ماجرای یک داروی پر حاشیه؛ فاویپیراویر و ۱۰۰۰ میلیاردی که هدر داد!
خبرگزار میزان - ایسنا نوشت: با آغاز کرونا در جهان، همه دانشمندان به دنبال دارو و درمانی برای بهبود علائم و شدت بیماری در مبتلایان به کووید ۱۹ بودند. بر همین اساس هم بود که هر روز نسخه جدیدی پیچیده شده و نام داروی جدیدی بر سر زبان‌ها می‌آمد؛ کلروکین، فاویپیراویر، رمدسیویر، اکتمرا، توسیلیزومب و... از جمله اسم‌هایی هستند که هر از گاهی برای درمان کرونا مطرح شدند و از آنجایی که مستندات علمی دقیقی درباره اثرات یا عوارض آن‌ها وجود نداشت، جهان این دارو‌ها را به آزمون و خطا گذاشت تا بتواند نوشداروی کرونا را بیابد.
به تدریج با استفاده بیشتر از این دارو‌ها در کشور‌های مختلف، رد و تایید آن‌ها آغاز شد، برخی از این دارو‌ها از پروتکل‌های درمانی کشور‌ها برای کرونا حذف شدند و دارو‌های جدیدی جایگزین‌شان شد و برخی هم همچنان در پروتکل‌های درمانی باقی مانده‌اند.
قدم در راه تولید ایرانی دارو‌های مرتبط با کرونا
در زمانی که شهرت برخی از این دارو‌ها که البته هنوز به صورت علمی و دقیق بر روی جمعیت بالایی از بیماران مورد مطالعه قرار نگرفته بودند، به کشورمان رسید، وزارت بهداشتی‌ها بر آن شدند تا برای تامین هرچه بهتر این دارو‌ها خودشان به تولیدکنندگان کمک کرده و برای تولید یا افزایش تولید برخی از آن‌ها در کشور آستین بالا بزنند. در این صورت هم دانشمندان خودمان می‌توانستند مطالعات لازم را بر روی میزان اثربخشی این دارو‌ها شاهد باشند و هم تامین آن‌ها آسان‌تر می‌شد.
بر همین اساس هم بود که سعید نمکی- وزیر بهداشت بار‌ها و بار‌ها اعلام کرده است که در طول ایام کرونا برای خیلی‌ها آرزو بود که رمدسیویر، فاویپیراویر و دارو‌هایی که در آمریکا و اروپا در دسترس است، در دسترس مردم این سرزمین قرار بگیرد. بر همین اساس هم در عرض کمتر از دو ماه دانشمندان داخلی این سرزمین آن‌ها را ساختند. در نتیجه فاویپیراویر به عنوان یکی از دارو‌های مطرح شده در پروتکل درمانی کووید ۱۹ در کشور مورد توجه قرار گرفت.
تناقض اظهارات و اقدامات درباره فاویپیراویر
از اعلام عدم اثربخشی تا درخواست برای پوشش بیمه‌ای!
در عین حال بعد از این بود که دغدغه هزینه بالای این دارو‌ها و لزوم پوشش بیمه‌ای آن‌ها مطرح شد؛ موضوعی که دکتر سید سجاد رضوی- رییس دبیرخانه شورای عالی بیمه سلامت در دهم مرداد ماه ۱۳۹۹، درباره آن، اعلام کرد که هنوز این دو دارو (رمدسیویر و فاویپیراویر) در کل دنیا هم تایید مصرف ندارد، البته برخی آن را تایید کردند. اگر این دارو از سوی معاونت درمان تایید شود و پروتکل تجویز رمدسیویر و فاویپیراویر ابلاغ شود، تحت پوشش بیمه قرار خواهند گرفت.
بر این اساس طبق اعلام روابط عمومی سازمان بیمه سلامت، از ۲۵ آبان ماه سال ۱۳۹۹ فاویپیراویر به همراه رمدسیویر به موجب ابلاغیه وزیر بهداشت و مصوبه هفتاد و نهمین جلسه شورای عالی بیمه سلامت کشور، برای درمان کووید ۱۹ مبتنی بر پروتکل‌های وزارت بهداشت، تحت پوشش بیمه قرار گرفتند.
این اظهارات در حالی است که شش ماه قبل و در تاریخ دوم مهر ماه ۱۳۹۹، دکتر مصطفی قانعی- رییس وقت کمیته علمی ستاد کرونا از حذف داروی فاویپیراویر از پروتکل درمانی بیماران مبتلا به کووید-۱۹ خبر داده و به ایسنا، اعلام کرده بود که داروی "فاویپیراویر" هیچ اثری در درمان بیماران مبتلا نداشت و مصرف آن ممکن است برای بیماران آسیب‌رسان نیز باشد.
