آغاز دور تازه آزادسازی سهام عدالت
_ روزنامه همشهری نوشت: با تداوم رشد شاخص بورس، بازار سهام آماده آغاز دور تازه آزادسازی سهام عدالت شده است. برخی خبر‌های تأیید نشده نشان می‌دهد سازمان بورس در تدارک است به‌زودی شرایط تازه‌ای را برای آزادسازی سهام عدالت فراهم کند. پیش از این محمدعلی دهقان‌دهنوی، رئیس سازمان بورس هم گفته بود اگر شرایط بازار سهام مساعد شود، آزادسازی سهام عدالت از سر گرفته خواهد شد.
اردیبهشت پارسال پس از ۱۵ سال انتظار دور نخست آزادسازی سهام عدالت در شرایطی آغاز شد که شاخص بورس به سرعت در حال رشد بود. در این مرحله مشمولانی که روش مستقیم را برای آزادسازی سهام خود انتخاب کرده بودند، می‌توانستند بخشی از سهام خود را در بورس بفروشند. در آن دوره ارزش کل سبد سهام عدالت مشمولان به‌طور میانگین به‌دلیل رشد شاخص‌های بورس به ۲۰ میلیون تومان رسیده بود و انگیزه زیادی برای فروش سهام این شرکت‌ها وجود داشت. بر همین اساس از زمان آزادسازی سهام مشمولان زیادی درخواست‌های خود را برای فروش سهام ثبت کردند، اما مدتی بعد از مرداد‌ماه که بازار سهام شروع به نزول کرد، جلوی فروش گسترده سهام عدالت گرفته و آزادسازی آن متوقف شد؛ چراکه برخی گزارش‌ها نشان می‌داد که فروش گسترده سهام عدالت یکی از دلایل نزول بورس در مرداد‌ماه پارسال بوده است؛ موضوعی که بسیاری از کارشناسان هم در آن دوره آن را گوشزد کرده بودند.
اثر سهام عدالت بر شاخص‌های بورس
آنطور که کارشناسان بازار سرمایه می‌گویند یکی از دلایل نزول شاخص‌های بورس در مرداد‌ماه پارسال عرضه گسترده سهام عدالت بود؛ زیرا آزادسازی یکباره سهام عدالت، حجم عرضه سهام را در بورس افزایش داد و موجب شد میزان عرضه سهام از تقاضا پیشی بگیرد. برخی گزارش‌های تهیه شده در آن دوره نیز نشان می‌دهد استدلال کارشناسان درست بوده؛ با این حال اغلب کارشناسان تأکید دارند علت اصلی نزول بورس، نحوه آزادسازی سهام عدالت بوده و چنانچه روش درستی برای آزادسازی سهام عدالت به‌کار گرفته می‌شد، احتمالا شاخص بورس با نزول مواجه نمی‌شد. آمار‌ها نیز نشان می‌دهد چند روز قبل از آغاز نزول بازار سهام در ۲۰ مرداد پارسال رقابت برخی شرکت‌های کارگزاری برای فروش سهام عدالت به‌شدت افزایش یافته بود و کارگزاران بورس حجم عظیمی از سفارش‌های ثبت شده سهام عدالت را ناگهان و به‌صورت یکجا در بازار عرضه می‌کردند. این رویداد در آن دوره به ترس سهامداران و تبدیل صف‌های خرید به صف‌های فروش منجر شد.
علیرضا تاجبر، کارشناس بازار سرمایه معتقد است: آزادسازی سهام عدالت زمینه ترس در بازار را ایجاد کرد و باعث شد تا بسیاری از افراد به‌سمت نقد کردن سهام خود بروند. این روش آزادسازی سهام عدالت در شرایطی اتفاق افتاد که قرار بود همه ابعاد آزادسازی سهام عدالت مورد بررسی قرار گیرد و حتی وزارت اقتصاد اطمینان داده بود که آزادسازی سهام عدالت در بورس به دقت بررسی شده و اثر عمیقی بر معاملات بازار سهام ندارد. حسن علایی، معاون وقت سازمان خصوصی‌سازی در همان دوره و قبل از آزادسازی سهام عدالت در سال گذشته گفته بود: برای کنترل اثر تقاضا، ساعت‌ها در مجموعه وزارت اقتصاد جلسه برگزار شد و جوانب مختلف این موضوع سنجیده شد و تدبیر لازم را درنظر گرفتیم. با وجود این سخنان روش آزادسازی سهام عدالت به‌گونه‌ای بود که زمینه نزول بازار سهام را فراهم کرد.
فرصت تازه‌ای برای آزادسازی
با وجود آثار منفی آزادسازی سهام عدالت بر شاخص بورس، امکان به تعویق افتادن آن در طولانی‌مدت وجود ندارد. بر همین اساس به‌نظر می‌رسد رشد دوباره بورس فرصت تازه‌ای را برای آزادسازی سهام عدالت فراهم کرده و وقت آن است که مرحله دوم آزادسازی سهام عدالت آغاز شود. طبق آمار‌های موجود شاخص کل بورس تهران از ابتدای خرداد‌ماه تاکنون با ۴۵۰ هزار واحد افزایش معادل ۴۳ درصد رشد کرده است. تازه‌ترین خبر‌ها نشان می‌دهد سازمان بورس نیز با استفاده از تجارب سال گذشته، سناریوی جدیدی را برای آزادسازی سهام عدالت درنظر گرفته و در حال برنامه‌ریزی برای آزادسازی سهام عدالت از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری استانی است. پیش از این، محمدعلی دهقان‌دهنوی، رئیس سازمان بورس در پاسخ به این پرسش که مرحله دوم آزادسازی سهام عدالت از چه زمانی آغاز می‌شود، گفته بود: زمان اجرایی شدن تصمیمات مربوط به آزادسازی سهام عدالت، به وضعیت بازار وابسته است.
به‌گفته او، آزادسازی سهام عدالت بعد از طراحی ابزار‌های لازم به‌تدریج انجام می‌شود؛ به‌گونه‌ای که آزادسازی اثر منفی بر شاخص‌های بورس نگذارد. دهقان تأکید کرده بود: آزادسازی سهام عدالت را از یک‌درصد آغاز خواهیم کرد. برخی خبر‌های غیررسمی نشان می‌دهد طراحی روش جدید آزادسازی سهام عدالت در سازمان بورس به پایان رسیده و قرار است با توجه به جو مثبت بازار سهام، مرحله دوم آزادسازی سهام عدالت، این بار به سبک و سیاق جدید‌تری در بورس آغاز شود. قرار است در روش جدید، ماهانه فقط یک‌درصد از سهام عدالت آزاد شود تا اجرای آن اثر منفی بر معاملات بورس نداشته باشد. رئیس سازمان بورس پیش از این تأکید کرده بود: به هیچ عنوان لازم نیست که یکباره ۳۰درصد از سهام عدالت آزادسازی شود. در این زمینه می‌توان به‌منظور جلوگیری از تأثیر منفی آن بر معاملات بورس در هر مرحله یک‌درصد از آن را در بازار آزادسازی کنیم.