تعطیلی ۶ روزه می‌تواند شاخ کرونا را بشکند؟
_ روزنامه رسالت نوشت: پیک پنجم نفسمان را بریده و باید دید تعطیلی ۶ روزه چطور می‌تواند شاخ کرونا را بشکند، آن‌هم در شرایط فعلی که «برخلاف پیک‌های قبلی بخش‌های غیر کرونا هم مملو از بیماران با شرایط اورژانسی و نیمه اورژانسی است.» این روایتی از رئیس بیمارستان رسول اکرم (ص) که می‌توان آن را به سراسر بیمارستان‌ها تعمیم داد. این هم روایتی از مدیر بخش مراقبت‌های ویژه کرونای بیمارستان امام رضای مشهد که شمار جان‌باختگان روزانه این شهر را «وحشتناک» می‌خواند و می‌گوید که «فقط آمار فوتی‌های ثبت‌شده بهشت رضا بین ۲۰۰ الی ۲۱۰ نفر است.» این عبارت وقتی نگران‌کننده‌تر می‌شود که ما از زبان علیرضا صداقت با واقعیت صریح و بی‌پرده رودررو می‌شویم. واقعیتی که از زبان او به‌عنوان مدیر بخش مراقبت‌های ویژه کرونای بیمارستان امام رضا (ع) این‌طور بیان‌شده، «یک روز فوتی‌ها را بالا و یک روز پایین عنوان می‌کنند و نوعی بازی با اعداد شده است، ولی باید به این بیاندیشیم که این خانواده‌ها هستند که سرپرست خانوار یا عزیزی را از دست می‌دهند و زمانی که ۷۰ نفر می‌میرند، ۵۰۰ فرد نزدیک آن‌ها هم مبتلا هستند.»
چند روایت معتبر از کرونا در استان‌های مختلف
جوان، پیر، دختر و پسر جان می‌دهند و این‌ها را علیرضا صداقت، مستند و براساس اعداد و ارقام می‌گوید و تأکید می‌کند که «اگر در اخبار رسمی می‌گویند فوتی‌های دانشگاه علوم پزشکی مشهد ۸۰ نفر است، باز براساس همان صحبت‌های رسمی این عدد فوتی‌ها را باید ضربدر سه تا سه‌ونیم کنیم» و غم‌انگیزتر آنکه ۴۰ درصد بیماران کرونا در بیمارستان‌های قائم و امام رضا (ع) طی ۲۴ تا ۳۶ ساعت ابتدایی فوت می‌شوند. این فقط مشهد نیست، بلکه سراسر کشور چنین وضعیتی دارد، مثلا اهواز که اگر قرار باشد طبق گفته محمد علوی، معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اهواز به زبان آمار صحبت کنیم عمق فاجعه کرونا بیشتر روشن می‌شود: «در استان خوزستان طی دو هفته شمار بیماران کرونا ۵/۲ برابر، بیماران بستری ۵/۱ برابر و جان‌باختگان روزانه کرونا ۵/۴ برابر شده است.» شمار بیماران بستری حتی در استان‌های کم‌جمعیت هم با شتابی باورنکردنی افزایش‌یافته و در خراسان شمالی احمد هاشمی رئیس دانشگاه علوم پزشکی بجنورد اعلام کرده که روز جمعه ۱۵۸ بیمار کرونا در بیمارستان‌های این استان بستری شدند و دستکم بنابر آمار رسمی ۱۰ نفر جان‌باختند.
شمار جان‌باختگان کرونا در استان‌هایی با جمعیت کمتر هم صعودی است. ازجمله مقام‌های دانشگاه علوم پزشکی گیلان آمار رسمی جان‌باختگان روزانه کرونا در این استان را ۴۴ نفر اعلام کرده‌اند و سوای کمبود تخت، بیمارستان‌ها در استان‌های مختلف با تراکم بی‌سابقه بیماران با وضعیتی بسیار بد در بخش مراقب‌های ویژه مواجه شده‌اند.
