درس‌هایی که ابرنوسان سهام در یک‌سال گذشته به معامله‌گران داد
- روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: روند کلی معاملات بورس تهران همچنان سمت و سوی افزایشی دارد. در حالی که طی ماه‌های گذشته تعقیب ورود و خروج پول حقیقی به این بازار، اقبال سرمایه‌گذاران حقیقی را به سمت صنایع خاصی نشان می‌داد، اما این روز‌ها در کنار رشد آهسته و پیوسته میانگین وزن بازار سهام، در هر گروهی، شرکت‌هایی مورد اقبال واقع می‌شوند که از پتانسیل بنیادی قوی‌تری برخوردارند و دیگر خبری از خرید و فروش‌های توده‌وار در بازار نیست و به نظر می‌رسد با وجود احتیاط، اما هیجان‌های توخالی به حداقل رسیده و تعقل و تفکر جای آن را گرفته است؛ درسی که تجربیات یک سال گذشته سهامداران در صعود پرشتاب ماه‌های نخست سال ۹۹ و پس از آن نزول فرسایشی ۱۰ماهه به بورس‌بازان داد. گویا دیگر نباید در رویای کسب سود‌های بادآورده نشست.
خوش‌بین، اما محتاط
بازار سهام در دومین روز هفته شاهد تداوم بهبود تقاضا در بسیاری از نماد‌ها بود. در این روز شاخص کل بورس نتوانست به اندازه روز شنبه بر ارتفاع خود بیفزاید، با این حال از مسیر صعودی نیز بازنماند و موفق شد در پایان معاملات روز یکشنبه به میزان ۸۷۰۰ هزار واحد پیشروی کند. به موجب این پیشروی نماگر اصلی بازار به سطح یک‌میلیون و ۳۶۰ هزار واحد رسید. ثبت چنین رقمی به معنای افزایش ۶۵/۰درصدی میانگین وزنی قیمت سهام مورد معامله در بورس یکشنبه و افزایش ارتفاع ۴درصدی دماسنج تالار شیشه‌ای از ابتدای سال ۱۴۰۰ بود.
بررسی آمار و ارقام موجود در بازار سهام نشان می‌دهد که رشد دیروز شاخص کل و نماد‌های معامله‌شده در این بازار تا حد زیادی تحت تاثیر خوش‌بینی ایجادشده به‌واسطه داد و ستد‌های روز شنبه بوده است. لازم به یادآوری است که در روز یادشده شاخص کل به میزان ۶۶/۲درصد رشد کرد و بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان از پول حقیقی‌ها به‌طور خالص وارد بورس شد. به دنبال همین امر طی روز گذشته خالص تغییر مالکیت حقوقی نیز چندان افزایش نیافت و در نهایت فعالان حقوقی بازار تنها ۵۲ میلیارد تومان از سهام سرمایه‌گذاران حقیقی را خریدند. اینطور که به نظر می‌آید، فروکش کردن انتظارات در جهت افزایش قیمت دلار توانسته اندکی از عطش خرید سهام بکاهد. ضمن آنکه افزایش انگیزه برای شناسایی سود از سوی فعالانی که روز شنبه را با رشد پرشتاب قیمت‌ها سپری کردند، امری طبیعی بود. در بعد ارزش معاملات خرد نیز بورس روز گذشته تغییرات چندانی را شاهد نبود. در این روز ارزش معاملات خرد در حالی به حدود ۴۷۲۳ میلیارد تومان افت کرد که در خلال معاملات نخستین روز هفته سنجه یادشده به حدود ۵۰۵۰ میلیارد تومان رسیده بود. چنین تغییری البته چندان در بازار این روز‌ها ملموس نخواهد بود؛ چرا که جو حاکم بر معاملات این روز‌ها بیش از هر وقت دیگری سرمایه‌گذاران را به احتیاط وامی‌دارد.
درس‌های ابرنوسان برای سرمایه‌گذاران
دلیل احتیاط در چه چیزی نهفته است؟ سرمایه‌گذاران که تا همین یک سال قبل آنقدر بی‌محابا اقدام به خرید و فروش سهام در روز‌های رونق می‌کردند، برای چه این روز‌ها تا این حد با احتیاط به خرید و فروش سهام می‌پردازند؟ برای پاسخ به این دو سوال باید ابتدا به این نکته توجه کرد که پس از شروع ریزش شاخص کل بورس در تاریخ ۲۰ مردادماه سال قبل تاکنون فعالان بازار سرمایه به‌ویژه سهامداران خرد تجربه‌ای تلخ را پشت سر گذاشته‌اند.
در حالی که از ابتدای سال گذشته تا قبل از تاریخ یادشده بسیاری از سرمایه‌گذاران با اتکا به جریان سنگین ورود پول حقیقی تقریبا بدون احتیاط اقدام به خرید سهم در بازار می‌کردند و هر چه می‌خریدند، سودی عجیب به خانه می‌بردند، اما برای ۱۰ ماه نه‌تن‌ها هر روز شاهد آب‌شدن سرمایه‌های خود در بازار بودند، بلکه هر روز را با آرزوی نقدکردن و خروج از بازار پشت سر می‌گذاشتند. افزایش تعداد نوحقیقی‌ها و بیشتر افراد تازه‌وارد به بورس در یک ماه پایانی رونق بورس سبب شد افت شاخص بورس در عمل به بسیاری از سرمایه‌گذاران تازه‌وارد در این بازار صدمه بزند و ضمن کاهش اعتماد آن‌ها به بازار سهام و سازوکار آن در عمل آن‌ها را به احتیاط بیشتر وادارد. در این میان احتیاط کردن ابدا رویکرد بدی برای سرمایه‌گذار نیست، اما باید به این نکته نیز توجه داشت که این نوع احتیاط نه صرفا از روی پختگی و در نظر گرفتن تمامی جوانب مشرف بر امر سرمایه‌گذاری بلکه بیشتر به دلیل ترس از تغییر جهت یکباره بازار یا تغییر قوانین حاکم بر آن است.
