طالبان چیست و چگونه اداره می‎شود؟

– ورود طالبان به «کابل»، پایتخت افغانستان و پایان کار دولت «اشرف غنی»، رئیس جمهور این کشور، پس از چند هفته درگیری میان طالبان و نیرو‌های دفاعی و امنیتی افغانستان که تحولات سریع و غافلگیر کننده‌ای را برای این کشور رقم زد، موضوع شناخت بیشتر گروه طالبان را برجسته کرد.

 

صدور بیانیه مبنی بر تلاش برای برقراری آرامش، اعلام عفو عمومی برای کارکنان دولت، ادامه مذاکرات بین الافغانی در «دوحه»، تعیین رئیس موقت دولت، موافقت با اشتراک قدرت، ... از سوی طالبان، مواردی هستند که شناخت ساختار قدرت و ریاست این گروه در سال ۲۰۲۱ جهت تحلیل واقع بینانه از تحولات افغانستان را ضروری می‌کند.

طالبان، گروهی که در سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱، زمان حمله آمریکا به افغانستان به بهانه مبارزه با تروریسم و تلافی حادثه ۱۱ سپتامبر، بر افغانستان حکومت می‌کردند، در پی حمله اتحاد جماهیر شوروی به افغانستان در سال ۱۹۷۹، شکل گرفت.

 

معنای کلمه طالبان در زبان پشتو، «دانشجویان» است و مراد از آن دانشجویانی هستند که در سال ۱۹۹۴ در اطراف شهر «قندهار» این گروه را به ریاست «ملا عمر» تاسیس کردند.

 

این گروه که در دوره پیشین حکمرانی خود توسط تنها ۴ کشور از جمله پاکستان به رسمیت شناخته شده بود، اخیرا به دنبال کسب مشروعیت بین المللی و به رسمیت شناخته شدن در جامعه جهانی است.

این موضوع کاملا روشن نیست؛ ریاست و ساختار تصمیم گیری طالبان پیچیده و شامل شبکه‌های مختلف است.

 

عملکرد و ریاست درونی گروه طالبان، همواره تا حد زیادی محرمانه بوده و در مورد ساختار قدرت و ریاست در گروه طالبان، با توجه به اطلاعات ضد و نقیض، نمی‌توان با قطعیت سخن گفت.

 

به عنوان مثال، در حالی که برخی از «هیبت الله آخوندزاده» به عنوان رئیس طالبان یاد می‌کنند، برخی دیگر بر این باورند که «عبدالغنی برادر»، پس از مرگ اعلام نشده «آخوندزاده»، ریاست طالبان را برعهده دارد.

 

 

رئیس و فرمانده اصلی طالبان، «هیبت الله آخوند زاده» است؛ وی که سال‌ها در کسوت قاضی، رئیس دادگاه عالی طالبان بود، پس از مرگ «ملا عمر»، رئیس پیشین طالبان، به سمت معاونت «ملا محمد منصور اختر» رسید.

 

«آخوندزاده» پس از مرگ «ملا منصور» در سال ۲۰۱۶ و دریافت تایید «ایمن الظواهری»، سرکرده «القاعده»، ریاست طالبان را بر عهده گرفت.

 

«آخوندزاده»، شخصیتی بسیار رازآلود است؛ وی در سال فقط چند بار اعلامیه می‌دهد و چهره‌ای عمومی نیست.

 

 

«عبدالغنی برادر»، متولد ۱۹۶۸ در ولایت «ارزگان» افغانستان، رئیس سیاسی طالبان که هدایت و کنترل تیم مذاکره کننده این گروه در «دوحه» را در سال‌های اخیر برعهده داشته، از موسسان اصلی گروه در دهه ۱۹۹۰ است.

 

وی پس از سقوط طالبان در سال ۲۰۰۱ به پاکستان گریخت و در دوره اختفای «ملا عمر»، عملا ریاست گروه را براساس راهنمایی‌های استراتژیک وی بر عهده داشت.