در این زمینه می‌توان به اظهارات انوش دهنادی مقدم، معاون دانشگاه علوم پزشکی گیلان، اشاره کرد که در رابطه با طغیان کرونا در این استان، گفته: «هم‌اکنون هزار و ۹۷۵ بیمار کرونا در بیمارستان‌های گیلان بستری هستند که حال ۳۶۱ بیمار وخیم است» و برای دریافت اطلاعات تکمیلی، سراغی از مازندران می‌گیریم که طی دو روز اخیر۶۱۰ بیماری جدید کرونا در بیمارستان‌های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی مازندران و دانشگاه علوم پزشکی بابل بستری شدند و مطابق اظهارات رؤسای این دو دانشگاه ۴۲۸ بیمار کرونا با وضعیت وخیم در بخش مراقبت‌های ویژه بستری هستند.
دامنه بحران کرونا به استان‌های غرب و شمال غرب نیز تسری یافته و اردبیل، «از لحاظ آمار ابتلا به ویروس کرونا در جایگاه ششم کشور قرارگرفته و روند صعودی کرونا در این استان ادامه دارد و وضعیت بستری بیماران کرونایی نشان‌دهنده وضعیت فوق بحرانی در استان اردبیل است» و این‌ها از گفته‌های اکبر بهنام‌جو- استاندار اردبیل است و همین‌طور که به استان‌های مختلف سرک می‌کشیم و اوضاع را رصد می‌کنیم به قم می‌رسیم که محمدرضا قدیر، رئیس دانشگاه علوم پزشکی این استان با اشاره به روند صعودی کرونا از افزایش روزافزون بستری بیماران می‌گوید و از کمبود تخت و اکسیژن در بیمارستان‌های این استان خبر می‌دهد. روز جمعه جلسه‌ای به‌منظور مدیریت بحران کرونا در قم برگزارشده و قدیر توضیح داده که در این جلسه مواردی مانند کمبود تخت و کمبود اکسیژن بررسی‌شده، اما مدیریت کرونا تنها اضافه کردن تخت نیست و دانشگاه علوم پزشکی تاکنون دو بار درخواست تعطیلی و قرنطینه یک‌هفته‌ای استان را ارائه کرده است. در کلان‌شهرهایی، چون شیراز و اصفهان هم وضعیت همین‌قدر بد است. طاهره چنگیز رئیس دانشگاه علوم پزشکی اصفهان از سیل بیماران کرونا گفته که به‌سوی بیمارستان‌ها سرازیر شده‌اند و حالا ظرفیت همه بیمارستان‌ها در تمام شهرستان‌های استان اصفهان از مرز اشباع گذشته و دیگر پزشک و پرستاری برای پر کردن شیفت‌ها در بخش‌های جدیدی که در تدارک راه‌اندازی آن‌ها هستند، وجود ندارد.
شکسته شدن رکورد متوفیان پایتخت/ پذیرش بیمار جدید در صورت ترخیص یا فوت بیمار دیگر
بعد از همه استان‌هایی که به آن اشاره کردیم به تهران می‌رسیم که مقام‌های وزارت بهداشت و همچنین مدیران شهری در چند روز گذشته تعداد جان‌باختگان روزانه کرونا در این شهر را اعلام نکرده‌اند، ولی هفته گذشته شمار جان‌باختگان روزانه کرونا در پایتخت را بین ۱۴۰ تا ۱۸۰ نفر اعلام کرده بودند و طبق گزارش خبرگزاری فارس، جمعه ٢٢ مردادماه ١٤٠٠ عجیب‌ترین روز بهشت‌زهرای تهران رقم خورده، چراکه از ابتدای کرونا تا به امروز رکورد فوت کرونایی شکسته شد.
فوتی‌های کرونا جمعه ٢١٦ نفر بود و درمجموع با تعداد کل فوتی‌ها، آمار متوفیان ٣٩٠ نفر ثبت شد که در طول ٥١ سال حیات بهشت‌زهرا بی‌سابقه بوده است و وضعیت بیمارستان‌ها و مراکز درمانی هم به همین ترتیب است.