در عین حال مجددا در ۲۱ فروردین ماه ۱۴۰۰ نیز وزیر بهداشت در نامه‌هایی جداگانه خطاب به رییس سازمان غذا و دارو و مدیران عامل سازمان‌های بیمه سلامت و تامین اجتماعی با اشاره بر ضرورت افزایش دسترسی راحت‌تر مبتلایان به کرونا به دارو‌های فاویپیراویر و رمدیسیور، تاکید کرد که پوشش بیمه‌ای این دارو‌ها مورد توجه قرار گیرد.
حال با توجه به خروج فاویپیراویر از پروتکل درمانی کرونا که در تاریخ دوم مهر ماه از سوی رییس کمیته علمی ستاد کرونا اعلام شده بود، باید پرسید این کش و قوس‌های بیمه‌ای و حتی اجازه تجویز این دارو و عدم نظارت بر تجویز آن برای چه بوده است؟. چرا در اظهارات و اعمال تیم علمی و اجرایی بهداشت و درمانی کشور آن هم در شرایط بحرانی کرونا، تناقض‌هایی فاحش دیده می‌شود که تنها منجر سرگردانی مردم و صرف هزینه‌های گزاف از سوی آن‌ها خواهد شد و حتی ممکن است جان‌شان را به خطر بیندازد.
در هر حال تجویز فاویپیراویر که به گفته خود وزارت بهداشتی‌ها و اعضای کمیته علمی اثری در درمان کرونا ندارد، همچنان ادامه دارد و صف‌های طولانی هم برای پیدا کردن آن ایجاد شده است. به طوری که دکتر حیدر محمدی- مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو در ۲۵ مرداد ماه ۱۴۰۰ در یک نشست خبری اعلام کرد که مصرف فاویپیراویر در مجموع شش ماه دوم سال ۱۳۹۹ به ۱۱ میلیون رسید؛ در صورتی که مصرف همین دارو در تیر ماه امسال (۱۴۰۰) به ۱۱ میلیون و ۹۰۰ هزار عدد رسید.
وی تاکید کرد: فاویپیراویر با وجود عدم اثراگذاری آن در بیماری و تایید کمیته‌های علمی مرتبط، اما با توجه به تجویز برخی همکاران پزشک و نیاز جامعه موظف بودیم دارو را تامین کنیم و این کار انجام شد.
تناقض‌گویی درباره پوشش بیمه‌ای فاویپیراویر!
حالا اما، با این شرایط تجویز بالا و مصرف فاویپیراویر در کشور، سازمان بیمه سلامت ۲۳ مرداد ماه ۱۴۰۰ اعلام کرد که داروی فاویپیراویر تاثیری بر درمان کرونا ندارد و بر همین اساس از پوشش بیمه‌ای خارج شده است. حال باید پرسید اگر فاویپیراویر موثر نبوده که البته از مهر ماه سال گذشته این موضوع اعلام شده بود و حتی این دارو از پروتکل درمانی هم خارج شده بود، چرا آنقدر بر پوشش بیمه‌ای آن تاکید شد و همچنین حالا که میزان تجویز و مصرف این دارو هم بالاست و مردم به تجویز پزشک به دنبال تهیه آن هستند، چرا به این صورت از پوشش بیمه‌ای خارج می‌شود؟
البته اظهارات متناقض هنوز هم تمام نشده است؛ چراکه بعد از اعلام این خبر از سوی سازمان بیمه سلامت، دکتر عاطفه عابدینی- دبیر کمیته علمی کووید – ۱۹ در روز ۲۶ مرداد ماه در یک نشست خبری در پاسخ، اعلام کرد که فاویپیراویر از پوشش بیمه خارج نشده و ما تغییری در پروتکل درمانی از خرداد ۱۴۰۰ قائل نشدیم.
وی تاکید کرد: کمیته علمی کرونا تحت تاثیر هیاهو‌ها نیست. نظر شخصی من این است که، چون فاویپیراویر داروی ضد ویروس خوراکی است با توجه به رشد سریع ویروس و مقدار بسیار بالای ویروس دلتا خیلی نمی‌تواند موثر باشد؛ چون شاید به سطح خونی مناسب نمی‌رسد. فاویپیراویر داروی ضد ویروسی است که بر آنفلوآنزا تاثیر قطعی دارد، ولی درباره کووید۱۹ این کار را نمی‌کند. زمانی که تکثیر ویروس کرونا صورت گرفته و بیمار دچار نارسایی ریه شده است، فاویپیراویر اثر ندارد.
