زلزله ۷ ریشتری در دنیای هنر با نمایش آثار «گرهارد ریشتر»
_ فارس نوشت: «گِرهارد ریشتر» نام شناخته‌شده‌ای در هنر جهان است. هنرمند پرآوازه آلمانی که آثارش در موزه هنر‌های معاصر تهران نیز به نمایش درآمده، اکنون نمایشگاهی از مهم‌ترین آثارش در درسدن (مرکز ایالت زاکسن در آلمان) برگزار کرده است. این نمایشگاه با عنوان «گرهارد ریشتر-کتاب‌ها» از سوم ماه ژوئیه در آلبرتینوم برپاست.
گرهارد ریشتر در سال ۱۹۳۲ در درسدن آلمان به دنیا آمد و تحصیلات خود را در رشته هنر ادامه داد. ریشتر یکی از نخستین هنرمندان آلمانی پس از جنگ جهانی است که آگاهانه نسبت به بسیاری از حوادث تاریخی و مضامین سیاسی دوران خود ـ از اردوگاه‌های رژیم نازی گرفته تا جنگ ویتنام ـ واکنش نشان داده است. او را همچنین می‌توان به عنوان یکی از نامداران هنر‌های تجسمی جهان به شمار آورد. چرا که آثارش در موزه‌ها و گالری‌های بزرگی همچون مؤسسه هنر شیکاگو، موزه هنر مدرن نیویورک و گالری تیت لندن نگهداری می‌شود.
نمایشگاه آثار گرهارد ریشتر، لندن، سال ۲۰۲۰
نمایشگاه جدید ریشتر با عنوان «گرهارد ریشتر ـ کتاب‌ها» نه‌تن‌ها طرفدارانش، بلکه بسیاری از منتقدان این هنرمند ۸۹ ساله را نیز متعجب کرده است. نمایشگاه یادشده مجموعه‌ای از آثار ریشتر در دوره‌های مختلف کاری این هنرمند را نشان می‌دهد که در راستای طراحی کتاب‌های مختلف صورت گرفته است. در واقع این نمایشگاه مروری بر تصویرگری این هنرمند از ابتدا تاکنون دارد.
بر اساس آنچه شبکه رادیو مرکز آلمان گزارش داده است؛ اولین تصویرگری او مربوط به سال ۱۹۶۲ میلادی است. او در آن زمان دانشجوی جوانی بود که از راه‌های مختلف کسب درآمد می‌کرد. رنگ می‌فروخت، طراحی می‌کرد و ... در همین راستا او تمبری از تصویر یک مرد جوان سیاه‌پوست طراحی کرد. بعد‌ها در سال ۱۹۷۰، او برای اولین‌بار تصویرگری یک کتاب را برعهده گرفت و بدین ترتیب مسیری جدید در زندگی این هنرمند آغاز شد.
هرچند نمایشگاه «گرهارد ریشتر-کتاب‌ها» اهمیت زیادی برای ریشتر و طرفداران هنر او دارد، اما بسیاری در انتظار نمایشگاه سال آینده او هستند. بر اساس اخبار منتشرشده، قرار است سال آینده به مناسبت نودمین سالگرد تولد این هنرمند، نمایشگاهی از آثار مهم او برگزار شود که بخش زیادی از آن‌ها تاکنون به نمایش درنیامده است! بنابراین بسیاری فکر می‌کنند که نمایشگاه سال آینده او، می‌تواند در سطح جهان سروصدای زیادی به پا کند.
* گرهارد ریشتر کیست؟
گرهارد ریشتر از هنرمندان محوری آلمان پس از جنگ جهانی دوم است که اغلب آثارش بر اساس عکس‌هایی که از موضوع‌های روزمره عکاسی کرده یا از تصاویر مجلات و روزنامه‌ها انتخاب کرده، شکل گرفته و به اجرا در آمده است؛ با این تفاوت که عکس نشریات یومیه اغلب دارای روشنی و صراحت هستند، ولی آثار رنگ و روغنی بیشتر از صورت وضوح خارج شده و کیفیتی گذرا، بی‌ثبات و متزلزل به خود گرفته‌اند، این دسته از آثار ریشتر در قالب «عکس-نقاشی» قرار می‌گیرند.
همزمان با آثار فتوژورنالیستی، بیشتر در زمینه آفرینش آثار انتزاعی نیز تلاش دارد، ولی برخلاف آثار فیگوراتیو که اغلب با رنگ خاکستری انجام یافته‌اند، آثار انتزاعی او دارای تحرک و رنگ‌های متنوع و تا حدودی تهاجمی هستند. ریشتر از هنرمندان مطرحی است که فریادش علیه نظم موجود در قالبی فیگوراتیو به بیننده منتقل می‌شود. آفریده‌های گرهارد ریشتر واکنشی است به شرایطی که او زندگی و تجربه کرده است.
