عمادالدین باقی: سند تحول اقدامی رو به جلو است/ عفو زندانیان سیاسی و امنیتی اقدام خوب و قابل تقدیری بود/ احیای فعالیت‌های مرکز رسانه قوه قضاییه اتفاق خوبی بود
- اعتماد آنلاین نوشت: پس از ابلاغ سند تحول قضایی، یکی از رویکرد‌های جدی دستگاه قضایی، علاوه بر نگاه قانون مدارانه‌تر به امور قضایی و حقوقی، بازنگری در نوع رفتار و نگاه به مقوله نقد منتقدین و حرکت جدی‌تر در مسیر اصلاح از درون دستگاه قضایی است.
از همین رو به سراغ عمادالدین باقی، نویسنده، پژوهشگر و فعال حقوق بشر رفته و زاویه نگاه وی نسبت به طرح تحول قضایی را جویا شدیم. باقی در این گفتگو ضمن ایراد نقد‌هایی صریح، رویکرد سند تحول را کاملا در راستای قوانین موجود و البته مورد حمایت اکثر نخبگان از همه طیف‌های فکری و سیاسی ارزیابی کرد.
گزیده‌ای از این گفتگو را در ادامه می‌خوانید.
به عنوان شروع بحث درباره سند تحول قضایی که در چند ماهه اخیر از سوی رئیس قوه قضائیه ابلاغ شد و البته در طول دو سال اخیر بخش قابل توجهی از محور‌های این سند اجرایی شده است، شروع کنیم. رویکرد تحول‌خواهانه این سند را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در مورد این سند همان موقعی که منتشر شد من چند مقاله نوشتم در روزنامه‌ها، دیدگاهم این بود که هر کار مثبتی که می‌شود باید از آن استقبال کرد و اتفاقا در یکی از مقالات نوشتم که به حکم آیه شریفه «فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّهٍ خَیْراً یَرَهُ» ما باید هر کار خوبی می‌شود را بینیم و فقط اینگونه نباشد که اگر کار بدی می‌شود را بینیم «من یعمل مثقال ذرّه شرّا یره»؛ چون «عیب می، جمله بگفتی هنرش نیز بگوی». واقعا اگر ما نگاهی غیر از این داشته باشیم هر نوع کنشگری عقیم خواهد بود. من خیلی آن موقع استقبال کردم که این سند تحول ارائه شده، فی نفسه کار خوبی است، البته از همان اول هم برخی اشکالات به آن وارد بود، چنانچه وقتی منشور شهروندی آقای روحانی هم درآمد باز هم برخی می‌گفتند این‌ها که حرف است، مهم این است که به عمل کار برآید به سخن دانی نیست. باید ببینید در عمل چه اتفاقاتی می‌افتد! همان موقع من گفتم، همین که تولید ادبیات بشود، همین که ادبیات حقوق بشر رواج پیدا کند خودش فی نفسه ارزشمند است، البته به این هم نباید دلخوش بود، چون اگر فقط این حرف‌ها زده شود و عمل نشود، ممکن است در میان‌مدت نسبت به ادبیات حقوق بشر و حقوق شهروندی اشمئزاز ایجاد کند به همین جهت اولین انتظار این است که این‌هایی که به درستی در سند آمده به عمل دربیاید.
البته این سند جزو اسناد بالادستی عملیاتی در کشور است و اجرایی شدن آن در چندین لایه پیش‌بینی شده است، اما ظاهرا همچنان در میان نخبگان و اهالی نظر دغدغه‌هایی در خصوص اجرای آن وجود دارد؟
بله؛ این اشکال گرفته می‌شد که این سند، ضمانت اجرایی ندارد، چون یک بخشنامه است و قانون نیست. ولی پاسخ من این است که این سند، بخشنامه نیست؛ این در واقع تجمیع شده قوانین است، چون به طور جداگانه، تک تک این عناوین در قوانین ما موجود است، پس ضمانت اجرایی دارد؛ در حقیقت مصوبه مجلس، شورای نگهبان و... است.
روند کلی رعایت و توجه به حقوق بشر و حقوق شهروندان و روح کلی این موضوع در سند تحول قضایی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ با این توضیح که در عملکرد دو سال گذشته قوه قضائیه مصادیق مهمی از این جهت مثل تفکیک جرم سیاسی و امنیتی از هم، عفو محکومان امنیتی، ابلاغ سند امنیت قضائی و... وجود داشته
مطالبی که در سند تحول آمده عمدتاً مطالبی است که در اسناد حقوق بشری ما هم آمده است. یک وقتی آقای خاویر پرز دکوئیار دبیر کل اسبق سازمان ملل بیانیه‌ای داده بود و در بیانیه‌اش اصول قانون اساسی ما در فصل سوم را ذکر کرده بود. او گفته بود که این‌ها نشان میدهد که همه متضمن مفاد اعلام جهانی حقوق بشر است، در واقع می‌خواست بگوید که ما معتقدیم که در قانون اساسی ایران هم مضامین حقوق بشری دیده شده است، اما عمل نمی‌شود.
در قانون اساسی ما، حتی در آیین دادرسی ما، خیلی از موادی که وجود دارد کاملا حقوق بشری است، این‌ها در سند هم آمده پس به لحاظ حقوق بشری سند کاملا قابل دفاع است.
اصلا سند از همین منظر ارزشمند است که ما گفتیم باید از آن استقبال و حمایت کرد.
احساس کلی‌تان به عنوان یک فعال حقوق بشر نسبت به اصلاحات انجام شده در قوه قضائیه چیست؟
وقتی که رویکرد جدید در قوه قضائیه از سوی رییس قوه قضاییه مطرح شد خیلی از کسانی که مخالف سرسخت آقای رئیسی هم بودند از آن رویکرد‌ها استقبال کردند و خوشحال شدند. امیدوارم با رفتن آقای رئیسی به دولت این رویکرد مثبت متوقف نشود و نفر بعدی که ریاست قوه را بر عهده می‌گیرد همین مسیر را با قوت ادامه دهد.
در این دوره ما دیدیم که تعداد زیادی از محکومین امنیتی مشمول عفو شدند. این به نظرم می‌تواند نمونه رویکرد عملی اتفاق خوب در قوه قضائیه باشد.
جمع‌بندی عملکرد قوه قضائیه فعلی برگرفته از نکات مثبت و منفی، چه برآیندی برای شما به وجود می‌آورد؟
به نظر من در دوره جدید احیای فعالیت‌های مرکز رسانه قوه قضائیه اتفاق خوبی بوده، چون نشان‌دهنده توجه به افکار عمومی است. اینکه اگر در شبکه‌های اجتماعی چیزی مطرح می‌شود از طریق مرکز رسانه قوه قضائیه منعکس شده و پیگیری می‌شود فی‌نفسه مطلوب است.