ساماندهی زندانیان با تدابیر ویژه عدلیه

_ روزنامه حمایت نوشت: قوه‌قضاییه همواره بر ساماندهی زندانیان و حبس‌زدایی اهتمام ویژه‌ای داشته است و در دوره تحول تعالی رییس دستگاه قضا با دستورات ویژه‎ای در این خصوص تاکید داشته است به طوری‎که حجت‎الاسلام‌والمسلمین محسنی‌اژه‎ای پرهیز از صدور قرار‌های بازداشت موقت غیرضرور و تعجیل در رسیدگی به پرونده‌های دارای بازداشت موقت را مورد تاکید قرار داده‌اند.

قرار بازداشت موقت تا آنجایی که ضرورت دارد صادر نشود

در همین راستا رییس قوه‌قضاییه ۱۹ تیرماه در حالی‌که تنها چند روز از انتصاب خود به سمت ریاست دستگاه قضا می‌گذشت، در دادگستری شهرستان قدس حضور یافت و از بخش‌های مختلف این واحد قضایی بازدید و با تعدادی از مراجعین به صورت چهره به چهره گفتگو کرد.

حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین محسنی‌اژه‌ای در حاشیه این بازدید دو ساعت و نیمه، در گفتگویی که با خبرنگاران داشت به موضوع قرار بازداشت موقت اشاره کرد و گفت: قرار بازداشت موقت تا آنجایی که ضرورت دارد صادر نشود و آن‌هایی هم که ضروری است با ملاحظه دقیق قانون باشد. رییس قوه‌قضاییه خطاب به رییس دادگستری و دادستان شهرستان قدس خاطرنشان کرد: در اینگونه موارد بازداشت موقت هم پرونده‌ها باید زودتر و سریع‌تر رسیدگی شود تا زمان بازداشت کمتر شود.

قرار، حتی‌الامکان منجر به بازداشت فرد نشود

رییس دستگاه قضا همچنین در نخستین سفر استانی خود به اسلام در ۲۴ تیرماه در دیدار با قضات و کارکنان قضایی استان ایلام گفت: باید در صورت مهیا بودن شرایط کاری کرد که فرد یک شب یا چند ساعت هم در زندان نماند؛ ممکن است برای ما به عنوان نیرو‌های قضایی فرستادن یک فرد برای چند ساعت یا یک شب به زندان امری عادی باشد، اما همین موضوع ممکن است زندگی آن فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.

حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین محسنی‌اژه‌ای با بیان اینکه قرار باید به گونه‌ای باشد تا حتی‌الامکان منجر به بازداشت فرد نشود، اظهار کرد: باید در صورت بازداشت فرد، بستر برای تامین قرار صادره مهیا باشد. رییس قوه‌قضاییه ضمن توصیه به قضات برای صادر نکردن قرار بازداشت موقت تا آنجا که امکان دارد، گفت: اگر در فردای روز صدور قرار بازداشت موضوع حل شد، بلافاصله باید برای آزادی فرد بازداشت شده اقدام کرد.

حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین محسنی‌اژه‌ای همچنین با توصیه به قضات استان ایلام برای صدور احکام مجازات جایگزین حبس، عنوان کرد: کسانی که امنیت و آرامش مردم را به هم می‌ریزند، باید به حبس بروند، اما در خصوص مواردی که ضرورتی برای به زندان فرستادن افراد نیست، باید از این کار اجتناب شود.

ضرورت جداسازی محل نگهداری افراد بازداشت موقت

حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین محسنی‌اژه‌ای در دومین بازدید از زندان‌های کشور در اول مرداد در کمتر از یکماه از انتصاب به ریاست دستگاه قضا، بدون اعلام قبلی به زندان رجایی‌شهر کرج در مرکز استان البرز رفت و بازدیدی سه ساعته از این زندان داشت.

حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین محسنی‌اژه‌ای در این بازدید در راستای کاهش جمعیت کیفری و بهبود وضعیت ندامتگاه‌ها از همه از مسئولان دادسرا‌ها و قضات خواست که در اجرای دستورالعمل‌های صادره، تا حد امکان از صدور قرار بازداشت موقت پرهیز کنند. همچنین رییس دستگاه قضا بر جداسازی محل نگهداری افراد بازداشت موقت از زندانیان نیز تأکید کرد و گفت: در برخی زندان‌ها افرادی که برایشان قرار بازداشت موقت صادر می‌شود، از زندانیان جدا نگهداری می‌شوند، اما این رویه باید در همه زندان‌ها اجرا شود.

تسریع در تعیین تکلیف افراد بازداشتی

رییس دستگاه قضا همچنین در جلسه شورای عالی قضایی در ۱۱ مردادماه خطاب به روسای کل دادگستری‌ها و دادستان‌ها عنوان کرد: پروند‌ه‌هایی که زندانی دارد باید هرچه زودتر به تصمیم نهایی برسد و اگر احیانا به هر دلیلی رسیدگی به پرونده طول می‌کشد لازم است تکلیف زندانی روشن شود.

حجت‌الاسلام‌و‌المسلمین محسنی‌اژه‌ای با اشاره به قانون آیین دادرسی کیفری در مورد تعیین تکلیف هرچه سریع‌تر متهمان در بازداشت، گفت: قانون، قوه‌قضاییه را موظف می‌کند که نباید بازداشت موقت متهم بیش از زمان مقرر در این ماده باشد.

همچنین رییس دستگاه قضا در جلسه شورای عالی قضایی در ۱۸ مردادماه قضات را خطاب قرار داد و به آن‌ها متذکر شد که در موارد غیر ضروری از صدور قرار بازداشت موقت پرهیز کنند و اگر نیاز به بازداشت موقت بود نیز، در تعیین تکلیف افراد بازداشتی تسریع کنند.

پرهیز از بازداشت غیر ضرور

رییس دستگاه قضا همچنین در جریان سفر خود به استان البرز در ۲۱ مردادماه با اشاره به مشکلات متعدد ناشی از پرونده‌های کثیرالشاکی عنوان کرد که اگر بیم فرار و تبانی متهم نمی‌رود، نیازی نیست متهم بدواً بازداشت شود بلکه می‌توان شرایطی را به وجود آورد که فرد در یک پروسه زمانی معین و تحت نظر مسئولان قضایی حقوق مردم را اعاده کند.

رییس دستگاه قضا خطاب به دادستان‌ها و بازپرس‌ها خاطر نشان کرد: اصل این است که مردم به حقوقشان برسند و اگر مجازات هم نیاز بود ایرادی ندارد و مجازات در جای خودش انجام شود؛ اما ابتدا باید احقاق حق مردم در اولویت باشد؛ یعنی حتی الامکان با تدبیر قضایی صورت گرفته متهم بازداشت نشود و ابتدا حق و حقوق مردم را بدهد بعد به مجازات برسد. وی اضافه کرد: در برخی پرونده‌ها بازداشت غیر ضرور متهم شرایطی را به وجود می‌آورد که مردم به حق و حقوق خود نمی‌رسند و پرونده هم دچار اطاله دادرسی بلاوجه می‌شود.

استقبال کارشناسان از دستورات ویژه رییس دستگاه قضا در خصوص بازداشت موقت

اقدامات و دستورات رییس دستگاه قضا به ویژه دستور پرهیز از صدور قرار‌های بازداشت غیرضرور در راستای کاهش جمعیت کیفری و بهبود وضعیت ندامتگاه‌ها مورد استقبال کارشناسان و صاحبنظران قرار گرفت.

در همین زمینه مجتبی اشراقی آرانی، عضو هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در گفتگو با میزان با ابراز خرسندی نسبت به تاکیدات رییس قوه‌قضاییه نسبت به پرهیز از صدور قرار‌های بازداشت موقت غیرضرور بیان کرد: تاکیدات ریاست قوه‌قضاییه قطعا در زمینه ساماندهی زندانیان و جلوگیری از تضییع حقوق متهمان تاثیر خواهد داشت؛ چرا که یکی از حقوق شهروندان، حق آزادی شهروندان است.