این روز‌ها بورس‌بازان تا حدودی آب‌دیده شده‌اند و این‌بار قصد دارند اقبال خود را در سهامی بیازمایند که از حداقل‌های لازم برای سودسازی بیشتر برخوردارند. مضاف بر اینکه گذر زمان در طول یک سال گذشته و روند منفی پرقدرتی که تا همین یکی دو ماه اخیر ادامه داشت، باعث شده بسیاری از فعالان بازار سهام با ضرر‌های هنگفتی در حدود ۷۰ یا ۸۰ درصد مواجه شوند. تمامی این عوامل سبب شده حتی با وجود بروز نشانه‌هایی از موج جدید صعودی بازار و ظهور دوباره سیگنال‌فروشان در تلگرام و فضای مجازی، کمتر کسی مشتاق پذیرش ریسک نامتعارف در میان سرمایه‌گذاران خرد باشد.
تداوم رشد، اما نه یکدست
دقیقا به دلیل وجود احتیاط در میان سرمایه‌گذاران است که حتی افزایش قیمت دلار در روز‌های اخیر نیز نتوانست پول‌های پارک‌شده را به شکلی بی‌حساب و کتاب وارد طرف تقاضای بازار سهام کند.
بر این اساس در روز‌های اخیر در شرایطی شاخص اصلی بورس همچنان به مسیر صعودی آهسته و پیوسته خود ادامه داده است که هرچند یک یا دو صنعت موفق به ربودن گوی سبقت از سایر صنایع می‌شوند و با جذب نقدینگی حقیقی به صدر فهرست صنایع جذاب و در بازار سرمایه قدم می‌گذارند، اما عنان تغییر مالکیت‌ها همه‌روزه در دست سهامداران خرد نیست.
بر این اساس طی روز گذشته هر چند ۱۸گروه موفق به جذب نقدینگی حقیقی شدند، اما کلیت این نسبت برای بورس طی روز یکشنبه به میزان ۵۲ میلیارد تومان منفی بود. لازم به ذکر است که بیشتر سرمایه‌های حقیقی در نماد معاملاتی «حتاید» وارد شده است.
همان‌طور که گفته شد، آب‌دیده شدن سرمایه‌گذاران، الگوی رفتاری آنان را نسبت به سال قبل دگرگون کرده و سبب شده شاهد کوچ پول میان گروه‌های مختلف باشیم. روز گذشته در حالی شرکت‌های فعال در صنعت حمل‌ونقل مورد توجه خریداران قرار گرفتند که روز قبل از آن شرایط به نفع سرمایه‌گذاران در محصولات شیمیایی بود.
شرایطی که به‌واسطه گزارش‌های فصلی و ماهانه جذاب از برخی زیرمجموعه‌های این گروه طی روز‌های اخیر ایجاد شد و همچنان نیز تا حدودی ادامه دارد. در روز‌های پیش از آن نیز احتمال تطابق قیمت سنگ‌آهن تولید داخل با قیمت‌های جهانی همین وضعیت را در گروه کانه‌های فلزی پدید آورده بود.
بر این اساس می‌توان اینطور تلقی کرد که در شرایط کنونی به دلایلی که پیش‌تر شرح داده شد، سرمایه در میان گروه‌های مختلف به کوچ‌نشینی پرداخته و به همین دلیل به جای آنکه رشدی یکدست را در بازار نمایان کند، خود را در قالب رشد آهسته، اما پیوسته شاخص در هر روز نشان می‌دهد.
در اینجا مساله مهمی که توجه به آن اهمیت بسیاری دارد، این است که دلیل چنین رفتاری، معقول‌شدن رفتار سرمایه‌گذاران نسبت به گذشته و به‌ویژه سال قبل است. در حالی که طی نیمه نخست سال ۹۹ سرمایه‌گذاران اقدام به خرید هر سهمی می‌کردند، در حال حاضر رشد قیمت سهام همه را بر آن داشته تا با دقت و توجه به مسائل بنیادی گزینه‌های سرمایه‌گذاری مطمئن را در بازار رصد و پیدا کنند.
در چنین شرایطی طبیعتا تمامی نماد‌ها مجال رشد نخواهند داشت تا اینکه جریان ورودی به نماد‌های یادشده کم‌کم برای ورود به نماد‌های دیگر هموار شود. انتظار می‌رود در شرایطی که بهای دلار در سطح فعلی پایدار بماند و قیمت‌های جهانی نیز با همین روند فعلی به مسیر خود ادامه دهند، فضای یادشده در بورس و فرابورس پایدار بماند. با این حال در صورت ارائه سیگنال‌های تورمی یا حتی سرکوب آن، این انتظار نیز وجود دارد که بازار با نگاهی متفاوت به خرید و فروش سهام بپردازد.