خسرو صادق نیت- رئیس مجتمع بیمارستانی امام خمینی (ره) درباره وضعیت این مرکز درمانی می‌گوید: «حداکثر ظرفیت را به بیماران کرونایی اختصاص داده‌ایم و حتی بیش از ظرفیت موجود، بیمار پذیرش کرده‌ایم و اکنون در اورژانس این بیمارستان دو برابر ظرفیت استاندارد، بیمار پذیرش‌شده است و ظرفیت تخت‌هایمان نیز صد درصد اشغال‌شده و بیش از ۱۰ روز است که تخت خالی نداریم، مگر این‌که بیماری ترخیص شده و یا جانش را از دست بدهد که در آن صورت می‌توانیم بیمار دیگری را پذیرش کنیم و مثل روال قبل نیست که چند تخت خالی داشته باشیم و بیمار را براساس پروتکل‌ها بستری کنیم. این در حالی است که ما نیاز بستری را تقریبا به یک‌سوم کاهش داده‌ایم. یعنی دوسوم بیمارانی که قبلا بستری می‌کردیم اکنون به‌صورت بستری موقت، خدمات لازم را دریافت می‌کنند و اقامت اصلی آن‌ها در منزل است و فقط روزانه یکی، دو ساعت به‌صورت موقت بستری می‌شوند و دارو‌ها را دریافت می‌کنند و با گرفتن شرح‌حال، به منزل مراجعه می‌کنند. اگر این افراد طبق روال قبلی در بیمارستان بستری می‌شدند، بالغ‌بر هزار تخت دیگر نیاز بود که مسلما در این صورت با معضلی بزرگ روبه‌رو می‌شدیم.»
صادق نیت در ادامه می‌گوید: «ما چهار بخش عفونی داشتیم که این‌ها ویژه کرونا بودند، اما با پیک پنجم بالغ‌بر ۲۰ بخش را از حالت غیرکرونایی خارج و به بیماران کرونا اختصاص دادیم.»
رئیس بیمارستان امام خمینی (ره) درباره راهکار‌هایی که می‌تواند در شرایط فعلی مؤثر باشد، توضیح می‌دهد: «مهم‌ترین کار این است که اقدامات ماقبل از بیمارستان نتیجه دهد و وقتی بیمار مبتلا شد و در بیمارستان بستری شد، دیگر کاری نمی‌شود کرد، جز این‌که خدمات معمول خود را تعطیل کنیم که این باعث می‌شود بیماران غیرکرونایی دچار عارضه‌های غیرقابل‌برگشت شوند و جانشان را از دست بدهند. در حال حاضر نیز وضعیت به همین شکل است و فقط به بیماران غیرکرونایی، خدمات اورژانس می‌دهیم که در این صورت، بیماری‌ها مزمن‌تر و حادتر خواهد شد و اضافه کردن تخت جدید هم کار راحتی نیست و برای افزودن تخت باید سال‌ها برنامه‌ریزی و هزینه کرد؛ بنابراین بهترین کار آن است که اقدامات مؤثر قبل از نیاز به بستری انجام شود؛ یعنی پیشگیری از ابتلا و یا پیشگیری از ابتلای شدید افراد. با این اقدام می‌توانیم انتشار بیماری را کاهش دهیم و دیگر با مشکل جدی‌ای روبه رو نخواهیم بود.»
