تعطیلی‌ها حال ایران را خوب می‌کند؟
_ روزنامه رسالت نوشت: اول قرار بود کرونا را شکست دهیم، بعد پا را فراتر گذاشتیم و قرار شد تجارب ارزشمندمان را به کشور‌های دیگر انتقال دهیم. در مورد شکست کرونا که معلوم شد این گزاره علمی نیست و برای انتقال تجربه هم که اگر نگاهی به آمار‌ها بیندازیم، حرفی برای گفتن باقی نمی‌ماند و کشور‌های دیگر باید عملکرد ما را ببینند و از خطا‌هایی که مرتکب شده‌ایم، درس عبرت بگیرند، با این مقدمه مثل همیشه خاطرنشان می‌کنیم که حال ایران خوب نیست و ما در نبرد با کرونا شکستی تمام‌عیار را متحمل شده‌ایم که این مسئله دور از ذهن نبود، از همان بدو شیوع کرونا باتوجه به اظهارنظر‌های عجیب‌وغریب و اقدامات غیرعلمی قابل حدس بود که با این شیوه مواجهه راه به‌جایی نمی‌بریم، اما اتفاق عجیب‌وغریب‌تر این روز‌ها نامه سعید نمکی به رهبر معظم انقلاب است که از ایشان خواسته با «دو هفته تعطیلی جدی و به‌کارگیری نیرو‌های نظامی و انتظامی و برخورد محکم با شکستن پروتکل‌ها» موافقت کنند تا «بتواند تا حد قابل‌توجهی از چرخش ویروس و بار بیمارستان‌ها و فشار نفس‌گیر بر همکاران بکاهد، درحالی‌که دولت دوازدهم پایان گرفته و دولت تازه بر سر کار می‌آید و ما در فرآیند انتقال قدرت قرار داریم و بی‌تردید اعضای ستاد ملی مبارزه با کرونا تغییر خواهند کرد.
به‌زعم برخی کارشناسان، ضرورتی برای منتسب کردن تصمیمات در اپیدمی کووید به رهبری معظم انقلاب نیست و مسئولان تصمیم گیر باید پاسخگوی وضع موجود باشند نه این که به مقام بالادستی نامه بنویسند و از زیر بار مسئولیت شانه خالی کنند و هر بار که وضعیت خوب است از صدور تجارب خود به کشور‌های دیگر دم بزنند و تا اوضاع به هم می‌ریزد، سیل نامه‌نگاری‌ها آغاز شود که ما گفتیم و هشدار دادیم، اما کسی گوشش بدهکار نبود! همین نوع رفتار‌های کلیشه‌ای و نخ‌نما سبب شد که طی ۱۸ ماه گذشته، قافیه را ببازیم. به هر صورت همان‌طور که اشاره کردیم وزیر بهداشت پیشنهاد تعطیلی دوهفته‌ای کشور را به رهبر معظم انقلاب ارائه کرده و رهبر انقلاب هم دستور دادند این پیشنهاد در ستاد ملی مقابله با کرونا بررسی شود: «پیرو هشدار وزیر محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و پیشنهاد تعطیلی به‌خاطر بیماری همه‌گیر، مقتضی است این موضوع در ستاد ملی کرونا مطرح و بررسی شود و هر اقدامی که لازم است انجام گیرد.»
کارشناسان در مورد تأثیر تعطیلی‌ها چه می‌گویند؟
برخی از پژوهشگران عرصه سلامت ازجمله مهدی اسفندیار معتقدند، «امکان تعطیلی با پروتکل‌های قطعی مهار کووید در شرایط فعلی مطلقا وجود ندارد، زیرا می‌بایست تمام مایحتاج مردم، خصوصا اقشار آسیب‌پذیر خریداری می‌شد که فرصت ۱ میلیارد یوروی تخصیصی از سوی رهبر انقلاب هم که می‌توانست در این مسیر هزینه شود ازدست‌رفته است و اکنون تحت هیچ شرایطی نمی‌بینم که کشور توان تحمل حبس عمومی مردم در منازل را داشته باشد نه‌تن‌ها در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی و ... بلکه حتی در حوزه بهداشت و درمان هم بستری فراهم نیست که افراد مبتلا به کووید و بیماری‌های قلبی و عروقی و دیابت و ... بتوانند داروی موردنیاز خود را در این ۱۴ روز تعطیلی پیشنهادی آقای نمکی دریافت کنند اکنون حتی آن پرونده الکترونیک سلامت که نمکی وعده اجرای آن را تا پایان دولت داده بود هم به‌جایی نرسیده که بتوانیم وضعیت دارو و درمان بیماران مزمن را با اطمینان صد در صد رصد کنیم و درواقع اصلا زیرساختی و مدیریتی وجود ندارد تا بخواهیم از بابت ۱۴ روز تعطیلی خیالمان جمع باشد.»
