عفونت سپسیس؛ عامل مرگ‌ومیر کرونایی
- ایمنا نوشت: اولین گزارش جهانی سازمان بهداشت جهانی در مورد سپسیس (sepsis) نشان می‌دهد که تلاش برای مقابله با میلیون‌ها مرگ و معلولیت ناشی از این نوع عفونت به دلیل وجود فاصله جدی کشور‌ها در رابطه با در اختیار داشتن دانش و اطلاعات درمان این بیماری با مشکل روبرو شده است. این شکاف اطلاعاتی به ویژه در کشور‌های با درآمد کم و متوسط عواقب وخیمی دارد.
بر اساس مطالعات بین‌المللی هر ساله بیماری عفونی یک میلیون نفر منجر به سپسیس می‌شود و میلیون‌ها نفر نیز دچار انواع معلولیت‌های مختلف می‌شوند، متأسفانه بسیاری از این قربانیان کودک هستند، به نظر می‌رسد دسترسی به داده‌های بهتر در این باره یک نیاز جهانی است. بیشتر مطالعات منتشر شده در مورد سپسیس توسط بیمارستان‌ها و واحد‌های مراقبت‌های ویژه در کشور‌های با درآمد اقتصادی بالا انتشار یافته است. شواهد کمی از بقیه کشور‌های جهان به سازمان بهداشت جهانی ارائه شده است.
علاوه بر این تعاریف مختلفی از سپسیس و معیار‌های تشخیصی عفونت حاد، کدگذاری آن و حتی معیار‌های ترخیص از بیمارستان وجود دارد که موجب می‌شود آمار واقعی جهانی مبتلایان دشوار و درک صحیح از بار واقعی جهانی سپسیس را دشوار کند.
فاکتور‌های خطر سپسیس چیست؟
سپسیس می‌تواند هر فرد مبتلا به عفونت را تحت تأثیر قرار دهد؛ اما خطر ابتلاء برای افرادی که بیشتر است عبارتند از:
- افراد بالای ۶۵ سال
- نوزادان زیر یک سال
- افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف
- افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، HIV و سرطان
به نظر می‌رسد که آسیب پذیری نسبت به سپسیس در حال افزایش است، یکی از دلایل این موضوع، مقاومت آنتی‌بیوتیکی عنوان شده است، اصطلاحی که به ایمنی میکروب‌ها در برابر دارو‌هایی که زمانی بسیاری از عفونت‌ها را کنترل می‌کردند، اشاره دارد.
وقوع سپسیس در پاسخ به عفونت
دکتر «تدروس آدانوم» مدیر کل WHO اظهار کرد است جهان باید فوراً تلاش خود را برای بهبود داده‌ها در مورد بیماری سپسیس افزایش دهد تا همه کشور‌ها بتوانند این وضعیت وحشتناک را به موقع شناسایی و درمان کنند. این به معنای تقویت سیستم‌های اطلاعات سلامت و اطمینان از دسترسی به ابزار‌های تشخیصی سریع و مراقبت‌های با کیفیت از جمله دارو‌ها و واکسن‌های ایمن و ارزان قیمت است.
سپسیس در پاسخ به عفونت رخ می‌دهد، وقتی سپسیس زود تشخیص داده نشود و سریع کنترل نشود، می‌تواند منجر به شوک سپتیک، از کار افتادگی چند عضو و مرگ شود. بیمارانی که مبتلا به COVID-۱۹ شدید و سایر بیماری‌های عفونی هستند، در معرض خطر بیشتری از ابتلاء به بیماری سپسیس قرار دارند و می‌میرند.
نیمی از افرادی که با سپسیس دوام می‌آورند، بهبودی کامل یافته و بقیه در عرض می‌میرند یا تحت تأثیر ناتوانی‌های طولانی مدت قرار می‌گیرند.
سپسیس هنگامی رخ می‌دهد که عفونت باعث بی‌نظمی سیستم ایمنی بدن شود که منجر به آسیب گسترده اعضای بدن و حتی مرگ می‌شود. این شرایط می‌تواند تقریباً از هر نوع عفونت ناشی شود و سالانه ده‌ها میلیون نفر را در سطح جهان از بین ببرد. دانشمندان به طور کامل درک نمی‌کنند که چگونه پیشرفت می‌کند یا چگونه می‌توان پیشرفت آن را در بیماران بهتر متوقف کرد.
