سدسازی متوقف شود/ بررسی شیوه آمریکایی برای جلوگیری از تبخیر آب سدها

به گزارش ، حمید چیت چیان در گفت وگویی با اشاره به افتتاح بیش از یک هزار طرح در زمینه های توسعه خطوط انتقال و شبکه های آب و فاضلاب و توزیع برق در هفته دولت امسال در سراسر کشور گفت: طرح انتقال پسآب شهر همدان به نیروگاه شهید مفتح و اضافه شدن یک برجِ تر به این نیروگاه از جمله شاخصترین این طرحها بود.

وی افزود: با این طرحها هفتصد مگاوات به ظرفیت تولید این نیروگاه اضافه شد و به ظرفیت اسمی هزار مگاواتی خود رسید.

وزیر نیرو گفت: اضافه شدن یک برجِ تر به این نیروگاه نشان می دهد که مسئله آب در کشور آنقدر حاد است که وزارت نیرو که خود متولی آب کشور است برای صرفه جویی در مصرف آن اقدام کرده است و این مسئله باید در دیگر بخشها تسری یابد.

وی افتتاح نیروگاه سیاه بیشه در مسیر تهران ـ‌ چالوس را از دیگر طرحهای مهم به بهره برداری رسیده دانست افزود: این نیروگاه نخستین نیروگاه از نوع تلمبه ذخیره ای که از جمله نیروگاههای آبی کشور است می باشد.

وزیر نیرو با بیان اینکه هفتصد نیروگاه در کشور فعال است گفت: اگر یکی از این واحدها به هر دلیل از مدار خارج شود نوسانی در شبکه ایجاد می کند که در صورتی که کنترل نشود منجر به قطع برق سراسری خواهد شد.

وی افزود: با بهره برداری از نیروگاه سیاه بیشه در این شرایط اضطراری این نیروگاه ظرف 30 ثانیه وارد مدار می شود.

وزیر نیرو گفت: ظرفیت این نیروگاه 1040 مگاوات است که بیش از ظرفیت نیروگاه هسته ای بوشهر و حتی بیش از بزرگترین واحد نیروگاهی کشور است.

چیت چیان با بیان اینکه نیروگاه سیاه بیشه از پیچیده ترین نیروگاههای کشور است که تنها دو شرکت در دنیا توانایی طراحی و اجرای آنرا دارند گفت: این دو شرکت هم به هیچ وجه حاضر به انتقال تجربیات خود به ایران نبودند و وزارت نیرو با همکاری دانشگاه صنعتی شریف طراحی خاصی برای ساخت تونل مورد نیاز این نیروگاه را به اجرا درآورد.

وی با بیان اینکه یک واحد از واحدهای نیروگاه سیاه بیشه در ابتدای سال 92 به بهره برداری رسیده بود گفت: در دو سال گذشته به تدریج سه واحد دیگر در مدار قرار گرفت که نقش بسیار مهمی در پایداری شبکه برق کشور دارد.

وزیر نیرو صنایع آب و برق را جزء صنایع پویای کشور دانست که فن آوریهای جدید بطور مرتب در آن ابداع می شود و افزود: پارسال 17 فن آوری جدید در حوزه های آب و فاضلاب و برق با تلاش متخصصان داخلی در وزارت نیرو مورد استفاده قرار گرفت و هم اکنون 26 فنآوری نوین دیگر را در دست اجرا داریم.

چیت چیان با بیان اینکه کشورمان با 74 هزار مگاوات ظرفیت تولید برق نصب شده جزء 14 کشور اول دنیاست افزود: جمهوری اسلامی ایران در زمینه تولید تجهیزات نیروگاهی هم جزء هشت کشور برتر جهان است.

وی گفت: فن آوریهای تولید تجهیزات نیروگاهی را به چند کشور دیگر صادر کردیم و در تلاشیم نسل جدید نیروگاههای گازی را در کشورمان بسازیم.

وزیر نیرو افزود: بیش از 95 درصد فن آوری مورد نیاز بخش آب و بیش از 90 درصد فنآوری مورد نیاز بخش برق کشور در داخل تولید می شود.

چیت چیان گفت: تجهیزات و خدمات فنی مهندسیمان را در بخش آب و برق به 40 کشور دنیا صادر کردیم و همه اینها را شرکت های خصوصی انجام داده اند.

