علی افسری: شأن مداح «اهل‌بیت (ع)» خواندن با ساز نیست
- آلبوم صوتی «شب‌های دلتنگی» همزمان با فرارسیدن ایام سوگواری «سیدالشهدا (ع)» شامل ۵۵ قطعه صوتی از مداحان سرشناس کشور منتشر شد. این مجموعه شامل قطعه‌های صوتی است که طی سال‌های اخیر شب‌های جمعه در قالب مداحی استودیویی، از سوی مرکز ماوا و مجموعه عقیق در فضای مجازی منتشر شد.
به بهانه انتشار آلبوم شب‌های دلتنگی به عنوان نمونه‌ای از مداحی‌های استودیویی و تنظیم شده که در سال‌های اخیر توانسته جای خود را در فضای هیئت و میان هیئتی‌ها به عنوان ژانری جدید جا باز کند سراغ علی افسری رفتیم به عنوان یکی از عوامل این آلبوم که تنظیم و میکس قطعات را به عهده داشته است. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را خواهید خواند:
«علی افسری» در گفت‌وگو با میزان پیرامون سابقه مداحی‌های استودیویی اظهار کرد: این سبک یا ژانر از مداحی نزدیک به ۱۰ سال است که در فضای مداحی کشور وارد شده و دو سه سالی است که بیشتر دیده و از آن استقبال می‌شود. در واقع شروع فعالیت این سبک به حدود سال ۸۸ باز می‌گردد که قطعه «چشم‌ها» با نوای حاج محمود کریمی، از مداحان سرشناس ویژه «حضرت رقیه (س)» تولید شد، این مداحی، خرابه شام و درددل‌های «حضرت رقیه (س)» با حضرت «اباعبدالله الحسین (ع)» را در فضایی عاطفی و ویژه با شعر و مداحی حاج محمود تصویر می‌کرد.
وی درباره استقبالی که از نخستین تجربه مداحی‌های استودیویی صورت گرفت، بیان کرد: خوشبختانه، اتفاق ویژه‌ای افتاد و این سبک رشد خوبی پیدا کرد و دیده شد و در سال‌های اخیر قطعات دیگری هم بر این اساس تولید شد که مورد استقبال قرار گرفت، تقریبا از دو سه سال گذشته مداحان مختلف و دیگر فعالان این عرصه و دارای صدای خوب و پرمخاطب، وارد میدان شدند و دامنه مداحی‌های استودیویی گسترش یافت.
افسری درباره نقد‌هایی که نسبت به این سبک از مداحی در نخستین تولیدات مطرح شد، ابراز کرد: طبیعتاً هر کاری در بدو آغاز و اجرا هم با استقبال مواجه می‌شود و هم مخالفت و نقد، درباره مداحی استودیویی نیز از همان ابتدا افرادی بودند که مخالفت می‌کردند و استدلال‌شان این بود که فضای مداحی به موسیقی نزدیک شده و حس و حال هیئت، حال و هوای موسیقی می‌گیرد.
وی تاکید کرد: اما استدلال ما بود که این سبک در ژانر خاصی که لزوماً از موسیقی و ساز در آن استفاده شده باشد، نیست، و نفس کار و مهارت ما در استفاده از فضاسازی‌های آوایی و آواپردازی است که از نظر شرعی ایراد و اشکالی ندارد و فضای هیئت با این آواپردازی حفظ می‌شود. از این رو، بسیاری از دوستان وقتی متوجه شدند زیر صدای مداحی از چه ادواتی است قانع شدند و بازخورد‌های مثبت داشتند.
***جذب تدریجی چهره‌های سرشناس مداحی
این تنظیم کننده موسیقی و آثار مذهبی در ادامه بیان کرد: بعد از گذشت چند سال، دیگر مداحان هم وارد عرصه مداحی استودیویی شدند چنان که بعد از حاج محمود کریمی، محمدحسین پویانفر وارد شد و چند قطعه برای وی تولید کردیم، همچنین سیدمجید بنی فاطمه، حاج مهدی رسولی، حاج امیر کرمانشاهی، حاج محمدرضا طاهری، سیدرضا نریمانی و ... که از دیگر چهره‌های سرشناس مداحی هستند در سال‌های اخیر به حوزه مداحی استودیویی وارد شده اند.