وی در همین نشست خبری افزود: اما از نظر مستندات باید گفت این دارو بیشتر در آسیای شرقی استفاده می‌شود و هیچ‌وقت در دستورالعمل‌های توصیه شده ایران قرار نگرفت و همیشه اظهار کردیم مطالعات بر آن در حال انجام است و مطالعات بالینی بر بیماران سرپایی انجام دادیم که هنوز نتایج آن مشخص نشده است. بر اساس مدارک ما بیشتر مطالعات نشان می‌دهد فاویپیراویر اثر چندانی بویژه بعد از ۳ روز اول بیماری نداشته است و این موضوع در ویرایش خرداد ۱۴۰۰ آمده است. ما نظرمان این است که فاویپیراویر را در فاز بستری به بیمار ندهید و در فاز سرپایی هم تحت مطالعه است. در مورد پوشش بیمه هم مشخص شد تا در ستاد ملی بررسی شود؛ بنابراین حالا مجددا و این بار همه هم‌صدا اعلام می‌کنند که فاویپیراویر در درمان کرونا تاثیری ندارد و حتی در مواقعی می‌تواند عوارض نیز برای مبتلایان ایجاد کند!. موضوعی که خیلی پیشتر از این هم اعلام هم شده بود؛ بنابراین چرا این بی نظمی‌ها در تصمیم‌گیری درباره این دارو وجود داشت؟.
هزینه ۱۰۰۰ میلیاردی برای یک داروی بی‌اثر!
در عین حال دکتر مصطفی قانعی- عضو کمیته ملی واکسن کرونا در جدیدترین اظهاراتش و در برنامه طبیب اعلام کرد که "مجله نیچر به عنوان برترین مجله پزشکی دنیا، بعد از بررسی چند مطالعه درباره فاویپیراویر صراحتا اعلام کرده است که فاویپیراویر هیچ اثر و خاصیتی در درمان کرونا ندارد. "
وی همچنین گفت که "هزینه‌ها برای این دارو حدود ۱۰۰۰ میلیارد است. واقعا به مردم توصیه می‌کنم به هیچ وجه دنبال این دارو نباشید، اگر می‌خواهید بدتر از این نشوید. "
وی در پاسخ به سوال مجری برنامه مبنی بر اینکه آیا کاسبی پشت مصرف این دارو است، گفت: "بدون شک. بالاخره فروش برترین شرکت‌های ما ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ میلیارد بوده است؛ حال تصور کنید که اگر یک شرکت دو هفته فروشش با یکسالش برابر باشد، مشخص است که کنفرانس راه می‌اندازد و صد‌ها مسیر را برای حفظ این فروش می‌رود. البته من نمی‌خواهم موضوع را بیش از این باز کنم، اما یکسال فریاد نتیجه‌اش این شد که هم منابع ما رفت و هم دچار مشکل شدیم. "
چه کسی پاسخگوی مردم است؟
البته همه تقصیر را نمی‌توان به دوش شرکت‌هایی انداخت که دنبال فروش بیشتر هستند، به نظر می‌رسد سیاستگذاران دارو و درمان در کشور نیز مورد سوال قرار دارند؛ چراکه هنوز نتوانسته اند رویه‌ای درست را حداقل برای این داروی مشخص، حاکم کنند.
حال باید پرسید با مشخص شدن نتایج عدم اثرگذاری این دارو بر درمان کرونا، چرا همچنان بر ادامه تولید و صرف هزینه در این زمینه اصرار می‌شود؟ از طرف دیگر چرا این دارو با وجود مشخص بودن عدم اثرگذاری، تحت پوشش بیمه قرار گرفت؟ و چرا هنوز از سوی پزشکان نسخه می‌شود و نظارتی در این زمینه نیست؟
از طرف دیگر باوجود اظهارات متناقض مسوولان بیمه سلامت و همچنین دبیر کمیته علمی کشوری کووید - ۱۹، در حال حاضر تکلیف پوشش بیمه‌ای این دارو چه می‌شود؛ فاویپیراویر اکنون بیمه است یا خیر؟
سوال دیگر نیز آن است که سود‌های کلان مصرف این دارو و پوشش بیمه‌ای آن به جیب چه کسانی می‌رود؟ در شرایطی که مردم به امید درمان عزیزان‌شان در صف می‌ایستند و حاضرند همه چیزشان را بفروشند تا پول این دارو‌ها پیدا شود و پزشکان هم آن‌ها را تجویز می‌کنند، چه کسی پاسخگوی بی‌برنامگی‌هایی است که منجر به از بین رفتن جان و روان و مال مردم می‌شود؟