وزیر نیرو با اشاره به ظرفیتهای خوب ایجاد شده در صنعت آب و برق افزود: این ظرفیتهای موجود نیازمند بازارهای بزرگ است زیرا بسیاری از طرحها در حوزه آب و برق کشور به اشباع رسیده است.

چیت چیان با بیان اینکه وزارت نیرو از شرکتهای خصوصی برای اجرای طرحهای بزرگ آب و برق در خارج از کشور حمایت می کند افزود: اگر بازارمان محدود باشد امکان تحقیق و توسعه هم برایمان محدود خواهد بود در صورتیکه اگر بازار بزرگی داشته باشیم هزینه های تحقیق و توسعه مان بسیار کم خواهد شد و قابلیت رقابتمان با دنیا افزایش خواهد یافت.

وی با اشاره به رکود اقتصادی در کشور افزود: اگر خواهان رونق اقتصادی هستیم یکی از بهترین راه ها یافتن بازارهای بزرگ در خارج از کشور است.

بسته شدن هشت هزار چاه غیرمجاز در دوسال اخیر
وزیر نیرو گفت: در دو سال اخیر حدود هشت هزار چاه غیرمجاز را بستیم و از این محل 750 میلیون مترمکعب از بیلان منفی موجود کاهش پیدا کرد.

حمید چیت چیان با اشاره به قرار گرفتن کشورمان در منطقه خشک و نیمه خشک افزود: ما در سالهای پرآب گذشته میزان متوسط بارش سالانه مان 250 میلی متر بود در حاکی که متوسط بارش جهانی 750 میلی متر بود.

وی گفت: اکنون که کشور ما 15 سال دچار خشکسالی مستمر است در 46 سال گذشته بطور متوسط 250 میلی متر بارش داشتیم که بارش ما در شش سال گذشته بطور متوسط 205 میلی متر بوده است.

وزیر نیرو افزود: از مهر سال گذشته تا امروز به طور میانگین  فقط 192 میلی متر بارش داشتیم و این در مقایسه متوسط سال گذشته 21 درصد و در مقایسه با سال گذشته 13 درصد کاهش نشان می دهد.

وی گفت: درجه حرارت متوسط کشور هم در مقایسه با سالهای گذشته 1.1 درجه سانتیگراد افزایش پیدا کرده و منجر به تبخیر بیشتر آب و کاهش منابع در دسترس ما شده است.


وزیر نیرو با اشاره به اینکه میزان آب رودخانه های ما در ایستگاههای اندازه گیری جریان‌ آب بیش از 50 درصد کاهش پیدا کرده است افزود: ما در سال 5.7 میلیارد مترمکعب بیلان منفی در منابع آب زیرزمینی داریم یعنی میزان آبی که در سال از چاههای و چشمه ها و قناتها برداشت می شود از آن میزان آبی که در اثر بارش وارد سفره های آب زیرزمینی می شود بسیار بیشتر است.

چیت چیان گفت: ما 609 دشت در کشور داریم که 330 دشت آن دچار بیلان منفی است و آن وضعی که برای دریاچه بختگان، هامون و ارومیه رخ داد برای سفره های آب زیرزمینی ما هم رخ داده است.

وی افزود: با وجود این همه خشکی و خشکسالی و تغییرات اقلیمی اگر مصرف آب را درست مدیریت کنیم بر مشکلات غلبه خواهیم پیدا کرد.

چیت چیان با اشاره به اینکه 92 درصد آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می شود گفت: در بخش کشاورزی راههای زیادی برای کاهش مصرف آب وجود دارد که مثلاً اگر بجای کاشت هندوانه محصولات راهبردی مانند گندم بکاریم مصرف آب بسیار کاهش می یابد.

وی تبدیل شیوه های سنتی کشاورزی به کشاورزی صنعتی یا کشت گلخانه ای را در کاهش مصرف آب بسیار اثرگذار خواند و افزود: چندی پیش وزیر جهاد کشاورزی به موردی اشاره کرد که در نتیجه تبدیل کشاورزی سنتی به گلخانه ای 94 درصد مصرف آب کاهش یافته بود.

وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه چرا با توجه به بحران آب اینگونه اقدامات، جدی تر و سریعتر انجام نمی شود گفت: یکی از این دلایل نبود اطلاعات کافی کشاورزان و همچنین مقاومت آنها در تغییر روشهای سنتی کشاورزی است.

