سرقت مسلحانه؛ اضرار و اضطراب

- بی هر تردیدی از جمله قدیمی‌ترین جرائمی که از ابتدای پیدایش بشر در تاریخ زندگی اجتماعی چهره عیان کرده پدیدار سرقت است. آنچه هم که به مثابه موتور محرکه در پیدایی این رفتار مجرمانه نقش آفرین شده به ظهور مفهوم مالکیت در زندگی جمعی آدمیان باز می‌گردد. البته مفهوم حق مالکیت اگرچه خود عامل سر و شکل گرفتن رفتار‌های مجرمانه مرتبط با سرقت شده، اما درعین حال ماهیتی مذموم و ناپسند هم به آن بخشیده و هر چه از طول حیات آدمی گذشته باز کراهت و نامقبولیت این رفتار مطرود تغییری نداشته است. از همین هم جوامع گوناگون بشری در ادوار تاریخ همواره با وضع قوانین مختلف برای مجازات مرتکبان این رفتار مجرمانه در بازداشتن و پیشگیری از وقوع آن کوشیده اند.

البته با وجود تدبیر قانون گذاران و استمرار و پافشاری برای تنبیه تبهکاران، اما باز پدیده سرقت از تاریخ زندگی آدمیان بیرون نشده و همچون ویروسی جان سخت با جهش‌های ژنتیکی پی در پی هر بار با شیوه‌هایی تازه‌تر خود را به جان جوامع بشری انداخته و به زیست زیانبار خود تا به امروز ادامه داده است. در مقابل، اما وجود قوانین تنبیهی و راهکار‌های مقابله‌ای باعث شده تا پدیده سرقت در اختفا به حیات خود ادامه بدهد و بیشتر با صورت‌های پنهانی و ناپیدا در کمین قربانیانش بماند.

 

از همین هم سرقت‌هایی که با پنهان کاری روی می‌دهند چندان در بروز احساس ناامنی عمومی اثری ندارند. اما اگر این پدیدار مجرمانه برای کوتاه زمانی از اختفا خارج شود و در ظاهری عریان و خشونت بار چهره عیان کند تا مدت‌ها ذهن و روان مردمان از چنگ اضطراب‌های ناشی از آن رهایی نخواهد داشت. از این رو سرقتی که با خشونت و به کارگیری اسلحه همراه باشد علاوه بر اضرار رساندن به مالباختگان، تعرضی به حریم روحی و روانی دیگر شهروندان هم خواهد بود.

مطابق آنچه که از رهگذر رهیافت‌های پژوهشی بر می‌آید شرایطی که به بروز یک جرم در ساحت اجتماع می‌انجامد را باید زیر عنوان وضعیت پیش جنایی مورد شناسایی قرار داد. این مفهوم ناظر بر موقعیتی است که در آن مجموعه عوامل و احوالاتی خارج از حیطه شخصیت فردِ مجرم، فضای عمل مجرمانه را تدارک می‌بینند.

 

انهدام باند سارقان مسلح در تهران

وقتی از علیرضا ناصری نژاد جانشین پلیس پیشگیری پایتخت درباره چگونگی تشخیص و کنترل وضعیت پیش جنایی برای جلوگیری از بروز سرقت‌های مسلحانه پرسش می‌کنیم در پاسخ به میزان از شمار بالای اقدام‌های پیشگیرانه پلیس خبر می‌دهد: چنین مواردی بار‌ها اتفاق افتاده است. بسیاری از باند‌های سرقت مسلحانه پیش از اینکه مرتکب جرم بشوند مورد شناسایی پلیس قرار می‌گیرند. برای مثال در حادثه سرقت از یک مغازه طلافروشی در حوزه کلانتری صدوچهل پایتخت همین وضعیت اتفاق افتاده است. در این حادثه سارقان پیش از اینکه اقدام به سرقت مسلحانه بکنند نیرو‌های پلیس آن‌ها را مورد شناسایی قرار دادند و در یک فرصت مناسب برای دستگیری اعضای این باند اقدام شد که به درگیری مسلحانه میان سارقان با نیرو‌های پلیس انجامید.

اما انگیزه سارقان مسلح برای به کارگیری سلاح، شکستن مقاومت افراد بزه دیده است یا اهداف دیگری را دنبال می‌کنند: انگیزه‌ای که سارقان برای استفاده از سلاح در حین اقدام به سرقت دارند بیشتر به فرار از دست پلیس مربوط می‌شود. البته سارقان برای ایجاد رعب و وحشت و جلوگیری از مقاومت افراد مالباخته هم از سلاح استفاده می‌کنند. اما عمدتا اینگونه نیست که هدف اصلی سارقان برای استفاده از سلاح ترساندن قربانیان و مالباختگان باشد. آن‌ها بیشتر دغدغه درگیری‌های احتمالی با پلیس را دارند و به همین دلیل از سلاح استفاده می‌کنند.

سرقت مسلحانه تا چه اندازه می‌تواند بر افزایش دیگر انواع جرم و جنایت‌ها اثر بگذارد؟ جانشین پلیس پیشگیری پایتخت معتقد است یک سارق مسلح هنگام ارتکاب به جرم پیه هر جرم یا حادثه دیگری را هم به تن خود مالیده است: آن کسی که اسلحه در دست گرفته و اقدام به سرقت مسلحانه می‌کند خود را برای هر اتفاقی آماده کرده است. درواقع سارقان مسلح هم برای کشته شدن و هم برای کشتن آماده هستند. البته وقوع بعضی جرم و جنایت مثل تجاوز به عنف چندان ارتباطی با سرقت‌های مسلحانه پیدا نمی‌کند. اما باز هم تاکید می‌کنم سارقان مسلح خود را برای هر اتفاقی اعم از قتل دیگران یا کشته شدن آماده کرده اند.

وقتی از ناصری نژاد درباره راهکار‌های آموزشی پلیس پیشگیری برای شهروندانی که با حمله سارقان مسلح مواجه شده اند سوال می‌کنیم متعرضمان می‌شود که امنیت عمومی جامعه وضع نگران کننده‌ای ندارد. اما در نهایت در برابر اصرار‌های ما کوتاه می‌آید: بهترین اقدامی که شهروندان در هنگام مواجهه با چنین اتفاقاتی باید انجام بدهند این است که خود را از محل وقوع حادثه دور نگه دارند و به محل رخ دادن آن واقعه نزدیک نشوند. اینکه وقتی چنین اتفاقاتی رخ می‌دهد شهروندان از روی کنجکاوی بخواهند مثلا دنبال فهمیدن علت وقوع تیراندازی در آن محل باشند یا بخواهند دریابند که چه حادثه‌ای رخ داده چنین رفتار‌هایی می‌تواند برای آن‌ها همراه با مخاطراتی باشد. موضوع دیگر هم به این بر می‌گردد که شهروندان در هنگام مواجه شدن با چنین رویداد‌هایی باید خود را از شعاع دید سارقان خارج کنند. البته این خارج شدن از شعاع دید یک زمان می‌تواند با پناه گرفتن در پشت یک خودرو میسر بشود و زمان دیگر مثلا با دراز کشیدن روی زمین. البته این اطمینان را هم باید به شهروندان بدهیم که در جامعه ما نگرانی چندانی درباره موضوعات مرتبط با امنیت مردم وجود ندارد و نیرو‌های پلیس با اشراف بالایی که نسبت به اقدام‌های مربوط به این مسائل در جامعه دارند در تلاش هستند تا هر نوع نگرانی و دغدغه‌ای را برطرف کنند.