آب کرخه عطش هورالعظیم را نگرفت!

_ روزنامه ایران نوشت: با وجود رهاسازی آب از سد کرخه به سوی هورالعظیم که هفته گذشته صورت گرفت این تالاب همچنان تشنه است و مخزن شماره یک که در شمال هورالعظیم واقع شده است هنوز با کم‌آبی شدید روبه‌رو است.

رهاسازی مرهم بود، ولی کافی نیست

«عبدالله ایزدپناه» رئیس مجمع نمایندگان خوزستان گفت: در بازدیدی که با حضور نمایندگان حفاظت محیط زیست و آب و برق خوزستان و خبرنگاران از بخش‌های مختلف تالاب هورالعظیم انجام دادیم کماکان بخش‌هایی از تالاب بویژه مخزن شماره یک باز با تنش آبی مواجه است. هر چند رهاسازی آب در هفته گذشته تا حدودی توانست وضعیت مخزن شماره یک را که ۵۰ درصد آن آبگیری شده بهبود بخشد، ولی قطعاً این میزان رهاسازی کافی نیست. تلاب هورالعظیم ۵ مخزن دارد که شیب همه مخازن به‌سمت عراق است و حجم مخزن شماره یک که وسعت آن ۸ هزار هکتار است در حد نصف است.

وی تأکید کرد: اگر وزارت نیرو و سازمان آب و برق خوزستان مجدداً آبی را از کرخه رها‌سازی نکنند تنش آبی به یک بحران در تالاب تبدیل می‌شود.

به گفته وی، نمایندگان خوزستان جلسات متعددی را با سازمان آب و برق خوزستان داشته و به‌طور جدی پیگیر تخصیص حقابه تالاب هورالعظیم هستند.

وی تصریح کرد: در این بازدید مشخص شد که فیلم‌های پخش شده در فضای مجازی که حکایت از تلف شدن هزاران ماهی می‌داد در مرز عراق و عمدتاً در بخش عراقی بوده است.

وی همچنین در خصوص حجم شالیکاری در حاشیه بالادست هورالعظیم گفت: در این منطقه حدود ۷ هزار هکتار از اراضی زیر کشت شالی است. در دوسال گذشته و بعد از سیلاب‌هایی که در خوزستان روی داد کشاورزان این منطقه هرچه آب می‌خواستند داشتند و شالیکاری کرده‌اند و حالا هم توقع دارند همین میزان آب در اختیارشان قرار گیرد که امکان پذیر نیست. نماینده ایذه و باغملک در مجلس افزود: به‌هر جهت معیشت شالیکاران خوزستان هم با آب هورالعظیم گره خورده و نمی‌توانیم روزی‌شان را قطع کنیم، ولی به نظر می‌رسد هم کشاورزان هم سازمان آب و برق باید کوتاه بیایند تا معیشت این کشاورزان هم به‌خطر نیفتد. وی خاطرنشان کرد: انتظار ما تخصیص حقابه هورالعظیم از سوی وزارت نیرو و سازمان آب و برق خوزستان است و اگر مدیریت درستی در این زمینه انجام شود قطعاً به کمک مردم می‌توانیم ماه‌های گرم را پشت سر بگذاریم. حداکثر حقابه‌ای را که بتوانیم به هورالعظیم بدهیم کف نیاز آن را تأمین خواهد کرد.

در همین حال «محمدجواد اشرفی» مدیر کل حفاظت محیط زیست خوزستان گفت: خشکسالی شدید در بیشتر نقاط کشور و تنش آبی یک واقعیت است و تالاب هورالعظیم نیز از این قاعده مستثنی نیست. وی افزود: محیط زیست تلاش می‌کند در یک فضای تعاملی حقابه همه تالاب‌ها از جمله هورالعظیم را اختصاص دهد، ولی شرایط خشکسالی و برنامه ما با توجه به محدودیت آب به گونه‌ای است که بیشترین آبی را که بتوانیم به هورالعظیم بدهیم حداقل نیاز آبی آن خواهد بود.

وی درپاسخ به این پرسش که فعالان محیط زیست و کشاورزان انتظار حقابه بیشتر برای هورالعظیم دارند تصریح کرد: براساس قانون تعیین حقابه تالاب‌ها برعهده سازمان محیط زیست است و ما نیز برحسب این وظیفه، موضوع تعیین حقابه تالاب‌ها را به دانشگاه شهید چمران محول کرده‌ایم. در طرحی که برای تعیین حقابه تالاب‌های استان خوزستان توسط دانشگاه شهید چمران تهیه شده است، سه سناریو برای تالاب هورالعظیم تعریف شده است. در سناریوی اول شرایط خشکسالی برای تالاب در نظر گرفته شده است که طبق آن مساحت آب مورد نیاز تالاب باید حدود یک میلیارد و ۳۸۳ میلیون مترمکعب با مساحت ۷۶ هزار هکتار در سال باشد. درشرایط نرمال آب مورد نیاز تالاب یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون مترمکعب با مساحت ۸۷ هزار هکتار است. در شرایط پر آبی یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون مترمکعب است.