کارشناسان در رابطه با تعطیلی ۶ روزه تهران هم نظرات تأمل‌برانگیزی داشته‌اند. مثلا ایرج حریرچی، معاونت درمان وزارت بهداشت از کاهش رعایت پروتکل‌ها در این تعطیلات ۶ روزه گفته و تأکید کرده «رعایت دستورالعمل‌ها در تهران، البرز، قم، مازندران و گیلان به کمتر از ۴۰درصد رسید. در استان تهران در هر ساعتی از شبانه‌روز که به رستوران‌های سطح شهر مراجعه کنیم، مملو از مردم است و همه درحال غذاخوردن هستند و هیچ‌کس ماسک ندارد. این تعطیلی ۶ روزه فایده‌ای نداشت و می‌توان گفت محدودیت‌ها در این بازه زمانی، دور زده شد و تردد در سطح شهر پنج‌درصد افزایش یافت.» زالی، فرمانده ستاد مقابله با کرونای تهران نیز با انتقاد از عدم‌اجرای صحیح و کامل «لاک داون» ۶ روزه شهر تهران بیان کرده است: «لاک‌داون شهر یا نباید صورت گیرد یا این‌که درصورت تصمیم به تعطیلی، باید تمام ملاحظات برای اجرای کامل آن انجام شود. تعطیلی شهر به‌عنوان یک استراتژی باید حداقل بین ۱۰ تا ۱۴ روز باشد و در غیر این صورت تعطیلی در کنترل اپیدمی مؤثر نخواهد بود.»
یونسیان، استاد اپیدمیولوژی دانشگاه علوم پزشکی تهران هم در ارتباط با این تعطیلات ۶ روزه سخنان قابل‌تأملی را بر زبان آورده است: «در کنار تعطیلی صرف، اگر بسیاری نکات رعایت شود، حتی یک تعطیلی یک‌روزه هم می‌تواند اثر بگذارد. اگر تعطیلی ۶ روزه باعث شود همه خود را در خانه قرنطینه کنند و به مراکز خرید و رستوران و مسافرت و... نروند، قطعا ۶ روز هم خیلی خوب است، اما مشکل این است که مردم در این‌گونه تعطیلات، تماس‌های خود با دیگران به‌خصوص با افرادی که قبلا با آن‌ها تماس نداشته‌اند را نه‌تن‌ها کاهش نداده، آن را افزایش هم می‌دهند؛ بنابراین رفتار‌هایی که انتظار داشتیم در کنار این تعطیلی ببینیم به‌جای این‌که بازدارنده و پیشگیرانه باشد، برعکس شده و به دلیل عدم تمهیدات لازم و کنترل مناسب، نتایج معکوسی خواهیم گرفت. بسیاری از این کارمندانی که تعطیل شده بودند در مراکز تجمع مانند پاساژها، رستوران و خیابان‌ها، پارک‌ها و آرایشگاه‌ها حضور داشتند، زیرا این مراکز در این ۶ روز تعطیل نبودند و کار می‌کردند.» این اظهارات گوشزد می‌کند که ما هنوز در پله نخست یعنی قرنطینه کردن و اعمال محدودیت‌ها ایستاده‌ایم، حال‌آنکه در ابتدا این شیوه را علمی نمی‌دانستیم و حتی بر قرون‌وسطایی بودن آن تأکید داشتیم. با این همه حالا در همین پله نخست که اعمال محدودیت است، نتوانسته‌ایم موفق ظاهرشویم.