چیت چیان افزود: البته تغییر روشهای سنتی هزینه های زیادی برای کشاورزان دارد که دولت 85 درصد هزینه کشاورزانی را که روشهای آبیاری سنتی را به تحت فشار تبدیل کنند بلاعوض پرداخت می کند.

وزیر نیرو در بخش دیگری از سخنانش به هماهنگیها و تفاهم ایجاد شده میان دستگاهها و وزارتخانه های نیرو و جهاد کشاورزی برای مدیریت مصرف آب اشاره کرد و گفت: امسال نمی توانیم همه دشتهای کشور را تحت برنامه مورد نظرمان قرار دهیم اما صد دشت را بطور آزمایشی انتخاب کردیم و بنا داریم چاههای غیرمجاز را در این بخشها تعیین تکلیف کنیم.

وی افزود: ما علاوه بر خشکی و خشکسالی با مشکل دیگری شامل برداشتهای بی رویه، غیرمجاز و غیرقانونی از منابع آب مواجهیم و به همین جهت در دو سال اخیر حدود 8 هزار چاه غیرمجاز را بستیم.

وی گفت: برخی چاهها پروانه دارند اما بیش از حد پروانه، آب برداشت می کنند که در این موارد نیز مقرر شد همه چاهها به کنتورهای هوشمند مجهز شوند تا از این طریق بتوانیم آب برداشت شده از چاه را کنترل کنیم.

وزیر نیرو افزود: آب خوان داری نیز از اقدامات دیگر ماست که بر اساس آن آب به داخل سفره های آب زیرزمینی تزریق می شود.

وی گفت: در بخش مدیریت مصرف آب 15 طرح در دست اجرا داریم که 11 طرح در وزارت نیرو، سه طرح را وزارت جهاد کشاورزی و یک طرح را سازمان زمین شناسی اجرا خواهد کرد.

چیت چیان ابراز امیدواری کرد با این برنامه ها طی پنج سال آینده بیلان منفی سفره های زیرزمینی را به صفر برسانیم.

وزیر نیرو گفت: در 15 سال بعد از این پنج سال هم امیدواریم بتوانیم با کاهش برداشت از آبهای زیرزمینی وضع سفره ها را به وضع 25 سال قبل برسانیم.

وی افزود: برای اولین بار است که در مدیریت آب کشور میزان آب قابل برداشت از سفره های زیرزمینی 609 دشت کشور را مشخص کرده ایم که بر اساس آن سهم آب برداشتی در بخش شرب، کشاورزی و صنعت مشخص شده است.

چیت چیان گفت: اکنون تابلوی روشنی از میزان آب موجود و میزان برداشتها پیش روی ماست و امیدواریم بتوانیم تالابهای خشک شده را نیز در این بخش احیا کنیم.

وزیر نیرو با اشاره به اینکه مدیریت منابع آب باید با مشارکت چندین وزارتخانه و دستگاه صورت گیرد به فعالیت جلسات شورای عالی آب کشور اشاره کرد و افزود: در دو سال گذشته 13 جلسه این شورا برگزار شد در حالیکه در طول سه دولت قبلی فقط این شورا هفت بار جلسه تشکیل داده است.

چیت چیان در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه چرا با توجه به 92 درصد مصرف آب در بخش کشاورزی اینقدر به بحث صرفه جویی در آب شرب تأکید می شود؟ گفت: کیفیت آب شرب با کیفیت آب کشاورزی متفاوت است و از همه منابع آب نمی توان برای آب شرب استفاده کرد و برای آب شرب نیازمند هزینه های قابل توجه هستیم.

وی افزود: مثلاً‌ آب شرب یزد از حدود 400 کیلومتری آن تهیه می شود که تصفیه و کیفیت این آب بسیار هزینه بر است و هزینه آب شرب 10 برابر هزینه آب کشاورزی است.

چیت چیان گفت: گاهی اوقات ما منبع جدیدی برای آب شرب نداریم و اگر صرفه جویی نشود برخی شهرها و روستاها با جیره بندی آب مواجه خواهند شد.

وی افزود: با روشهای بسیار ساده قادریم 25 تا 30 درصد آب را در هر منزل صرفه جویی کنیم و شهر و روستاهای زیادی را از خطر کم آبی برهانیم.

