مشکلات آموزش مجازی چگونه مرتفع می‌شود؟
_ ایکنا نوشت: شیوع کرونا باعث شد که دانش‌آموزان از حضور در مدارس بازبمانند و برای در امان ماندن از ابتلا به کرونا و کنترل چرخه انتقال آن، در خانه و از طریق آموزش مجازی یادگیری را دنبال کنند، اما امکانات لازم آماده نبود و برنامه‌هایی که وزارت آموزش و پرورش در خصوص آموزش دانش‌آموزان ارائه داد کارایی لازم را نداشت و شیوه‌هایی که این وزارتخانه برای آموزش برگزید مفید نبود؛ از جمله اپلیکیشن شاد که سبب سردرگمی دانش‌آموزان و خانواده‌ها شد و با گذشت چند ماه به قدری این برنامه اندرویدی ضعیف و بی‌کیفیت بود که بخش عمده‌ای از آموزش‌ها از طریق پیام‌رسان‌های خارجی دنبال شد. با وجود این، آموزش‌ها برای پیشرفت درسی دانش‌آموزان مقبول نیفتاد و مقوله پرورش نیز تعطیل شد. آن‌گونه که پیداست ارزشیابی و سنجش دقیق یادگیری دانش‌آموزان در تدریس مجازی و آنلاین چندان برای آموزش و پرورش ممکن نیست.
در همین راستا محمد‌اسماعیل دیده‌بان، کارشناس حوزه تعلیم و تربیت درباره ضرورت تغییر رویکرد مسئولان آموزش و پرورش کشور به آموزش مجازی سخن گفت و اظهار کرد: سلامت جسمی، فکری و روحی جزء اهداف آموزش است و هر مهارت و محتوایی که به فرزندانمان آموزش می‌دهیم، باید تأمین‌کننده این اهداف باشد. ضمن اینکه هر کدام از آن‌ها اهداف کوتاه‌مدت را تأمین کند. در شرایط عادی پشتیبانی و حمایت اولیا با شرح وظایف معین وجود داشت، ولی در شرایط شیوع کرونا باید درک متقابل و شرح وظایف مشخص و جدیدی تبیین شود. بدین معنی که باید در فرایند آموزش مجازی عوامل تأثیرگذار آن اعم از خانواده، ابزار مورد استفاده و امکانات نرم‌افزاری و ملزومات حداقلی آن مثل اینترنت و نیز ساعات آموزش و میزان آن با توجه به مقاطع تحصیلی متفاوت و بومی بودن لحاظ شود.
سطحی‌نگری در آموزش محکوم‌به شکست است
این کارشناس حوزه تعلیم و تربیت، مدرسه، معلم و دانش‌آموزان را یک مجموعه واحد می‌داند و معتقد است که اگر مجموعه مدرسه، معلم، فضای مجازی، دانش‌آموزان و اولیا را مجزا بدانیم و گمان کنیم امروز فرق آموزش در مجازی و حضوری بودن است، اشتباه بسیار بزرگی کرده‌ایم کما اینکه همه شاهد آثار زیان‌بار این نوع نگرش و ساده‌اندیشی و سطحی‌نگری بودیم و هستیم. اگر تک‌بخشی نگر باشیم و این مسئله را به‌عنوان یک موضوع فرابخشی در نظر نگیریم، نه تنها در حل مشکل موفق نخواهیم شد بلکه هر چه از زمان وقوع این مشکل می‌گذرد، پیچیده‌تر و سخت‌تر می‌شود لذا در حل آن تمامی دستگاه‌ها و عواملی که مستقیم و غیرمستقیم نقشی در آن رخداد دارند به میزان تأثیرشان نقش‌آفرین و مؤثر بوده و باید تعیین وظیفه شود و مردم نیز مدام در جریان روند تصمیم و اجرا برای مشارکت حداکثری قرار گیرند، زیرا بدون مشارکت همگانی تمام پروژه‌های این‌چنینی محکوم به شکست هستند.