وی عضو هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران با تاکید بر لزوم استفاده از قرار‌های بازداشت موقت به طور استثناء اظهار کرد: تمامی مواردی که در قانون آیین دادرسی کیفری بیان شده، در همین راستاست و تاکید ریاست قوه‌قضاییه در این راستا اقدامی مثبت است که قضات را در صدور قرار‌های بازداشت موقت محتاط می‌کند.

اشراقی آرانی، گفت: زمانی که قضات با احتیاط شرایط سخت گیرانه‌ای که قانون آیین دادرسی کیفری برای صدور قرار‌های بازداشت موقت لحاظ کرده را رعایت کنند، این موضوع سبب می‌شود قانون بیشتر رعایت شود و به نحوی نباشد که در ساعات پایانی وقت اداری قرار کفالت صادر کنند که در نهایت منجر به بازداشت موقت می‌شود.

حذف بازداشت‌های غیرضرور باعث تحکیم حاکمیت قانون می‌شود

همچنین باقر شاملو، وکیل پایه یک دادگستری و دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی نیز پیشتر در گفتگو با تسنیم با ابراز خرسندی از تاکیدات رییس قوه‌قضاییه نسبت به پرهیز از صدور قرار‌های بازداشت موقت غیرضرور بیان کرد: در این موضوع تردیدی نیست که یک رویکرد بسیار مثبت و پسندیده است؛ چرا که آثار سوء بازداشت‌ها بر همگان آشکار است.

وی با تاکید بر اینکه اصل، بر برائت است، گفت: این گزاره بدین معناست که جز در مورد محکومیت‌های قطعی این برائت نباید نقض شود و یکی از مواردی که سبب نقض آن می‌شود، بازداشت موقت است؛ در صورتی که این قرار باید به شکل استثناء و در مورد جرایم مهم و ضروری صادر شود. شاملو تصریح کرد: رویکرد رییس قوه‌قضاییه مبنی بر لزوم پرهیز از صدور قرار‌های بازداشت موقت غیرضرور به اصل حاکمیت قانون تحکیم می‌بخشد و تفسیر صحیح قانون را تقویت می‌کند که باید آن را به فال نیک گرفت.

توصیه و ارشاد رییس قوه‌قضاییه امر پسندیده‌ای است

امیر حسین آبادی، حقوقدان و وکیل دادگستری نیز پیشتر در گفتگو با ایرنا درباره تاکید رییس قوه‌قضاییه مبنی بر پرهیز از صدور قرار‌های بازداشت موقت غیرضرور اظهار کرد: توصیه و ارشاد رییس قوه‌قضاییه برای جلوگیری از باداشت‌های موقت غیرضرور امر پسندیده‌ای است و هیچ حقوقدانی مخالف این نیست که جز در موارد ضروری بازداشت‌های موقت صادر شود.

وی با اشاره به تاکید رییس قوه‌قضاییه بر محدود کردن بازداشت‌های موقت افزود: حتی‌الامکان قرار بازداشت موقت مگر در موارد ضروری نباید صادر شود همچنین در مواردی که قرار بازداشت موقت می‌خواهد طبق قانون تمدید شود، بازپرس بررسی کند و در شرایطی که واقعا ضرورت ایجاب می‌کند، تمدید کند.

رییس ادوار کانون وکلای دادگستری مرکز اضافه کرد: بازپرسان و قضات در این موارد می‌توانند سعه صدر نشان دهند و در مسیر دستور رییس قوه‌قضاییه بازداشت‌های موقت را به حداقل برسانند.

حسین آبادی یادآور شد: مدت زمان بازداشت موقت طبق قانون ۳۰ روز است و بعد از آن، این مدت قابل تمدید است و محدودیتی در تمدید وجود ندارد. این حقوقدان خاطرنشان کرد: البته رییس قوه‌قضاییه علی الاصول و طبق قانون به قضات دستور نمی‌دهد بلکه این امر جنبه توصیه و ارشاد دارد و اگر هم توصیه ایشان نباشد، قضات باید در این وضعیت جامعه بازداشت‌های موقت را به حداقل برسانند و قانونگذار هم بازداشت‌های موقت را نسبت به قوانین سابق محدود کرده است.