استانهای رکورددار عقربزدگی در کشور و ۲۱ راهکار پیشگیری از آن
- ایسنا نوشت: بهزاد امیری عقربزدگی را از معضلات بهداشتی درمانی بسیاری از مناطق دنیا از جمله ایران معرفی کرد و گفت: مسمومیت با سم عقرب یکی از فوریتهای پزشکی تهدید کننده حیات، بویژه در کودکان کمتر از شش سال است. عقربها در شب فعال هستند و به همین علت بیشتر عقربزدگیها نیز در شب اتفاق میافتد. بیش از ۱۵۰۰ گونه عقرب در دنیا شناسایی شدهاند که فقط ۲۵ گونه آنها از لحاظ سلامت عمومی اهمیت دارند.
وی با بیان اینکه در ایران از ۵۰ گونه موجود هفت گونه حایز اهمیت هستند، اظهار کرد: سالیانه حدود یک تا ۱.۵ میلیون عقربزدگی در دنیا اتفاق میافتد که موجب مرگ بیش از ۳۰۰۰ نفر میشود. در کشور ما نیز سالانه حدود ۵۰۰۰۰ عقربزدگی گزارش و ثبت میشود. در سال ۱۳۹۹ تعداد ۴۹۷۰۹ مورد عقربزدگی و ۱۸ مورد فوت ناشی از آن در کشور ثبت شده است. استانهای خوزستان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان بیشترین آمار عقربزدگی در کشور را دارند.
وی علائم عقربزدگی را بسیار متنوع معرفی کرد و افزود: علائم به نوع عقرب و نوع زهر آن، میزان زهر وارد شده به بدن، زمان نیش خوردن (شب یا روز)، سن و جثه فرد عقربزده شده و مدت زمان طول کشیده شده از زمان نیش خوردن تا مراجعه به مرکز بهداشتی درمانی و شروع درمان بستگی دارد. علائم عقربزدگی به دو دسته علائم موضعی و علائم عمومی تقسیم میشوند. علائم موضعی شامل درد محل نیش، التهاب، تورم، قرمزی و کبودی است. علائم عمومی بر حسب نوع و میزان زهر عقرب بسیار متنوع و متفاوت است و شامل تنگی نفس، افزایش ترشح بزاق یا خشکی دهان، اشکریزش، آبریزش از بینی، تعریق، تنگی یا گشادی مردمک چشمها، افزایش ضربان قلب، کاهش یا افزایش فشار خون، نارسایی کلیوی، وجود خون در ادرار، کاهش سطح هوشیاری و تشنج است.
به گفته وی، دلیل اصلی بروز مرگ متعاقب عقربگزیدگی تاخیر در مراجعه مصدوم به مراکز بهداشتی درمانی و تاخیر در شروع درمان اختصاصی با سرم پادزهر عقرب است.
رئیس گروه مدیریت بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت، گفت: اکثرا افراد گزیده شده توسط نوعی عقرب به نام گادیم به دلیل نداشتن درد و یا درد خفیف، عقربگزیدگی را بیاهمیت میپندارند و در مراجعه به موقع به مراکز بهداشتی درمانی سهل انگاری میکنند و زمانی به درمانگاه میروند که زهر عقرب اثر خود را بر روی اعضای حیاتی بدن مانند کلیه گذاشته است و درمان در چنین شرایطی بسیار دشوار است. به همین دلیل توصیه میشود فرد عقربزده فورا به مراکز بهداشتی درمانی انتقال یابد و پادزهر دریافت کند. خوشبختانه پادزهر اختصاصی گونههای خطرناک عقرب در کشور تولید میشود و در تمامی مراکز بهداشتی درمانی منتخب درمان گزش جانوران زهرآگین و بیمارستانها در سطح کشور توزیع شده و وجود دارد.
وی درباره پیشگیری از عقربزدگی، تاکید کرد: با افزایش آگاهی افراد در معرض خطر و ارائه راه حلهای پیشگیرانه میتوان احتمال گزش را به حداقل رساند و یا در صورت بروز گزش با انجام اقدامات اولیه از وخیم شدن اوضاع جلوگیری کرد.
وی در این راستا به تشریح ۲۱ اقدام برای پیشگیری از عقربزدگی پرداخت و گفت:
۱- نوسازی خانههای قدیمی: خانههای قدیمی همیشه محل زندگی عقربها هستند؛ بنابراین باید نسبت به نوسازی آنها اقدام کرد و اگر این کار ممکن نبود دست کم باید سوراخها و شکافهای دیوارها را با مصالح ساختمانی مناسب پوشاند.
۲- احتیاط در پوشیدن لباس و کفش در مناطق عقربخیز از نکتههای مهم پیشگیری است؛ زیرا عقربها ممکن است میان لباسها یا داخل کفشها سکونت کنند و هنگام پوشیدن لباس یا کفش فرد را نیش بزنند. (موارد متعددی عقربزدگی هنگام پوشیدن لباس یا کفش اتفاق افتاده است) به همین دلیل کفشها و لباسها را باید قبل از پوشیدن تکان داده و بررسی کرد.