دیده‌بان به اهمیت شناخت وزیر آموزش و پرورش جدید از مقوله آموزش و ابعاد گسترده آن در شرایط کنونی اشاره کرد و گفت: توقع می‌رود اگر فردی می‌خواهد به‌عنوان وزیر آموزش و پرورش منصوب شود اولاً مدیری قدرتمند بوده و دید وسیع، فرابخشی و چندبخشی به موضوعات و مشکلات آموزشی کشور داشته باشد تا بتواند مدیریت صحیحی هم در شناخت مشکل و هم در ارائه راه‌حل داشته باشد و بداند مشکلات آموزشی کشور به شکل زنجیروار به یکدیگر متصل هستند؛ هرچند که برخی از آن‌ها میزان و زمان تأثیرگذاری‌شان کم و نامحسوس (البته از نگاه برخی مدیران) است، ولی اگر بدون راه‌حل باقی بماند یقیناً سایر بخش‌های آموزشی را دچار مشکل خواهد کرد؛ لذا تأکید می‌کنم نمی‌توان به‌صورت تک‌بعدی مشکلات آموزشی را دید و آن را صرفاً با نگاه بخش‌نامه‌ای و دستورالعملی حل کرد. اتخاذ هر تصمیمی از این جنس قطعاً یا کوتاه‌مدت نتیجه می‌دهد و یا بدون نتیجه مطلوب خواهد بود.
وی اضافه کرد: وزیر آموزش و پرورش باید بداند در عصر دیجیتال و هوشمندسازی و هوش مصنوعی و تحولات شگرف ساختاری و محتوایی آموزش قرار داریم و فناوری، محور توسعه آموزش و خاصه آموزش مجازی است، بنابراین نیاز به مدیران متخصص در حوزه فناوری بیشتر از هر زمانی احساس می‌شود و نباید فراموش کرد که عصر دیجیتال، مدیران دیجیتال را نیز می‌خواهد. عصر دیجیتال، فضای مجازی را طلب می‌کند و فضای مجازی، شبکه‌های مجازی، بازار‌های مجازی و بانکداری مجازی و... آموزش‌های مجازی را طلب می‌کند.
ارتباط آموزش مجازی با مدیریت سلیقه‌ای دانش‌آموزان
این کارشناس آموزشی در ادامه به مشکلات آموزش مجازی در کشور اشاره کرد و گفت: وقتی برای مدیریت چارت سازمانی تعریف می‌شود هیچ‌گاه برای یک پست ۲ مدیر انتخاب نمی‌کنند، چراکه در این شرایط سردرگمی برای زیرمجموعه‌ها و عوامل تحت مدیریت و تداخل اجرایی ایجاد می‌شود و نظم مجموعه و بازخوردگیری و ارزشیابی و رصد سخت و محال می‌شود. اگر در گذشته دانش‌آموزان از سوی یک نفر مدیریت و توسط چند نفر هم حمایت می‌شدند، امروز توسط چند نفر مدیریت راهبری حسی و بحرانی می‌شوند و هیچ‌کس نیز نمی‌تواند از آنان حمایت کامل کند، یعنی امروز دانش‌آموزان به دلیل شیوع پاندمی کرونا داخل خانه هستند و از طریق آموزش مجازی تحصیل می‌کنند و به ناچار پدر، مادر و یا برادر و خواهر بزرگ‌تر و اولیا مدرسه، بسته به نوع نگاه مبهم خود نسبت به فضای حاکم، کاملاً سلیقه‌ای، دفعی و متناسب باتجربه شخصی و نه مبنایی و اصولی به مدیریت دانش‌آموز می‌پردازند و جالب اینکه هیچ‌کدام تأثیر مسئولیت مدیریتشان به دلیل تکثر را نه می‌بینند و نه قبول می‌کنند.
دیده‌بان ضمن انتقاد از عدم مشخص بودن راهبرد‌های آموزشی در شرایط کرونایی افزود: وقتی راهبرد آموزش در این مقطع و موقعیت زمانی مشخص و شفاف نیست و به‌تبع آن مدیران آموزش و پرورش در هر سطحی نمی‌توانند درست تصمیم‌گیری کنند و اجرای صحیحی داشته باشند و درنهایت نیز نتیجه کنش‌ها و واکنش‌های آموزشی در برآیند کشوری رضایت‌بخش و اثرگذار نخواهد بود. نباید این نکته را فراموش کرد که هدف از آموزش، علاوه بر پرورش آینده‌سازان جامعه پرداختن به‌سلامت جسمانی دانش‌آموزان نیز هست. آموزش مجازی با برگزاری کلاس‌های حضوری، در نحوه تعامل معلم با دانش‌آموزان و انتقال محتوا و مدیریت و ارزشیابی آموزشی تفاوت دارد.