تالاب هورالعظیم در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ در برخی سال‌ها وضعیتی بسیار اسفناک‌تر از وضعیت فعلی داشته و تصاویر ماهواره‌ای این موضوع را تصدیق می‌کند، اما همین تالاب در سال ۹۸ که نزولات جوی زیاد بود، به طور ۱۰۰ درصد پر آب شد. وی در خصوص انتقادات وارده به محیط زیست در این خصوص گفت: اگر اقدامات مدیریتی محیط زیست خوزستان از مهرماه ۹۸ تا پایان فروردین ۹۸ نبود، تالاب هورالعظیم امروز کمتر از ۴۰ درصد آب داشت.

اشرفی با اشاره به اینکه تالاب هورالعظیم دارای ۵ مخزن است، تصریح کرد: علت اینکه میزان آبگرفتگی مخزن شماره یک نسبت به دو، سه و چهار کمتر است به این دلیل است که شیب زمین شمالی - جنوبی است؛ بنابراین در قسمت‌های شمالی مخزن، آب ماندگار نیست و دوم اینکه بخش‌هایی از این مخزن حتی در شرایط سیلابی هم آبگیری نشده بود.

گفتنی است، تالاب هورالعظیم برای اینکه شرایط نرمالی داشته باشد به ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب نیاز دارد.

تالاب هورالعظیم هنوز در مرحله بحران نیست

اشرفی با تأکید بر تأمین حقابه تالاب هورالعظیم تصریح کرد: اکنون میزان آب رهاسازی شده با توجه به برداشت‌های غیرمجازی که در طول مسیر صورت می‌گیرد و وسعت کشتزار‌های برنج که در طول مسیر از بالادست تا رسیدن به تالاب وجود دارد، بسیار کم است. به طور کلی کشت برنج در خوزستان مرسوم نبوده است، اما در سال‌های ۹۸ و ۹۹ که سال‌های آبی خوبی بود، گسترش کشتزار‌های برنج شکل گرفت و این انتظار در منطقه ایجاد شده است که در سال ۱۴۰۰ هم می‌توان کشت برنج انجام داد، ولی شرایط دیگری با خشکسالی به‌وجود آمد. وقتی دولت اعلام می‌کند که کشت برنج در سال ۱۴۰۰ در استان خوزستان در حوزه کارون و کرخه ممنوع است، بنابراین باید ممنوع باشد و همه تابع قانون باشیم، اما برداشت‌های زیادی در طول مسیر صورت می‌گیرد که از حقابه تالاب برداشت می‌شود.

میزان تبخیر آب بیشتر از ورودی آب به تالاب

مدیرکل محیط زیست استان خوزستان ادامه داد: آبی که توسط وزارت نیرو رهاسازی می‌شود تحت عنوان حقابه تالاب صورت می‌گیرد که در بالادست تالاب، توسط برداشت‌های غیرمجاز از جمله پرورش ماهی، کشت برنج و اراضی کشاورزی برداشت می‌شود. از طرفی تبخیر نیز وجود دارد و اکنون میزان تبخیر بسیار زیاد است و بیشتر از ورودی آب به تالاب است. این مسائل باعث می‌شود غلظت آب افزایش یابد. طبق رصد‌های محیط زیست، موضوع غلظت آب روندی افزایشی دارد، البته در مخازن دو و سه بحران غلظت هنوز ایجاد نشده است، اما پیش‌بینی این است که اگر این روند ادامه یابد، در این دو مخزن نیز غلظت ایجاد می‌شود.

وی با بیان اینکه تالاب هورالعظیم برای اینکه شرایط نرمالی داشته باشد به ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون متر مکعب آب نیاز دارد، گفت: در شورای سازگاری با کم‌آبی استان با توجه موضوعات مختلفی که وجود داشت، جلسات مختلفی با موضوع تالاب برگزار شد که برای تالاب در مقطع چهار ماهه ۲۵۰ میلیون متر مکعب آب لحاظ شد که معتقدیم این میزان جوابگوی نیاز تالاب نخواهد بود بویژه تبخیر زیادی وجود دارد و در صورتی که تأمین حقابه تالاب انجام نشود این انتظار می‌رود که در روز‌های آتی و ماه آینده تنش آبی به بحران آبی تبدیل شود و این تنش به مرگ و میر گسترده ماهی تبدیل شود. اکنون براساس مشاهدات عینی، مرگ و میر گسترده در تالاب هورالعظیم در حوزه آبزیان صورت نگرفته است.

اشرفی در ادامه با تأکید بر اینکه بازه زمانی حقابه تالاب باید منطبق با نیاز‌های آبی تالاب باشد، گفت: در فصل زمستان که حداقل نیاز تالابی آب است حقابه رعایت می‌شود. اینکه در زمستان، پاییز و بهار ۹۰ درصد حقابه تالاب داده شود، اما در فصل تابستان ۱۰ درصد حقابه را بدهند، قابل قبول نیست.

وی در پاسخ به سؤالی درباره رهاسازی یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون مترمکعب آب توسط وزارت نیرو در سال آبی ۱۴۰۰ -۹۹ گفت: صحت این عدد را تأیید نمی‌کنیم. وقتی می‌گوییم حقابه یعنی حقابه ورودی آب به تالاب از دهانه کانال‌ها و رودخانه‌ها اندازه‌گیری و تأمین شود. این میزان داده نشده است و با محاسبات آنهاست. برآیند محیط زیست این عدد را تضمین نمی‌کند و با فرض بر اینکه عدد رهاسازی درست باشد، مشکلی از ما حل نمی‌شود، زیرا تالاب اکنون به آب نیاز دارد.