عمر دولت تدبیر و امید هم پایان‌یافته و وزیر بهداشت بعدی کار دشواری پیش رو دارد و باید تمامی غلط‌های گذشته را اصلاح و بازبینی کرده و طبق استراتژی و برنامه عمل کند. ما فرصت‌های زیادی را ازدست‌داده‌ایم، چه در حوزه واکسن و چه در مورد اعمال محدودیت و روش مواجهه درست با کرونا و این فرصت سوزی‌ها زمینه را برای جولان هرچه بیشتر گونه‌های جهش‌یافته و پیک‌های متوالی مهیا کرده و بهتر است بگوییم در تمامی ۱۸ ماه گذشته کار اثرگذاری نکرده‌ایم که بتوان از آن نام‌برد. همه آنچه در دولت ماضی صورت پذیرفته در توصیه مردم به رعایت پروتکل‌های بهداشتی خلاصه می‌شود که این توصیه هم برای مردم بسیار عادی شده است. به هر ترتیب اگر طی ماه‌های گذشته خوب عمل می‌کردیم، در موارد ابتلا و بستری و جان‌باختگان روزانه رکورد نمی‌زدیم. این رکوردشکنی‌ها اگرچه تازگی ندارد، اما از این نظر که ایرج حریرچی، معاون کل وزارت بهداشت در برنامه‌ای تلویزیونی با اشاره به تعداد موارد مرگ‌ومیر ناشی از کرونا در روز‌های آینده و احتمال ۸۰۰ تایی شدن این آمار می‌گوید، بسیار جای نگرانی دارد. او در این برنامه گفته است: «برخی افراد وجود دارند که تست نمی‌شوند یا در برخی موارد، تست‌ها ۳۰ تا ۵۰ درصد منفی کاذب را نشان می‌دهند.
به علت محدودیت‌های اعتباری، محدودیت تست وجود دارد و برخی افراد هم دیر به بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند و زمان طلایی مثبت‌شدن تست آن‌ها می‌گذرد. در مورد افراد سرپایی، ممکن است چند برابر رقم فعلی، کرونا مثبت باشند، زیرا بسیاری از افراد، ناقل بدون علامت هستند و به مراکز برای تست مراجعه نمی‌کنند. روند ابتلا به کرونا افزایشی است و این روند حداقل تا ۱۰ روز آینده ادامه خواهد داشت. در روند موارد مثبت بستری و فوت نیز افزایش بسیار شدیدی داشتیم و در هر هفته ۲۲هزار مورد مثبت بستری و ۱۸۰هزار مورد مثبت سرپایی داریم که به دوهزار و ۲۱فوت در هفته منجر شده است. در مدت اخیر، معمولا جزء ۱۰ تا ۱۲ کشور نخست ازنظر میزان بستری و فوت بوده‌ایم. اکنون روند درصد رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی در کشورمان به ۳۹ درصد کاهش داشته که کمترین مقدار در یکسال اخیر است. پیش‌بینی‌های دانشگاه واشنگتن نشان می‌دهد در یک ماه و نیم آینده، مرگ‌های کرونایی در کشور ما از روزانه ۳۰۰ نفر کنونی به حدود ۶۰۰ نفر افزایش یابد و اگر به دستورالعمل‌ها عمل نکنیم شاید در آینده این رقم به حدود ۸۰۰ نفر در روز برسد.»
این پیک از همه پیک‌های کرونا وضعیت بدتری دارد
این آمار وقتی ملموس‌تر می‌شود که از گوشه و کنار خبر می‌رسد، شدت مراجعه بیماران مبتلا به کرونا به حدی شده که بیماران روی زمین بستری می‌شوند و در بیمارستان‌های تهران با توجه به حجم بالای مراجعات حضوری و بستری‌ها جای سوزن انداختن نیست و مراجعین سرپایی و بستری‌ها مدام در حال افزایش است و پیام طبرسی، استاد بیماری‌های عفونی و معاون آموزشی بیمارستان مسیح دانشوری در پاسخ به این پرسش که «اکنون وضعیت کرونا و مراکز درمانی چگونه است؟» گفته: اکنون در بدترین وضعیت قرار داریم؛ به‌طوری‌که این پیک از همه پیک‌های کرونا وضعیت بدتری دارد. تعداد بیمار افزایش یافته و بیمارستان‌ها لبریز و سرریز شده است و جمع‌کردن کار خیلی سخت شده است.