 

«عبدالغنی»، که اکنون عمومی‌ترین چهره طالبان است، سه سال پیش به درخواست آمریکا، از زندانی در پاکستان آزاد شد؛ وی از بازیگران اصلی مذاکرات طالبان با آمریکا بود.

 

 

«سراج الدین حقانی»، فرزند «جلال الدین حقانی»، فرمانده جهاد ضد اتحاد جماهیر شوروی، معاون رئیس طالبان است.

 

او رئیس شبکه حقانی، از اصلی‌ترین گروه‌های ضد حضور نظامی آمریکا در افغانستان نیز است.

 

وی در سال ۲۰۲۰ در یادداشتی برای «نیویورک تایمز» نوشت «ما جنگ با ائتلاف خارجی با رهبری آمریکا را آغاز نکردیم؛ ما مجبور به دفاع از خود شدیم؛ ما تا زمانی که کنوانسیون‌های بین المللی مطابق اصول اسلامی باشد به آن‌ها متعهد خواهیم ماند؛ ما انتظار داریم سایر کشور‌ها به حاکمیت و ثبات کشور ما احترام بگذارند و افغانستان را عرصه همکاری و نه رقابت و درگیری بدانند.»

 

 

«ملا یعقوب»، فرزند «ملا عمر»، موسس طالبان، رئیس کمیسیون نظامی قدرتمند این گروه است و از وی به عنوان رئیس بعدی طالبان یاد می‌شود.

 

وی که حدودا در اوایل ۳۰ سالگی است، در سال ۲۰۱۶، «آخوندزاده» را برای جانشینی پدرش پیشنهاد داد.

 

 

شورای ریاست طالبان، بخشی مهم از ساختار قدرت این گروه است.

 

این شورا در مورد مسائل سیاسی طالبان، نظر نهایی را می‌ده؛ شورای ریاست طالبان در واقع، مسئولیت تصمیم‌های کلیدی سیاسی و نظامی طالبان را برعهده دارد.

 

این شورا بر کمیسیون‌های مختلف طالبان اعم از اقتصادی، بهداشتی، آموزشی، ... که معادل وزارت خانه‌های دولت طالبان پیش از سقوط هستند، نظارت می‌کند.

 

شورای مذکور همچنین فرمانداران ولایت‌های تحت کنترل و فرماندهان جنگ را تعیین می‌کرد.

 

براساس گزارش‎ها، «آخوندزاده» پیش از هر تصمیم بزرگ باید نظر شورا را جلب کند.

 

شورای ریاست طالبان به دلیل تاسیس آن در شهر «کویته» پاکستان پس از فرار «ملاعمر» به این شهر، با نام شورای کویته نیز شناخته می‌شود.

شاید بتوان گفت مهم‌ترین موردی که طالبان در اداره افغانستان با توجه به تجربیات خود، مدنظر دارند، ارائه کالا و خدمات، مدیریت و اداره کشور، انجام پروژه‌های توسعه و حفظ ارتباط با جامعه بین المللی است.

طالبان تاکنون به طرق مختلف تاکید کرده‎اند که به سیاق سابق رفتار نخواهند کرد، اما نحوه اقدام و رفتار آن‌ها در آینده همچنان در هاله‌ای ابهام است.

براساس شواهد موجود و درزیافته از افغانستان، منابع اصلی تامین مالی طالبان، اخذ مالیات از قرارداد‌های آمریکایی، اخذ مالیات از مردم، درآمد‌های حاصل از گمرکات در کنترل و ... است.

 

البته کشور‌هایی مانند پاکستان و عربستان نیز به آن‌ها کمک مالی می‌کنند؛ طالبان از حمایت حامیان مالی خصوصی در خاورمیانه نیز بهره‌مند هستند.

در توافقنامه صلح سال گذشته طالبان با آمریکا، این گروه متعهد شد که با تروریسم مبارزه کرده و از تبدیل مجدد افغانستان به پایگاه گروه‌های مسلح جلوگیری کند.