وزیر نیرو گفت: دولت در دو سال اخیر بازنگری جدی در برنامه سدسازی کشور انجام داده است.

چیت چیان در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه برای جلوگیری از هدرروی 13 درصدی آب کشور ناشی از فرسودگی شبکه های توزیع چه برنامه ای دارید؟ افزود: بسیاری از شبکه های آب بیش از 30 سال پیش احداث شده است که لوله ها هم عمر خاص خود را دارند.


وی گفت: اگر بخواهیم یک درصد از هدر رفت آب را در شبکه ها پایین بیاوریم هزار میلیارد تومان سرمایه می خواهیم که کاری پرهزینه است.

چیت چیان با اشاره به اینکه در همه کشورهای دنیا برخی از آب شبکه ها هدر می رود افزود: ما در این بخش مدیریت فشار در شبکه های آب شهری را دنبال کرده ایم.

وی گفت: برای مثال شبها که مصرف آب به حداقل می رسد فشار شبکه ها بالاتر می رود و وقتی فشار بالا می آید احتمال پرت آب بیشتر می شود و اکنون در شبکه های آب، شیرهای تنظیم فشاری تعبیه کرده ایم که فشار را در ساعات روز تنظیم می کند.

وزیر نیرو افزود: البته در برخی جاها نیز هیچ چاره ای جز تعویض لوله ها نداریم که این کار هم انجام می شود و در دو سال اخیر 1.3 واحد درصد از هدر رفت آب را کاهش داده ایم و در بخش برق هم از 2.5 درصد پرت شبکه های برق جلوگیری کرده ایم.

وی در بخش دیگری از سخنانش نفوذ دادن آب به داخل زمین، تبدیل جریان آب از کانال ها به لوله ها و همچنین تبدیل آبیاری غرقآبی به آبیاری قطره ای را راهکارهایی برای جلوگیری از تبخیر آب برشمرد.

وزیر نیرو در خصوص کاهش تبخیر آب پشت سدها هم گفت: اخیراً‌ چند نفر از اساتید دانشگاه تحقیقاتی کرده اند که اگر موادی در سدها ریخته شود لایه نازکی روی سطح آب ایجاد می کند که تبخیر را کاهش می دهد.

چیت چیان افزود: البته ما هنوز از اثرات زیست محیطی این روش اطمینان کامل نداریم و اگر سازمان حفاظت محیط زیست تأیید کند این روش را به کار خواهیم برد.

وی گفت: روشی دیگر در آمریکا اجرا شده است که بر اساس آن گوی هایی را روی آب در پشت سدها پخش می کنند و این گوی ها موجب کاهش تبخیر می شود.

چیت چیان افزود: البته این روشی بسیار پرهزینه است و در همه جای آمریکا هم از آن استفاده نمی شود و در کالیفرنیا که شرایط خشکسالی سختی دارد از این روش استفاده شده است و ما هم این موضوع را تحت بررسی قرار داده ایم.

153 سد بزرگ در کشور
وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه چرا با وجود انتقاد از سدسازی ها قرار است 9 سد در هشت استان افتتاح شود گفت: وزارت نیرو در دو سال اخیر بازنگری جدی در برنامه سدسازی داشته و تعداد سدهای بزرگ ما تا پایان مرداد 153 مورد بوده است.

احداث سد باید متوقف شود
وزیر نیرو افزود: احداث برخی سدها باید متوقف شود که برای مثال سدهایی که در حوزه دریاچه ارومیه بوده هیچ نتیجه مثبتی نداشته است.

چیت چیان در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه مگر برای احداث سدها مطالعات کارشناسی صورت نگرفته است گفت: شرایط آبی کشور تغییر کرده است مثلاً 15 سال قبل مطالعه ای برای احداث سد صورت گرفت که آن موقع احداث سد توجیه داشت اما با توجه به خشکسالی ها و مصارف آب در بالادستی دیگر، سد توجیهی ندارد.

وی افزود: مثلاً‌ سدهایی داریم که قرار بود 150 میلیون مترمکعب پشت آن آب ذخیره شود که 30 میلیون مترمکعب بیشتر آب ندارد.

چیت چیان گفت: ما مشخصات برخی سدها را تغییر دادیم و مثلاً‌ ارتفاع برخی از این سدها را کاهش دادیم اما برخی سدها هم با همان مشخصات قبلی به فعالیت خود ادامه می دهند.