این روز‌ها انتشار یکسری تصاویر درباره چمن‌خوابی بیماران مبتلا به کرونا در تهران و مشهد و کمبود دارو و اکسیژن هم موجی از واکنش‌ها را در پی داشته و خبرگزاری ایسنا در این مورد با دکتر عاطفه عابدینی- دبیر کمیته علمی کشوری کووید ۱۹ گفتگو کرده است. عابدینی آن تصاویر را در فضای مجازی دیده و پیگیر شده، اما یکی از همکاران در مشهد توضیح داده که این همراهان بیماران هستند که روی چمن دراز کشیدند، نه خود بیماران و در ادامه تأکید کرده «فکر می‌کنم با مداخلاتی که وزارت بهداشت برای تزریق رمدسیویر سرپایی انجام داده و درعین‌حال ایجاد کمیته‌های ترخیص، اکسیژن و تنفس، نباید درجایی از کشور چنین شرایطی برای بیماران داشته باشیم. درعین‌حال می‌دانم که بیمارستان‌ها کاملا پر است و اگر قرار باشد بیماری بستری شود، باید یکسری از بیماران ترخیص شوند و سپس بیمار جدید بستری شود و چنین شرایطی وجود دارد.»
بنابراین اگر قبلا می‌گفتیم اوضاع بد است حالا باید بگوییم بسیار بد است و با نگاهی به نمودار میزان مبتلایان متوجه می‌شویم که در شرایط کنونی، تعداد افراد مثبت و درگیر فراوان است و در قیاس با اردیبهشت‌ماه و حتی نسبت به پیک چهارم این میزان افزایش‌یافته و میزان بستری‌ها هم افزایش‌یافته است و عاطفه عابدینی می‌گوید: «خوشبختانه درصد مرگ‌ومیر نسبت به میزان بستری افزایش نیافته است که به دلیل مداخلاتی بوده که در درمان انجام‌شده مانند آغاز سریع‌تر درمان و واکسینه کردن برخی افراد.» ادامه اظهارات عابدینی یک، اما بزرگ دارد: «اما اگر پروتکل‌ها رعایت نشود و وضعیت به همین منوال باشد و هیچ‌کس برایش رعایت پروتکل‌ها مهم نباشد و تمام مراکز خرید و رستوران و ... باز باشد، شرایط مناسبی را برای شیوع عفونت و انتقال ویروس به‌ویژه در نوع دلتا که سرایت‌پذیری بالایی دارد، فراهم می‌کند و ممکن است که افزایش درصد مرگ‌ومیر‌ها را هم داشته باشیم.»
وضعیت بیماری در پایتخت، بحرانی
اکنون میزان مراجعه سرپایی و به‌تبع آن بستری و مرگ‌ومیر در خراسان رضوی بسیار افزایش‌یافته و در تهران نیز شیب افزایشی کاهش‌یافته، اما همچنان موارد رو به افزایش است.
نادر توکلی- معاون درمان ستاد کرونای این استان، وضعیت بیماری در پایتخت را بحرانی توصیف کرده و می‌گوید: «حدود ۶۰ درصد از تخت‌های بستری در اختیار بیماران کرونایی است و سازه‌های موقتی در بیمارستان‌ها ایجاد شده که می‌توان خدمات سرپایی موردنیاز به بیماران کرونایی را در این بخش‌ها ارائه داد. حدود ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ تخت در اورژانس‌ها هستند که این تخت‌ها در شیفت‌های عصر و شب بیماران را می‌پذیرند. از صبح تا ظهر بیماران ویزیت می‌شوند برخی ترخیص، بستری و حتی متأسفانه فوت می‌شوند. ما حدود ۱۵۰۰ تخت را برای روز بعد خالی نگه می‌داریم تا بیماران از آن استفاده کنند.»
آمار‌ها نشان می‌دهد که در حال حاضر ۲۵درصد افرادی که به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند به‌نوعی از بستری نیاز دارند. نادر توکلی، با تأکید براین‌که ابتلا در تهران بسیار بالاست و در ۱۶ماه گذشته چنین تجربه‌ای نداشته‌ایم، می‌گوید: ادامه این روند نگران‌کننده است، چون ارزیابی دقیقی نداریم که این افزایش شیوع تا کجا ادامه خواهد داشت، ولی آنچه مسلم است تعداد بی‌سابقه مراجعان و مبتلایان است، به‌طوری‌که کرونای دلتا تهران را محاصره کرده است.