تعطیلی ادارات و اصناف و بانک‌ها/ لزوم ممنوعیت سفر‌های ریلی و هوایی و زمینی و دریایی
در این وضعیت فوق بحرانی، پیشنهاد پیام طبرسی، رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری، قرنطینه تهران است و گفته که میزان ابتلا به کرونا روزبه‌روز بیشتر می‌شود و میزان مرگ‌ومیر همچنان افزایشی است و باید چرخه انتقال را با تعطیلی و قرنطینه به‌صورت موقت قطع کرد و ستاد ملی مقابله با کرونا تصمیم گرفته با تعطیلی ادارات و اصناف و بانک‌ها از ۲۵ تا ۳۰ مردادماه، خیز پنجم بیماری را در کشور مدیریت کند. دراین‌باره مثل همه تعطیلات دیگری که به‌منظور کنترل بیماری اعمال‌شده باید تأکید کرد که در صورت عدم نظارت ویژه و عدم سختگیری در اعمال پروتکل‌ها و رعایت محدودیت‌ها از سوی دستگاه‌های مختلف، نمی‌توان شاهد اثربخشی این تصمیم بود و برخی کاربران در شبکه‌های اجتماعی عنوان کرده‌اند درصورتی‌که جاده‌های کشور و سفر‌های ریلی و هوایی و زمینی و دریایی ممنوع نشود، صد‌ها هزار وسیله نقلیه و میلیون‌ها ایرانی همچون تعطیلات گذشته قبل از آغاز تعطیلی، راهی جاده‌ها می‌شوند و درنتیجه نه‌تن‌ها مدیریت خیز پنجم کرونا به نتیجه نخواهد رسید که شرایط برای افزایش شیب تند ابتلا و مرگ‌ومیر ناشی از کرونا نیز فراهم می‌شود. محمدعلی محسنی بندپی، نماینده مردم نوشهر و چالوس و عضو کمیسیون بهداشت مجلس در گفتگو با خبرگزاری ایلنا ضمن تأکید بربستن راه‌های منتهی به شمال، گفته: هنگام بازگشت از حوزه انتخابیه خود از جاده شمال بازمی‌گشتم به‌وفور ماشین در این جاده در حال تردد است، با این وضعیت چگونه می‌توان بیماری را کنترل کرد؟ امروز واقعاکادر درمان خسته شده و کادر انسانی نداریم. او تأکید کرده، تمام تخت‌های بیمارستانی پر است، در اورژانس بیماران به‌وفور پیدا می‌شوند و هیچ چاره‌ای نداریم جز این‌که ورودی‌های بیمارستان را کم کنیم در غیر این صورت اگر به همین منوال پیش برود، هرگونه ابتلایی شانس احتمال مرگ را بالا می‌برد.
برهمین اساس علیرضا ناجی- رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اعمال تعطیلی از روز دوشنبه می‌گوید: «اقدامات عاجلی که می‌تواند در شرایط فعلی اثربخش باشد، لاک داون و سرعت بخشیدن به واکسیناسیون است و در خصوص لاک داون باید بستر‌های لازم فراهم باشد در غیر این صورت تعطیلی بی‌مورد است و حکم چراغ سبز نشان دادن به کارمندان ادارات و اصناف است که در تعطیلات پیش رو به سفر بروند. لازمه تعطیلی اصولی و لاک داون آن است که ما جاده‌ها را ببندیم و تحت هیچ شرایطی اجازه ندهیم افراد تردد کنند و حتی اعمال جریمه هم به‌تن‌هایی کافی نیست. باید مانع ورود افراد به جاده‌ها و رونق سفر‌ها شد و همانطور که اشاره کردم باید به واکسیناسیون سرعت بخشید که البته شاید در سویه خیلی بالا، این مسئله راه‌حل مناسبی نباشد به خاطر این‌که ممکن است به دلیل گردش بالای ویروس، افراد قبل از ایمنی کامل درگیر شوند، اما نباید زمان را از دست داد و به نظر می‌رسد بهترین راهکار، همین واکسیناسیون و لاک داون مؤثر و اصولی است. چین نیز به همین صورت عمل می‌کند و با مشاهده تعداد کمی از مبتلایان، به لاک داون روی می‌آورد و با انجام تست‌های وسیع، مبتلایان را ایزوله و قرنطینه می‌کند و اساسا یکی از مهم‌ترین اقدامات لاک داون، کاهش گردش ویروس و کاهش بار بیمارستان‌هاست و ما در کشور خودمان اکنون با کمبود دارو تخت روبه‌رو هستیم و واکسیناسیون باید انجام شود که روند شبکه ایمنی افزایش یابد و در کنارش لاک داون کنیم و اتفاقا همین موارد در طرح تحول مقابله با کرونا ذکرشده، چون این راه‌ها، علمی و اصولی است و در تمام دنیا موردتوجه قرارگرفته و نباید تمرکزمان صرفا بر امر درمان باشد، به‌این‌علت که کادر درمان کار خودش را انجام می‌دهد، اما این مسئله ۵ تا ۱۰ درصد مواجهه ما با کرونا را شامل می‌شود. مابقی موارد اقدامات غیردرمانی مثل لاک داون و تشخیص‌های به‌موقع و آموزش دوباره به مردم است. اکنون تعهدات اجتماعی مردم نسبت به رعایت بهداشت و پروتکل‌ها بسیار پایین آمده و دولت هم باید در اعمال مقررات، نظارت‌ها را تشدید کند و با ایجاد سکون کامل و افزایش تست‌ها و واکسیناسیون، جلوی گردش ویروس را بگیرد.»
