انسان یا تغییرات اکوسیستی؛ عامل انقراض کوسه‌ها چه بود؟
_ آنا نوشت: بزرگترین تهدید علیه کوسه‌ها در طول تاریخ ارتباطی با بشر دوپا ندارد. مطالعات جدیدی که به تازگی انجام شده است نشان می‌دهد حدود ۱۹ میلیون سال پیش تعداد بسیار زیادی کوسه از بین رفته است. این اتفاق در دوره‌ای از تاریخ رخ داده است که جمعیت این جانوران آبزی بیش از ۱۰ برابر امروز بود و در اقیانوس‌های جهان حکمرانی می‌کردند.
بزرگترین کشتار کوسه‌ها در طول تاریخ ارتباطی با انسان‌ها ندارد
یک مطالعه جدید توسط دانشمندان دانشگاه ییل و کالج آتلانتیک پرده از راز مرگ گسترده کوسه‌ها در حدود ۱۹ میلیون سال پیش برداشته است. دانشمندان متوجه شده‌اند در این تاریخ عده بسیار زیادی از کوسه‌ها به طور ناگهانی جان خود را از دست داده‌اند و جمعیت این موجود با سقوطی ناگهانی روبه‌رو شده است. این رویداد در دوره‌ای از تاریخ اتفاق افتاده است که بیش از ۱۰ برابر کوسه‌های امروز در اقیانوس‌های جهان حضور داشتند.
الیزابت سیبرت (Elizabeth Sibert)، عضو هیئت علمی گروه علوم زمین و سیارات دانشگاه ییل و مؤسسه مطالعات زیست‌کره در این دانشگاه می‌گوید: «ما تقریباً به طور اتفاقی در جریان این انقراض عجیب قرار گرفتیم.» سیبرت نویسنده اصلی این مطالعه است که در مجله ساینس منتشر شد.
او می‌گوید: «من دندان‌های میکروفسیلی (در ابعاد بین ۰/۰۰۱ تا ۱ میلی متر) و مقیاس کوسه‌ها را در رسوبات اعماق دریا به صورت دقیق مطالعه کردم. علت این امر این بود که ما تصمیم گرفتیم یک رکورد ۸۵ میلیون ساله از جمعیت ماهی‌های مختلف از جمله کوسه‌ها ایجاد کنیم تا درک کنیم که تنوع طبیعی زیست این موجودات در بلندمدت چگونه بوده است. اما آنچه که یافتیم همین افت ناگهانی جمعیت کوسه در حدود ۱۹ میلیون سال پیش بود. چیزی که اصلاً و ابداً قابل پیش‌بینی نبود.»
محققان هنوز علت تلف شدن کوسه را نمی‌دانند
چیزی که این واقعه را عجیب‌تر می‌سازد و به حالت رازگونه آن می‌افزاید این حقیقت است که هیچ فاجعه آب‌وهوایی یا اختلال ناشناخته در اکوسیستم وجود ندارد که در زمان افت شدید جمعیت کوسه‌ها رخ داده باشد. سیبرت می‌گوید: «ما می‌دانیم که باید تحقیقات بیشتری را در این زمینه انجام دهیم و این تازه شروع راه است.»
این روند کاهشی جمعیت تا چه اندازه بود؟ سیبرت می‌گوید بیش از ۷۰٪ کوسه‌های جهان در آن تاریخ جان خود را از دست دادند و بیشتر این جمعیت در اقیانوس تلف شدند. این مسئله نکته عجیب دیگری است، زیرا به طور معمول انتظار می‌رود این دست اتفاق‌ها در آب‌های ساحلی رخ دهد، نه جایی که محل معمولِ زندگیِ آن‌ها است.
نرخ مرگ‌ومیر کوسه‌ها در تاریخ مزبور حتی ۲ برابر رقمی بود که آن‌ها پس از حادثه انقراض جمعی اواخر دوره کرتاسه در ۶۶ میلیون سال پیش تجربه کرده بودند (رویدادی که سه‌چهارم گونه‌های گیاهی و جانوری روی زمین را از میان برد).
سیبرت می‌گوید: «در آن بازه زمانی تا جایی که ما می‌دانیم هیچ تغییر عمده‌ای در تاریخ زمین رخ نداده است، اما با این وجود در آن تاریخ، بافت جمعیت کوسه‌هایی که ساکن اقیانوس هستند دچار تغییر جدی شد.»
لیه روبین (Leah Rubin)، نویسنده همکار و دانشجوی دکترایِ دانشکده علوم زیست‌محیطی و جنگلداریِ دانشگاه دولتی نیویورک می‌گوید: «وضعیت فعلی جمعیت کوسه‌ها مطمئناً قابل توجه و نگران‌کننده است و این تحقیقات کمک می‌کند تا کاهش جمعیت در طی ۴۰ میلیون سال گذشته مورد سنجش قرار گیرد. این تحقیقات همچنین اولین قدم حیاتی برای درک این مسئله است که چه عواقبی ممکن است به دنبال کاهش چشمگیر جمعیت این شکارچیان برتر دریا‌ها در دوران مدرن رقم بخورد.»
کشف تازه و موج تحقیقات آتی
محققان خاطرنشان کرده‌اند که اکتشافات گذشته در مورد حوادثی که به انقراض جانوران کره زمین انجامید منجر به شکل گیری دغدغه‌ای عمومی و انجام تحقیقات جدیدی خواهد شد و این مسئله به افشای ریشه‌های بروز چنین وقایعی کمک خواهد کرد.
به عنوان مثال، تحقیقات بیشتر ممکن است مشخص کند که مرگ جمعی کوسه‌ها ناشی از مهاجرت یا تغییر اقلیم ناگهانی آن‌ها بوده باشد (که حضور در آن زیستگاه جدید و عدم توانایی برای تطبیق یافتن با آن محیط منجر به افزایش نرخ مرگ‌ومیر شد). موضوع دیگری که باید مورد بررسی قرار گیرد این است که چرا جمعیت کوسه‌ها پس از مرگ‌ومیر گسترده در ۱۹ میلیون سال قبل، دوباره هرگز به حد عادی برنگشت.
پینچلی هول (Pincelli Hull) عضو هیئت علمی دانشکده زمین و علوم سیارات که در این تحقیق مشارکت نداشته است می‌گوید: «این پروژه می‌تواند بین محققان یک رقابت ایجاد کند تا آن دوره زمانی را بهتر درک کنند و پیامد‌های آن را هم از منظر علل فروپاشی جامعه کوسه‌ها و هم از جنبه شکل‌گیری اکوسیستم‌های مدرن مورد سنجش قرار دهند.»
تاکنون اعتقاد بر این بود که هیچ رخداد برجسته‌ای در این برهه از تاریخ پیش نیامده است و احتمال دارد تحقیقات بعدی بر تغییرات عمده‌ای که در اکوسیستم زمین رقم خورده و این اوضاع را به وجود آورده است، معطوف شود.