همه چیز درباره بیماری فلج اطفال
- ایسنا نوشت: ویروس پولیو در دستگاه گوارش با انتشار به غدد لنفاوی ناحیه‌ای و در تعداد کمی از بیماران به سیستم عصبی اتفاق می‌افتد. بیش از ۹۰درصد موارد عفونت بدون علامت بوده یا علائم خفیف دارد و کمتر از یک درصد موارد بیماری علائم فلجی را نشان می‌دهند. ۵ تا ۱۰ درصد موارد فلجی، به دلیل درگیری عضلات تنفسی فوت می‌شوند. این بیماری در هر سنی ممکن است ظاهر شود؛ ولی بیشتر کودکان و به خصوص گروه سنی زیر ۵ سال را درگیر می‌کند.
انتقال این بیماری از طریق تماس مستقیم (ترشحات تنفسی و مدفوع) است و پس از طی دوره کمون (به طور متوسط ۱۴-۷ روز)، علائمی همچون تب، سردرد، خستگی، استفراغ و یبوست ظاهر می‌شود. در صورت تبدیل به فاز شدید بیماری، درد شدید عضلانی، سفتی گردن با یا بدون فلج شل به آن اضافه می‌شود. عواملی نظیر نقص ایمنی، حاملگی، تزریقات داخل عضلانی، لوزه برداری، فعالیت عضلانی شدید و تروما در فازپرودرومال بیماری می‌تواند در ابتلا به فرم فلجی موثر باشد. تا زمانی که ویروس دفع می‌شود احتمال سرایت بیماری وجود دارد. بیماری تا ۴ الی ۸ هفته قابلیت انتقال دارد، ولی حداکثر انتقال عفونت، بلافاصله قبل از فلج تا یک تا دو هفته پس از آن است.
از سال ۱۹۸۸ میلادی در مجمع عمومی سازمان جهانی بهداشت ریشه کنی بیماری فلج اطفال مصوب شد و کلیه کشورها متعهد شدند با تقویت پوشش واکسیناسیون جاری کودکان، عملیات واکسیناسیون تکمیلی و تقویت و استانداردسازی نظام مراقبت فلج شل حاد در جهت دستیابی به هدف ریشه کنی اقدام کنند. برای اعلام موفقیت در ریشه کنی فلج اطفال باید ۳ سال از آخرین زمانی که ویروس وحشی فلج اطفال در جهان گزارش شده بگذرد و با وجود فعالیت نظام مراقبت مناسب در سطح تمامی کشورها، هیچ مورد جدیدی از بیماری شناسایی نشود.
در ایران برای اولین بار در سال ۱۳۷۳ برنامه ملی ایمن‌سازی فلج اطفال با واکسیناسیون ۹ میلیون کودک زیر ۵ سال انجام شد. بعد از پاک شدن کشور از بیماری، هم اکنون به‌دلیل مجاورت با ۲ کشور بومی بیماری، سالیانه عملیات ایمن‌سازی تکمیلی در مناطق پرخطر در ۲ نوبت به فاصله یک ماه انجام می‌شود.
کشورها از نظر بیماری فلج اطفال به ۳ دسته می‌شوند اول کشورهایی‌که بیماری هنوز در آن‌ها بومی است که در سال ۲۰۲۰ فقط ۲کشور افغانستان و پاکستان در این دسته قرار دارند. دوم کشور‌هایی که توانسته‌اند گردش ویروس وحشی فلج اطفال را قطع کنند و سوم کشور‌هایی که علیرغم موفقیت اولیه، مجددا بیماری به کشورشان برگشته است.
نظام مراقبت فلج شل حاد در واقع یک نظام مراقبت سندرمیک محسوب می‌شود و به دنبال کشف موارد احتمالی بیماری فلج اطفال است؛ لذا همه کشورها باید بتوانند حداقل شاخص‌های تعیین شده برای شناسایی و گزارش موارد فلج شل حاد را تامین کنند. از آنجایی که دلایل مختلفی برای بروز تابلوی بالینی فلج شل حاد به غیر از پولیومیلیت وجود دارد، لذا در صورتی‌که هیچ موردی از بیماری فلج اطفال در کشور وجود نداشته باشد باید حداقل ۲ مورد فلج شل حاد به ازای هر صد هزار نفر جمعیت زیر ۱۵ سال در هر سال شناسایی و گزارش شود. به این لحاظ افزایش میزان کشف موارد فلج شل حاد امری مطلوب تلقی شده و حاکی از تلاش وافر این نظام جهت کشف هر نوع موارد احتمالی بیماری فلج اطفال از بین تمام موارد گزارش شده فلج شل حاد است.
بنابر اعلام وزارت بهداشت، به عبارت دیگر افزایش میزان کشف، نسبتی با افزایش بار بیماری فلج اطفال در جامعه ندارد و میزان بروز بیماری فلج اطفال در کشور صفر است. از سال ۱۳۷۹ تاکنون موردی از بیماری دیده نشده و کشور در مرحله عاری از پولیو قرار دارد. تعداد کل موارد فلج شل حاد غیر پولیویی گزارش شده در سال ۱۳۹۸ تعداد ۱۰۷۰ مورد (میزان بروز ۵.۲ در صد هزار نفر جمعیت زیر ۱۵ سال کشور) بوده است.