سکون کامل لازمه لاک داون مؤثر
ناجی با اشاره به میزان اثربخشی تعطیلی ادارات و اصناف و بانک‌ها می‌گوید: «تعطیلی مربوط به کرونا صرفا با لاک داون جواب می‌دهد، به این معنا که راه‌ها را ببندند و هیچ مرکز خرید و پاساژی باز نباشد تا افراد نتوانند به دل جاده‌ها بزنند و یا در مراکز خرید بچرخند. تعطیلی کرونایی قوانینی دارد که باید مدنظر باشد و با تعطیلی پاساژ‌ها و رستوران‌ها و تالار‌ها و ایجاد سکون کامل، باید بار ورود به بیمارستان‌ها را کاهش دهیم که این هم مستلزم درنظر گرفتن معافیت‌های مالیاتی و تهیه بسته‌های معیشتی به‌منظور حمایت از اقشار فرودست جامعه است و این اصل علمی اگر به‌درستی اجرایی شود، ثمرات خودش را در کاهش آمار‌ها نشان خواهد داد و حتی این اقدام باید قبل از خیز پنجم یا چهارم انجام می‌شد تا بحران کنونی رخ ندهد. با این روند روزانه تعداد زیادی از افراد را از دست خواهیم داد و نظام سلامت ما بیش از این متضرر خواهد شد. اکنون باید هزینه بدهیم، اما این هزینه‌ها باید در جای درست خودش باشد تا خسارت‌های جانی و خسارت‌های نظام سلامت ادامه پیدا نکند.»
مسعود یونسیان- استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران در زمینه اعمال این تعطیلی و اختلاف‌نظر‌ها در خصوص لاک داون می‌گوید: «هیچ‌کس نافی این نیست که اگر تعطیل کنیم بیماری منتقل نمی‌شود، ولی مشکل سر این است که آیا از کسانی که تعطیل کرده‌ایم و در کسب‌وکارشان خللی ایجادشده حمایت می‌کنیم؟ این‌ها بالاخره اجاره مغازه‌دارند و باید هزینه‌های منزل و هزار و یک خرج و مخارج دیگر را تأمین کنند. آیا بانک مرکزی منابعی را در اختیار دارد تا از این افراد حمایت کند و اگر کسی خواست از این مقررات عدول کند، نیروی انتظامی قادر هست که برخورد کند؟ و آیا پلیس‌راه می‌تواند جلوی هجوم مردمی که به سمت شمال راهی شده‌اند را بگیرد؟ بنابراین در نفس این‌که تعطیلی می‌تواند جلوی بیماری را بگیرد کسی شک ندارد، اما علت مخالفت‌ها و اختلاف‌نظر‌ها این است که زیرساخت و پیش‌نیاز‌های لازم برای آنکه لاک داون و تعطیلی اعمال شود وجود ندارد و هرکس بدون توجه به این مسائل، کورکورانه بگوید که باید مملکت را تعطیل کنیم، اشرافی بر مسئله ویروس کرونا ندارد. مگر تعطیلی ۶ روزه تهران چقدر اثر مثبت داشت؟ چه‌بسا که اثر منفی داشته است. طبعا این تعطیلی هم بدون رعایت بستر‌های لازم به همین صورت است و باید ریشه‌یابی کرد که برای مؤثر بودن تعطیلی باید چه اقدامی انجام داد و چگونه می‌توان با خاطیان برخورد کرد. مسلما یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های موردنیاز، حمایت نسبی از کسانی است که آسیب می‌بینند. ما در شرایط جنگی هستیم، منتها جنگ با ویروس و باید همانطور که در زمان جنگ ۸ ساله بسیاری از امور غیرضروری را کنار گذاشتیم و فقط تمرکزمان بر روی جنگ بود، حالا هم باید همین‌طور باشد. مسئله این است که باید بپذیریم در شرایط جنگی هستیم و تصمیم‌گیری در این شرایط، اقتضائات خاص خودش را دارد و باید بسیاری از بستر‌ها و سازوکار‌ها فراهم باشد تا تعطیلی فعلی مؤثر باشد.»