مبتکر طرح نوین آموزش تأکید کرد: تقریباً تمامی تصمیماتی که در آموزش مجازی در هر قسمت از رکن‌های آموزش از زمان‌بندی کلاس تا ارائه و سنجش و امتحان و. اتخاذ شد، مدرسه، فراگیران، اساتید و مدیران را دچار تغییرات مداوم تصمیمات و روش‌ها کرد و نتیجه دلخواه نیز حاصل نشد؛ لذا شاهد تعدد تصمیم‌گیری‌های خلق‌الساعه و دفعی در تمام این فرآیند‌ها بوده و متأسفانه این معلمان، مدارس، اولیا و دانش‌آموزان بودند که آسیب دیدند، بنابراین اگر دیدیم در این فرآیند هم مدرس و هم فراگیر و هم خدمات دهنده و هم خدمات گیرنده و همه و همه نگران و ناراضی بودند قطعاً باید در تمام روند انجام فرآیند بازنگری و اصلاح را مدنظر قرار دهیم؛ هر چند برخی از این آسیب‌ها به دلیل طولانی شدن با آزمون و خطا آن‌هم نه در سطح کلی بلکه موردی و مقطعی با خلاقیت و هنر شخصی مدیران، معلمان، اولیا و مربیان و بعضاً دانش‌آموزان مرتفع شد، اما ریزش‌های زیاد و لطمات زیادی را برای عناصر درگیر ایجاد کرد.
راهکار‌های مرتفع کردن مشکلات آموزش مجازی
این کارشناس حوزه تعلیم و تربیت به ارائه راه‌حل برای مرتفع کردن مشکلات آموزش مجازی اشاره کرد و گفت: باید به مقوله آموزش مجازی نگاهی ویژه و جداگانه، نه‌تن‌ها برای ایام بیماری کرونا در کل کشور بلکه برای جایگزین نسبی مناسب آموزش در هر بحرانی مانند سیل و زلزله و ... داشت و برای آن تدبیری در حوزه ساختاری و زیرساختی و محتوایی متناسب اتخاذ کرد. در ابتدا باید تقسیم‌بندی صحیحی از قسمت‌های مؤثر این فرآیند داشته باشیم تا بتوانیم به راهکار درست دست پیدا کنیم.
وی قسمت‌های مؤثر در فرایند آموزشی را فراگیران، اساتید، دبیران، معلمان، آموزگاران، مربیان و مشاوران، محتوای آموزشی (متن و کتاب و یا جزوه‌ای که قرار است آموزش داده شود)، اولیا، پلتفرم و پشتیبانی نرم‌افزاری، سخت‌افزار‌ها و ابزار‌های لازم، پهنای باند و اینترنت لازم برای آموزش، پشتیبانی و پاسخگویی مناسب هم در بخش نرم‌افزار، پشتیبانی مناسب و پاسخگویی در سخت‌افزار، گروه ستادی و رصدکننده حمایتی و هدایتی وزارت آموزش‌وپرورش، تقسیم وظایف تنفیذ اختیارات لازم از سطح وزارت خانه تا مدیریت شهرستان‌ها و مناطق و نواحی مدارس در عین استقلال، ولی در چهارچوب سند و قوانین بالادستی تدوین‌شده کشوری و تمامی وزارتخانه و سازمان‌هایی که در لیست خدمات دهنده‌های این فرآیند هستند دانست.
دیده‌بان در پایان گفت: باید نمایندگانی از وزارت ارتباطات، سازمان صداوسیما، شبکه‌های استانی، وزارت صمت، بانک مرکزی، وزارت بهداشت، کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی و قوه قضاییه با دستور کار‌های مشخص و منطبق بر اهداف برنامه‌های از پیش طراحی‌شده فصلی و سالانه با گروهی متشکل از کارشناسان آموزشی و تربیتی در حوزه کودک و نوجوان کارشناسان رسانه و کارشناسان فن‌آوری نرم‌افزاری و سخت‌افزاری و جامعه‌شناسان و پزشکان حوزه سلامت و جسمانی و تغذیه برای هر قسمت از ارکان بالا چارچوب و راهبردی قابل کاربردی شدن در زمان مشخص و ملموس به همراه پروتکل مشخص استاندارد طیفی نوشته و آن را به شکل مداوم رصد کرده و به‌روز کنند و در این زمینه حتماً از مدیریت شفاف سامانه‌ای بهره ببرند و این گروه و پروتکل‌ها مشخص و دقیق درباره چگونگی و اجرای صحیح در هر بحرانی مثل کرونا و سیل و آلودگی هوا و سایر موارد تنظیم و در فاصله زمانی‌های مشخص با توجه به بازخورد‌ها به‌روزرسانی کرده و ارائه دهد.