علیرضا زالی- فرمانده عملیات مدیریت بیماری کرونا در کلان‌شهر تهران از آمار روزانه حدود ۲ هزار بیمار جدید در بیمارستان‌های تهران می‌گوید که در حال حاضر افزون بر ۲۰ هزار مراجعه‌کننده سرپایی در تهران وجود دارد و به‌رغم این‌که دیروز ۱۶۰۰ بیمار از بیمارستان‌های تهران ترخیص شدند، به علت ۲ هزار بستری جدید هنوز به تراز مثبت نرسیده‌ایم. علاوه بر ۹۴۰۰ بیماری که در بیمارستان‌ها بستری هستند، روزانه حدود ۴ هزار و ۲۰۰ بیمار از خدمات بستری موقت استفاده می‌کنند. موج پنجم کرونا آن‌چنان سهمگین است که به گفته زالی برای هفتمین هفته متوالی شاهد افزایش شاخص‌های کرونا در تهران هستیم، در خیز چهارم که تهران با سویه آلفا روبه‌رو بود، در هفته پنجم آمار‌ها رو به کاهش رفت، اما در حال حاضر علی‌رغم گذشت هفت هفته هنوز شاخص‌ها کاهش نیافته است و پیش‌بینی می‌شود هفته آینده نیز شاهد سیر فزاینده آمار کرونا باشیم.
عملکرد بد در تأمین و توزیع واکسن
هرچه تغییرات ویروس بیشتر شود، اثرات واکسن‌ها روی آن کمتر می‌شود؛ بنابراین به گفته دکتر عاطفه عابدینی- دبیر کمیته علمی کشوری کووید ۱۹ برای این‌که بتوانیم اثر واکسیناسیون را تقویت کنیم، رعایت پروتکل‌ها جزو اساسی و اصلی است، منتها مسئله آن است که در امر سرعت بخشی به واکسیناسیون هم بسیار بد عمل کرده‌ایم. بنابر اعلام مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت بهداشت، تاکنون ۱۰ میلیون و ۷۴۱ هزار و ۹۵۶ نفر دز اول واکسن کرونا و دو میلیون و ۸۴۴ هزار و ۲۵۰ نفر نیز دز دوم را تزریق کرده‌اند و مجموع واکسن‌های تزریق‌شده در کشور به ۱۳ میلیون و ۵۸۶ هزار و ۲۰۶ دز رسید و این درحالی است که بسیاری از کشور‌های جهان، واکسیناسیون را به اتمام رسانده‌اند و پروسه تزریق دز سوم واکسن کرونا را آغاز کرده‌اند. گرچه ستاد ملی مقابله با کرونا «بدقولی» کشور‌های سازنده در ارسال محموله‌های واکسن را دلیل اصلی توقف و کند شدن روند واکسیناسیون اعلام کرده، اما مسئله آن است که ما سوای بحث تحریم‌ها درزمینه‌واردات، دچار انفعال و کم‌کاری بوده‌ایم. طبعا روند واکسیناسیون تابعی از روند تأمین واکسن است؛ قاعدتا هرچه تعداد واکسن وارداتی تأمین‌شده افزایش یابد، سرعت واکسیناسیون و تعداد تیم‌های واکسیناسیون و مراکز مربوطه نیز افزایش می‌یابد و تمامی وعده‌ها در این زمینه، بی‌سرانجام بوده است و در خاتمه چند وعده سعید نمکی در رابطه با واکسیناسیون را مرور می‌کنیم: «اوایل سال آینده یعنی در بهار سال ۱۴۰۰ به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان مطرح واکسن در منطقه مطرح می‌شویم و نیاز‌های کشور را برآورده می‌کنیم.»،
«در اردیبهشت و خرداد پوشش بالاتری از واکسیناسیون عمومی از واکسن وارداتی و تولید داخل خواهیم داشت»، «تا پایان بهار واکسن‌های تولید داخل را در کنار واکسن‌های وارداتی خواهیم داشت.»، «وضع واکسیناسیون در اردیبهشت‌ماه بسیار بهتر خواهد بود و واکسن داخلی کرونا نیز از آخر اردیبهشت وارد سبد واکسیناسیون کشور می‌شود.»، «در ماه‌های آینده نه‌تن‌ها کمبود واکسن نداریم بلکه می‌توانیم واکسن را صادر و به کشور‌های فقیر هدیه کنیم»!