سعید نمکی کدام تجربه را به کشور‌های دیگر انتقال می‌دهد؟
مسعود یونسیان- استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران لازمه مؤثر بودن تعطیلی ۶ روزه را تشدید نظارت‌ها می‌داند و بر این نکته هم تأکید می‌کند، «برای پیک پنجم باید ضمن رعایت پروتکل‌ها و فاصله فیزیکی، باور کنیم که نباید هیچ‌کس در هیچ تجمعی شرکت کند و باید باور کنیم که حضور در فضا‌های سربسته حتی به فاصله ۷-۶ متر هم فایده ندارد و نباید اجتماعاتی برگزار و عزاداری‌ها در فضا‌های سربسته انجام شود. همه این‌ها به معنای عدم رعایت فاصله فیزیکی است و منجر به این می‌شود که پیک‌های ما طولانی و طولانی‌تر شود و حتی روی پیک‌های بعدی بیفتد.
در حال حاضر اگر کاری نمی‌توانیم انجام دهیم، حداقلش این است که اکسیژن موردنیاز و سرم و دارو‌های ضروری را برای بیمارستان‌ها فراهم کنیم. بالاخره این پیک هم فروکش خواهد کرد، منتها ما می‌خواهیم با کمترین هزینه و با کمترین خسارت جانی فروکش کند.»
این استاد اپیدمیولوژی، مشکلات کنونی را مربوط به مدیریت غلط کرونا در دولت قبل و اخذ تصمیمات اشتباه در ستاد کرونا دانسته و می‌گوید: «یکی از مشکلات ما در دولت قبل این بود که ستاد کرونا به معنای واقعی با حضور افراد مؤثر تشکیل جلسه نداد و دولت هم کشور را برای مبارزه با کرونا بسیج نکرد و ظاهرا باور همه مسئولان این نبود که کرونا، اولویت نخست است و این بزرگ‌ترین مشکل بود که شما تمام منابع و امکانات کشور را برای مقابله با کرونا به کار نگیرید. همین مسئله باعث شد که شیوه‌نامه‌ها و رعایت آن‌ها نیز خیلی جدی گرفته نشود و همه این‌ها نشان می‌دهد مسئله کرونا علی‌رغم هشدار‌هایی که متخصصان و کارشناسان می‌دادند هرگز به‌عنوان اولویت اول مملکت دیده نشد.
در حال حاضر که وضعیت به اینجا رسیده باید از سعید نمکی پرسید، مگر قرار نبود تجاربمان را در حوزه کرونا به کشور‌های دیگر صادر کنیم، پس چه شد که اکنون نه تخت خالی در بیمارستان‌ها پیدا می‌شود و نه اوضاع تحت کنترل است. صف دارو و واکسن هم که یادآور صف تهیه گوشت و مرغ است؛ بنابراین از ابتدا مدیریت مؤثر و مناسبی را در رابطه با بیماری کرونا ندیدیم و هرآنچه اتفاق افتاده بالاخره جنبه‌های مثبت و منفی دارد، اما درمجموع شرایط کنونی کشور خوب نیست و اگر آقای نمکی معتقد است که تجارب مثبتی در حوزه مقابله با کرونا داریم، بهتر است آن‌ها را اعلام کند، چون آنچه ما می‌بینیم مبتنی بر تجارب مثبت نیست.»