۳- استفاده از تختخوابهای بلند و پایهدار و گذاشتن پایههای تخت در قوطی یا ظرف محتوی آب تا از بالا رفتن عقرب از تخت جلوگیری شود. همچنین باید قبل از خوابیدن رختخواب از لحاظ وجود عقرب به دقت بازدید شود.
۴- در مناطق عقربخیز ساکنان خانه شب هنگام حین راه رفتن بسیار مراقب باشند و حتما از پاپوش نظیر دمپایی، صندل و از این قبیل استفاده کنند و مراقبت نمایند که عقرب را لگد نکنند؛ چرا که بسیاری از موارد عقربزدگی در اثر پا گذاردن روی آنها بوده است.
۵- توصیه میشود کشاورزان و کارگران هنگام بلند کردن سنگ و آجر و کار در کشتزارها دستکش ضخیم به دست کنند.
۶- از فروبردن دست (به خصوص کودکان) در لانههای پرندگان جلوگیری شود.
۷- در بیرون آوردن میوه از صندوقهای میوه که از مناطق عقربخیز به سایر مناطق برده میشوند احتیاط شود و وسائلی که از مناطق عقربخیز به جای دیگر منتقل میشود، بازرسی شوند.
۸- ماکیان به خصوص مرغ و خروس علاقه خاصی به عقربها دارند و با مهارت آنها را شکار کرده و میبلعند و هیچ گونه آسیبی هم به آنها وارد نمیشود؛ بنابراین میتوان در مناطق عقربخیز با نگهداری ماکیان جهت از بین بردن عقربها استفاده کرد.
۹- برای از بین بردن عقربها بهتر است نزدیک محل زندگی عقربها یک گونی خیس گذاشته شود تا به علت خنک بودن زیر گونی جمع شوند.
۱۰- از تجمع نخالههای ساختمانی در اطراف منزل به دلیل ایجاد فضای مناسب برای لانه کردن عقربها، جلوگیری شود.
۱۱- شکافهای موجود میان در و چارچوب را مسدود نمایید، همچنین باید منافذی را که در محل ورود لولهها و سیمها بداخل ساختمان ایجاد شده است، مسدود کرد.
۱۲- تمیز کردن حیاط و جمعآوری مواد انباشته شده در آن نظیر چوب، آهن آلات، برگ و از این قبیل میتواند کمک موثری در کاهش جمعیت عقربها در خارج از اماکن کند.
۱۳- در تابستان به هنگام برداشتن اشیا مراقب باشید و قبل از انجام این کار حتماً به سطوح زیرین آن توجه کنید.
۱۴- بوتههای گیاهان نزدیک ساختمان را حذف و شاخههایی را که بر روی سقف منازل خم شده و با آن تماس دارند را قطع نمایید. این شاخهها مسیری را برای دسترسی عقربها به سقف ساختمان فراهم میآورند.
۱۵- سطلهای زباله و یا محلهای نگهداری زباله را داخل چارچوبی مخصوص به گونهای تعبیه نمایید که بالای سطح زمین قرار گیرند.
۱۶- از صفحات زیر درب، ملقب به Door sweep که حدفاصل بین لبه پایینی در و سطح زمین را میپوشاند استفاده نمایید. دقت کنید به گونهای نصب شده باشد که کمترین فاصله ممکن را با زمین داشته باشد.
۱۷- اطمینان حاصل کنید که پنجرهها کاملا در چارچوب قرار گرفته و درز و شکافی وجود نداشته باشد در غیر این صورت میتوانید آن را با مقداری گچ یا مصالح مناسب مسدود نمایید.
۱۸- استفاده از خاک دیاتومه برای مبارزه با عقربها نیز توصیه میشود. به این منظور میتوان از یک گردپاش دستی یا هر تجهیزات گردپاشی مناسب برای پوشش دادن به ترکها و شکافهایی که میتواند پناهگاه عقربها باشد استفاده نمود. برای این کار میتوان از مخلوط خاک دیاتومه و آفتکش مناسب نیز استفاده کرد. جهت انجام این کار حتما از وسایل حفاظت فردی استفاده کنید.
۱۹- اگر عقرب روی بدنتان قرار گرفت سعی کنید بدون واهمه با استفاده از ابزاری آن را از روی بدن خود بتکانید و از له کردن آنها خودداری کنید.
۲۰- این موجودات معمولاً برای صید حشرات وارد اماکن میشوند لذا مبارزه با حشرات به خصوص سوسریها، میتواند با کم کردن مواد غذایی مورد نیاز عقربها، در کاهش ورود عقربها به داخل اماکن موثر باشد.
۲۱- در اماکنی که تعداد عقربها زیاد هستند میتوان برای کنترل جمعیت عقربها با کسب مشورت از کارشناسان مربوطه نسبت به سمپاشی امکان خارجی و داخلی ساختمان اقدام کرد.