بیماران کووید ۱۹ و ابتلاء به عفونت سپسیس
مطالعه جدید محققان دانشگاه هاروارد و بیمارستان عمومی ماساچوست بینش جدیدی را در مورد آنچه در سیستم ایمنی بدن در هنگام سپسیس اتفاق می‌افتد، ارائه می‌دهد. آن‌ها با تجزیه و تحلیل سلول‌های خونی بیماران کووید -۱۹ که به بیماری سپسیس دچار شده‌اند، یک نوع سلول را شناسایی کردند که توانایی بدن در تشخیص و پاسخ به ویروس را مختل می‌کند. این کار به توضیح چگونگی سرکوب سیستم ایمنی در موارد شدید کووید -۱۹ و سایر عفونت‌ها کمک کرده و نشان می‌دهد که هدف قرار دادن این سلول‌ها می‌تواند روزی نتیجه را برای بیماران بهبود دهد.
سپسیس یک مشکل اساسی در سراسر جهان است و هیچکس نمی‌داند چگونه آن را اصلاح کند. پاسخ به عفونت پیچیده است، اما این مطالعات به ما کمک می‌کند تا خلاء دانش را پر کرده و امکانات جدیدی برای درمان پیدا کنیم.
در مطالعات قبلی، این تیم سلول‌های ایمنی فردی را در خون بیمارانی که دارای عفونت ادراری باکتریایی بودند، تجزیه و تحلیل کرد که بعضی از آن‌ها منجر به سپسیس می‌شود. بیماران مبتلا به عفونت‌های ادراری متوسط نوعی سلول خونی را در خود جای داده‌اند که MS ۱ نامیده می‌شود که در بیماران سپتیک حتی بیشتر است.
محققان گمان کردند که سلول‌های MS ۱ نیز ممکن است در سرکوب سیستم ایمنی در طی عفونت‌های ویروسی نقش داشته باشند. دانشمندان با تجزیه و تحلیل داده‌های جمع آوری شده در اوایل همه گیری، فراوانی و فعالیت سلول‌های MS ۱ را در موارد شدید کووید -۱۹ نسبت به افراد سالم مشاهده کردند.
آن‌ها برای کشف آنچه باعث تولید سلول‌ها می‌شود، پلاسمای خون بیماران مبتلا به سپسیس یا کووید -۱۹ شدید را به سلول‌های سالم مغز استخوان در یک ظرف اضافه کردند و دریافتند که این ترکیب سلول‌های MS ۱ جدید ایجاد می‌کند. این نشان می‌دهد که برخی از فاکتور‌های موجود در خون بیماران به شدت آلوده، مولکول‌های ایمنی ترشحی مشهور به سیتوکین که در این مطالعه نیز مشخص شده‌اند، تولید سلول‌های MS ۱ را هدایت می‌کنند.
آن‌ها بعد‌ها چگونگی تغییر سلول‌های MS ۱ در دو عملکرد اصلی سیستم ایمنی بدن را بررسی کردند: سنجش ذاتی پاتوژن‌ها و پاسخ‌های ایمنی سازگار با آن‌ها. وجود سلول‌های MS ۱ تولید شده از مغز استخوان باعث می‌شود سلول‌های ایمنی بدن مواد ویروسی را حس نکنند. علاوه بر این سلول‌های ایمنی T فعال شده در حضور سلول‌های MS ۱ با سرعت کمتری تقسیم می‌شوند، این نشان دهنده یک پاسخ ایمنی سازگار کندتر به عوامل بیماری زاست. نتایج نشان می‌دهد سلول‌های MS ۱ در موارد شدید کووید -۱۹، سپسیس و بسیاری از عفونت‌ها سیستم ایمنی را به شدت سرکوب کنند.
یکی دیگر از محققان مطالعه می‌گوید مطالعه سلول‌ها به صورت انبوه تنها می‌تواند ما را تا این حد درگیر کند. با تجزیه و تحلیل سلول‌های جداگانه بیماران در مطالعات بالینی و پیگیری مطالعات عملکردی، می‌توان انواع سلول‌های منحصر به فرد را کشف کرد که تأثیرات زیادی بر روی فیزیولوژی مانند سلول‌های MS ۱ دارد.
فراوانی سلول‌های MS ۱ در خون می‌تواند به عنوان یک آزمایش بالینی برای ارزیابی شدت و پیش آگهی برای بیمارانی که تحت درمان سپسیس قرار دارند، مفید باشد. علاوه بر این محققان پیش بینی می‌کنند درمان‌های آینده برای دستکاری سلول‌های MS ۱ برای تغییر تأثیر آن‌ها بر پاسخ ایمنی، می‌تواند نتیجه را برای بیماران مبتلا به سپسیس، چه به دلیل عفونت با کووید -۱۹ یا یک بیماری دیگر، بهبود دهد.
سپسیس یک عارضه جدی عفونی
سپسیس به طور نامتناسبی بر جمعیت آسیب پذیر تأثیر می‌گذارد، نوزادان تازه متولد شده، زنان باردار و افرادی که در مناطق فقیر زندگی می‌کنند. تقریباً ۸۵ درصد موارد سپسیس و مرگ‌های مربوط به سپسیس در این گرو‌ها اتفاق می‌افتد.
