۴ روز بعد از تزریق دوز اول تا ۱۴ روز بعد از تزریق دوز دوم را شامل می‌شود و ایمنی کامل زمانی است که ۱۴ روز از تزریق دوز دوم گذشته باشد. طبق مطالعات انجام شده میزان بروز کووید منجر به بستری در ۱۰۰ هزار نفر به طور معناداری از ۴۰ به ۴.۵ درصد کاهش می‌یابد؛ بنابراین واکسیناسیون در بستری بیماران مبتلا به کرونا بسیار موثر است. اثربخشی واکسیناسیون در پیشگیری از بستری ناشی از کووید ۶/۸۸ درصد محاسبه شده است.
تاثیری که کرونا بر زندگی افراد می‌گذارد
وی افزود:در استان خراسان رضوی آمار کسانی که بعد از واکسیناسیون کامل دچار بستری و فوت شده اند ۷ درصد است که از میانگین کشوری هم بهتر است. در مطالعه دیگری پذیرش واکسیناسیون که در وزارت بهداشت انجام شده، ۱۲ هزار و ۸۰۰ نفر از افراد را در ۲۰ استان انتخاب کرده اند. در این مطالعه ۷۵ درصد افراد اعلام کرده اند که همه گیری کرونا بر زندگی آن‌ها تاثیر گذاشته و ۵۵ درصد بیان کرده اند تاثیرش بر کسب و کارشان بسیار بالا بوده است. حدود ۶۰ درصد سابقه ابتلا در اطرافیان شان و حدود ۲۵ درصد سابقه فوت را در بین دوستان شان تجربه کرده اند. این نشان می‌دهد که کرونا چه میزان می‌تواند زندگی افراد را تحت الشعاع قرار دهد».
۴۰ درصد افراد واکسینه شده هیچ عوارضی نداشتند
صداقت در فایل صوتی که در اختیار رسانه‌ها قرار داده است، تصریح کرد: در مطالعات یاد شده درباره ارزیابی میزان معلومات افراد درباره واکسن کرونا، آمده است: ۳۲ درصد افراد اعلام کرده اند که اطلاعات «بسیار بالایی» دارند و در مقابل حدود ۷۰ درصد افراد اطلاعاتشان به میزان «تا حدودی» بوده است؛ بنابراین با توجه به این میزان اطلاعات کم، شایسته است رسانه‌های جمعی درباره آگاه سازی افراد جامعه اقدام کنند. درباره مطالعه مربوط به میزان عوارض جانبی نیز باید گفت تزریق واکسن در ۴۰ درصد افراد اصلا عارضه‌ای نداشته است، ۳۴ درصد عوارض کمی را احساس کرده اند، ۲۰ درصد تا حدودی و تنها ۶/۴ درصد به میزان زیادی عوارض داشته اند که مجبور شده اند به پزشک مراجعه کنند.
واکسن ایمنی کاملی نمی‌دهد، ولی ...
وی خاطر نشان کرد: از نظر تردید به تزریق واکسن ۱/۱۴ درصد اصلا تمایل به دریافت واکسن نداشتند و ۶/۲۸ درصد نیز هنوز تصمیم نگرفته اند. موانع تزریق واکسن در مطالعه‌ای درج شده است که اگر این موانع حل شود احتمال افزایش واکسیناسیون وجود دارد. حدود ۶۵ درصد، چون معتقدند واکسن ایمنی کامل نمی‌دهد، واکسن نمی‌زنند که ما باید به آن‌ها تببین کنیم که بله، واکسن ایمنی کامل نمی‌دهد و ابتدا شاید خیلی موثر نباشد، اما در بستری و مرگ بسیار موثر است و اگر واکسیناسیون به ۷۵ تا ۸۰ درصد جامعه برسد در میزان جلوگیری از ابتلا هم موثر است.
آن چه مسئولان باید انجام دهن
البته باید توجه داشت که از جمله دلایل اصلی واکسن نزدن برخی از مردم این است که ما به تازگی پیک پنجم را پشت سر گذاشته ایم و معمولا در ایام پیک کرونا مردم کمتر ترغیب به تزریق واکسن می‌شوند چرا که بیم آن را دارند که به بیماری مبتلا باشند، در واقع برای درک صحیح‌تر از میزان تزریق نکردن واکسن، باید از پیک‌های کرونا خارج شویم، چون همان طور که گفته شد مردم در ایام عادی تمایل بیشتری به تزریق واکسن نشان می‌دهند تا زمانی که در آلودگی و پیک هستیم چرا که احتمال دارد افراد مبتلا شده باشند و همین مسئله در تزریق واکسن مشکل ایجاد می‌کند. به نظر می‌رسد آگاه سازی مردم به تاثیرات واکسن و پاسخ دادن به نگرانی‌های آن‌ها از عوارض احتمالی تزریق واکسن موضوع بسیار مهمی است که باید مسئولان وزارت بهداشت و کمیته‌های استانی ستاد مقابله با کرونا به آن توجه بسیاری داشته باشند، طبیعی است مردم در صورتی که پاسخ خود را از منابع معتبر نگیرند، با جست و جو در فضای مه آلود مجازی به دنبال پاسخ سوالات خود هستند که ممکن است اسیر اطلاعات نادرست شوند.
متولیان و دست اندرکاران باید بدانند که اقناع مردم صرفا با چاپ پوستر و تیزر تلویزیونی انجام نمی‌شود و پاسخ آنان باید توسط کارشناسان مورد اعتماد و به صورت کاملا علمی و البته با زبان ساده و قابل فهم برای آحاد جامعه مطرح شود. از سوی دیگر مردم بار‌ها در فضای مجازی و بعضا از افراد صاحب نام اظهارات عجیب و غریبی درباره کرونا و واکسن آن می‌شنوند، به جاست که متولیان این حوزه پاسخ‌های علمی و دقیق خود به این ادعا‌ها را جهت زدودن شبهه احتمالی برای مردم از طریق رسانه‌ها برای مردم تشریح کنند.