ریشتر تا ۱۳ سالگی در نظام فاشیستی هیتلر به سر برد و زمانی که در سال ۱۹۴۵، محل تولدش (درسدن) را ترک کرد، این شهر با خاک یکسان شده بود. پس از جنگ جهانی دوم، آلمان به دو بلوک شرقی و غربی تجزیه شد و سرنوشت ریشتر چنین بود که ۱۵ سال از زمان دوران جوانی‌اش را نیز در آلمان شرقی و همراه با دکترین استالینیسم سپری کند.
ریشتر ابتدا به طراحی صحنه و گرافیک پرداخت و سپس در سال ۱۹۵۲ با تجدید درخواست برای ادامه تحصیل در رشته نقاشی و سپس با گرایش نقاشی دیواری، در آکادمی هنر درسدن فعالیت هنری خود را دنبال کرد. در سال ۱۹۶۱ به دوسلدرف نقل مکان کرد و در این شهر هم دو سالی را در آکادمی هنر به تحصیل ادامه داد. در همین ایام بود که با زیگمار پولکه، جوزف بویز (یوزف بویس) و کنراد فیشر ارتباط پیدا کرد و از همین طریق با جریان نوین و دیگر شیوه‌های تجربی در بیان تصویری آشنا شد.
رنگ و روغن روی کاغذ عکس، سال ۱۹۸۹
اکنون او ساکن کُلن است و در این شهر فعالیت می‌کند و با دیگر نهاد‌های بین المللی آموزشی، گالری‌ها، ناشرین و ... ارتباط دارد. ریشتر هنرمند معاصری است که هم در قالب فیگوراتیو و هم به صورت انتزاعی به طور همزمان نقاشی می‌کند. امری که در دهه‌های ۵۰ و ۶۰ میلادی موضوعی غیر قابل تصور و اصولاً ناپذیرفتنی بود. سنت فیگوراتیو در ذهنیت اروپایی و بسیاری دیگر از فرهنگ‌ها ریشه دارد. از دیوارنگار‌های نخستین انسان‌های هومو ساپینس (خردمند) تا نمونه‌های درخشان هنر نقاشی‌های بی‌نظیر دوره رنسانس، فیگور انسان به مثابه وسیله‌ای برای ذهن و القای اندیشه، در عالم خیال هنرمندان شکل‌های ارزشمندی یافته و در قالب دو بعدی و سه بعدی عینیت یافته است. در پیوند با همین ذهنیت است که آثار گرهارد ریشتر در قالب فیگوراتیو شکل می‌گیرد.
منشأ اغلب آثار فیگوراتیو ریشتر، عکس‌های معمولی و متعارف روزنامه‌ها و مجلات هفتگی است. با این تفاوت که عکس مجلات و روزنامه‌ها اغلب دارای وضوح و صراحت هستند، ولی ریشتر، آگاهانه و با استفاده از قابلیت‌های رنگ و روغن آن‌ها را از صورت وضوح خارج ساخته و کیفیتی گذرا، متزلزل و در حال محو شدن به آن‌ها می‌بخشد. موضوعی در آثار اندی وارهول هم دیده می‌شود.
ریشتر، بین سال‌های ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۲ میلادی، ۴۶۸ تصویر با پیرنگ خاکستری و رنگ و روغن روی بوم، از شخصیت‌های بین‌المللی در عرصه دانش، ادب و هنر، نظیر آلبرت اینشتین، آندره ژید، گوستاو مالر و ... انتخاب و اجرا کرد و به صورت همزمان و روی یک دیوار به نمایش گذاشت.
از اوایل دهه ۱۹۶۰، گرهارد ریشتر مجموعه‌ای متناقض را ایجاد کرده است که در جایی بین هنر مجازی و انتزاعی قرار دارد. ریشتر در کل کار خود به عنوان یک نقاش آموزش دیده است و در تمام طول زندگی خود شیفته قدرت تصویر و رابطه طولانی و ناخوشایند نقاشی با عکاسی است. آثار اولیه او عکس‌های سیاه و سفید بزرگ شده‌ای را نشان می‌دهد که اغلب از روزنامه‌ها یا آلبوم‌های خانوادگی استفاده می‌شوند و فقط با استفاده از طیف خاکستری‌ها نقاشی شده‌اند.
شیشه‌های رنگی پنجره کلیسای جامع کلن در طول جنگ جهانی دوم از بین رفت. گرهارد ریشتر در سال ۲۰۰۷ برای طراحی مجدد این پنجره به کلن دعوت شد. او با ۱۱۲۶۳ مربع شیشه‌ای در ۷۲ طیف رنگ (مجموع مساحت ۱۰۶ متر مربع) که به طور تصادفی مرتب شده‌اند، این پنجره را ترمیم کرد. این اقدام، انتزاعی هم جشن گرفته شد و هم از سوی عده‌ای شدیداً مورد انتقاد قرار گرفت.