تقریباً نیمی از ۴۹ میلیون مورد سپسیس در هر سال در جهان در بین کودکان اتفاق می‌افتد و منجر به ۹.۲ میلیون مورد مرگ می‌شود. ما می‌توانیم با تشخیص به موقع و مدیریت بالینی مناسب از بسیاری از این موارد مرگ و میر جلوگیری نمائیم. این مرگ‌ها اغلب نتیجه بیماری‌های اسهالی یا عفونت‌های تنفسی تحتانی است.
عفونت‌های زایمان در زنان، از جمله عوارض ناشی از سقط جنین یا عفونت‌های بعد از سزارین، سومین علت شایع مرگ و میر مادران در جهان است. تخمین زده می‌شود که از هر ۱۰۰۰ زایمان، ۱۱ مورد از زنان به علت عفونت یا می‌میرند و یا اعضای خود را از دست می‌دهند.
تخقیقات حاکی از آن است که سپسیس غالباً ناشی از عفونت‌های محیط‌های بیمارستانی است. بر اساس آمار‌های جهانی منتشر شده حدود نیمی (۴۹ درصد) از بیماران مبتلا به سپسیس در بخش‌های مراقبت ویژه بیمارستان‌ها و تخمین زده می‌شود ۲۷ درصد از افراد مبتلا به سپسیس در بقیه بخش‌های بیمارستانی بیمارستان‌ها گرفتار عفونت منجر به سپسیس می‌شوند. ۴۲ درصد از افراد مبتلا به سپسیس در بخش‌های مراقبت‌های ویژه فوت کنند.
مقاومت ضد میکروبی یک چالش اساسی در درمان سپسیس است، زیرا توانایی درمان عفونت‌ها، به ویژه در عفونت‌های مرتبط با مراقبت‌های بهداشتی را درمان را بسیار پیچیده می‌کند.
بهبود پیشگیری، تشخیص و درمان سپسیس
سرویس بهداشتی مناسب، در دسترس بودن آب با کیفیت و به طور کلی اقدامات پیشگیرانه مناسب بهداشتی و کنترل عفونت می‌تواند از سپسیس جلوگیری کرده و زندگی‌ها را نجات دهد. البته باید همراه با تشخیص به موقع، با مدیریت بالینی مناسب و مداخله در تحقق دسترسی بیمار به دارو‌ها و واکسن‌های ایمن و مقرون به صرفه تا ۸۴٪ از مرگ نوزادان در اثر سپسیس جلوگیری کرد.
راه‌ها پیشگیری از ابتلاء به عفونت سپسیس کدامند؟
انجام اقداماتی به منظور جلوگیری از عفونت و درمان سریع در صورت بروز عفونت، می‌تواند به کاهش خطر ابتلاء به سپسیس کمک کند.
سایز استراتژی‌ها عبارتند از:
- واکسیناسیون منظم شامل واکسن‌های آنفلوانزا و ذات‌الریه
- جلوگیری از ایجاد زخم روی پوست و تمیز نگه داشتن آن
- پیروی از دستورالعمل‌های شستشوی دست
- مراجعه سریع به مراکز درمانی در صورت بروز علائم شدید شدن عفونت
همچنین لازم است در دوران همه‌گیری بیماری کووید ۱۹، در مکان‌های شلوغ ماسک بزنید و فاصله اجتماعی را رعایت کنید.
سازمان بهداشت جهانی از جامعه جهانی چه می‌خواهد
۱- بهبود طرح‌های مطالعات تحقیقاتی مؤثر همراه با جمع‌آوری داده‌های با کیفیت بالا، به ویژه در کشور‌های با درآمد کم و متوسط، افزایش سطح حمایت جهانی و اختصاص بودجه و ظرفیت‌های مناسب برای تحقیق و جمع‌آوری شواهد اپیدمیولوژیک در مورد بار واقعی بیماری سپسیس در جهان.
۲- کشور‌ها باید با اجرای سیستم‌های نظارتی استاندارد امکان شروع درمان در سطح مراقبت‌های اولیه و اجرای اقدامات عملی مطابق با طبقه بندی بین‌المللی بیماری‌ها (ICD-۱۱) و استفاده از برنامه‌های موجود درمان عفونت‌ها را بهبود بخشند.
۳- در دسترس قرار دادن ابزار‌های تشخیصی سریع، مقرون به صرفه و مناسب، به ویژه برای سطح مراقبت‌های اولیه و ثانویه، برای بهبود شناسایی، نظارت، پیشگیری و درمان سپسیس.
۴- تعامل و آموزش بهتر کارکنان بهداشت و درمان و بهداشت به منظور جلوگیری از عفونت‌های ناشی از سپسیس، و به دنبال مراقبت‌های سریع برای جلوگیری از عوارض بالینی و شیوع بیماری‌های همه گیر است.