افسری در ارزیابی آنچه با مداحی استودیویی در این ساحت رخ داده است، گفت: قطعاً این اتفاق مثبت است به چند جهت، نخست آنکه ما در مجموعه تولیدات «شب‌های دلتنگی» بشدت قائل و حساس هستیم که فضای هیئت در این سبک از مداحی‌ها حفظ شود یعنی خاطره و تجربه علاقمندان هیئت‌ها دست ناخورده باقی بماند و ذات این موضوع تغییری نکند، از این رو، در بسیاری از کار‌های استودیویی حتی کار‌های کاملاً ضبطی صدای جمعیت و فضاسازی هیئت به طور کامل حفظ می‌شود تا پارامتر‌های فنی و حسی و معنوی توامان رعایت شود.
***جذب مخاطبان خاکستری
وی تصریح کرد: جنبه مثبت دیگر این سبک از تولیدات، جذب مخاطبان خاکستری است که شاید کمتر مداحی و روضه گوش کنند، ولی از صوت‌های باکیفیت و تنظیم شده استودیویی استقبال می‌کنند. از این رو، به نظر می‌رسد این اتفاق بسیار مثبت است و نباید تعطیل شود، چون هم‌مسیر و در راستای فضای هیئت و کاملاً با آن همسو و هم‌نظر است.
وی افزود: البته ایرادی هم ندارد لُب و جان کلام با فضاسازی هنری در زمان کوتاه سه تا پنج دقیقه ای، محتوای خوب هیئتی را عرضه کند به ویژه برای آن‌ها که وقت ندارند و کمتر در فضای هیئت حضور دارند.
***شان مداح «اهل بیت (ع)» خواندن با ساز نیست
وی اضافه کرد: نکته مهم‌تر مسئله نوع استفاده از آلات موسیقی است که کمی وارد فضای فنی می‌شود، همچنین نوع استفاده از آواپردازی ها. به بسیاری از مداحان و ذاکران می‌گویم نفس موسیقی مشکلی ندارد، اما اعتقاد دارم شان مداح «اهل بیت (ع)» و ذاکر «امام حسین (ع)» خواندن با ساز نیست.
افسری تاکید کرد: این سبکی که کار می‌شود به واسطه اینکه میان رشته‌ای است هم موسیقی است هم موسیقی نیست، هم آواپردازی دارد و هم فضاسازی و کاملاً مناسب استفاده مداحان آل‌الله (ع) است. باز هم تاکید دارم که شان مداح خواندن با ساز نیست.
وی درباره برکات مداحی‌های استودیویی در دوره شیوع کرونا و تعطیلی هیئت‌ها و مجالس مذهبی در پی شیوع این ویروس منحوس، تاکید کرد: قطعاً این سبک از مداحی در ایامی که متاسفانه کرونا باعث شد هیئت‌ها تعطیل شوند، تاثیرگذار بود و در این سبک و فضا رشد کرد و بیشتر دیده شد و توانست نگاه‌های بیشتری را جلب کند، چنان که در محرم سال گذشته، سال پرکاری داشتیم.
افسری افزود: اینکه بسیاری از مداحان و ذاکران «اهل بیت (ع)» درصدد انتقال مجالس خود به فضای مجازی و کار در این فضا برآمدند، تاثیر بسزایی در رشد این سبک از مداحی داشت. خدا را شاکریم که توانستیم در این شرایط و نیاز جامعه به هیئت، کاری کنیم که هیئت‌ها به قاب گوشی‌های تلفن همراه بیایند و از این مسیر با ارتباط عزاداران با امام حسین (ع) حفظ شود.
وی درباره دغدغه مندی هایش برای حفظ این سبک از مداحی و تداوم حیات آن، اظهار کرد: دغدغه شخصی من به عنوان کسی که تجربه بیشتری در این حوزه داشته این است که مداحان و ذاکران «اهل بیت (ع)» و نیز آن‌ها که اصطلاحاً دستی بر آتش دارند و کار فنی و تولید را انجام می‌دهند اعم از تولیدکنندگان و تنظیم کنندگان، سعی کنند فضا و جو هیئت همیشه رعایت شود. هیئت و روضه در دستگاه «اهل بیت (ع)» سابقه طولانی دارد و باید برای آن حرمت خاص قائل بود.