تغذیه در دوره نقاهت کرونا؛ پس از بهبودی چه بخوریم؟
- ایسنا نوشت: فتح اله پورعلی در خصوص نکات تغذیه‌ای پیش از تزریق واکسن، اظهار کرد: در زمان واکسیناسیون نباید ناشتا بود، زیرا ممکن است در حین تزریق واکسن دچار سرگیجه، افت فشار و یا حتی غش شد که برای جلوگیری از بروز این مشکل، باید صبحانه یا میان وعده ساده‌ای مصرف کرد و شب پیش از واکسیناسیون نیز غذای سبک مانند سوپ حاوی مرغ و سبزی‌های تیره تازه (اسفناج، جعفری، کلم بروکلی) میل کرد.
وی متذکر شد: این موضوع به خصوص برای افرادی که ترس از آمپول زدن دارند نیز باید رعایت شود و توصیه می‌کنیم که اقلامی، چون شیر، میوه، تخم مرغ، لقمه نان و پنیر همراه با سبزیجات مثل گوجه فرنگی یا خیار و ... به عنوان صبحانه یا میان وعده قبل از تزریق واکسن مصرف شوند.
وی با تاکید بر لزوم رعایت بهداشت و داشتن خواب خوب و راحت در شب قبل از واکسیناسیون، گفت: خواب کافی و آرام یکی از راز‌های سلامت و طول عمر انسان همراه با زندگی با نشاط است که حتی نقش مهمی در آماده سازی سیستم ایمنی بدن و تقویت آن ایفا می‌کند. خواب خوب، آرام و پیوسته هم‌چنین به دفع مواد زاید از بدن کمک می‌کند.
پورعلی افزود: باید از کار کردن با هرگونه دستگاه الکترونیکی هم‌چون گوشی همراه و کامپیوتر و تماشای طولانی مدت تلویزیون از حداقل یک ساعت قبل از خواب تا حد امکان پرهیز کرد، زیرا این کار باعث می‌شود که بتوان خواب راحت و عمیقی داشت و بدن در آرامش کامل تا صبح استراحت کند.
وی با بیان این‌که مصرف یک لیوان شیر گرم به داشتن خواب راحت کمک می‌کند، ادامه داد: مصرف غذا‌های ساده و سبک در شب می‌تواند زمینه ساز یک خواب خوب باشد از این رو باید سعی کرد تا بین مصرف شام و زمان خواب حدود دو ساعت فاصله لحاظ کرد.
وی با تاکید بر لزوم نوشیدن مقادیر بالایی از آب و مایعات در زمان پیش از و پس از تزریق واکسن، تصریح کرد: مصرف مایعات کافی نه تنها سبب عملکرد بهتر بدن در شرایط واکسیناسیون می‌شود، بلکه از افت فشار خون در افرادی که معمولا ترس از آمپول و یا واکسن دارند نیز جلوگیری می‌کند با این حال افرادی که مبتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی، فشار خون بالا و یا بیماری‌های ریوی هستند بایستی در خصوص میزان مصرف مایعات با پزشک خود مشورت کنند.
توصیه به مصرف مایعات و غذا‌های آبدار در زمان تب بعد از واکسیناسیون
رئیس گروه بهبود تغذیه بهداشت آذربایجان شرقی ادامه داد: مواد غذایی آبدار مانند میوه‌ها، سبزی‌ها، انواع سوپ و آبگوشت علاوه بر کمک به تامین آب بدن، سیستم ایمنی بدن را نیز تقویت می‌کنند. در صورت ایجاد تب بعد از واکسیناسیون نیز توصیه می‌شود که مایعات و غذا‌های آبدار به میزان فراوان نوشیده و میل شود.
وی متذکر شد: نوشیدنی‌های شیرین مانند آبمیوه‌هایی که دارای قند افزوده هستند و شربت‌های بسیار شیرین، نوشابه‌های گازدار و به طور کلی تمامی نوشیدنی‌های بسیار شیرین موجب تضعیف سیستم ایمنی شده و اختلال در عملکرد آن می‌شوند. بهترین نوشیدنی آب است و مصرف آبمیوه تازه و طبیعی، دوغ کم نمک و بدون گاز، شربت‌های خانگی کم شیرین نیز برای تامین آب بدن مناسب هستند.
وی با بیان این‌که رعایت طولانی مدت یک رژیم غذایی سالم، پاسخ ایمنی بدن را بهبود بخشیده و منجر به مبارزه بهتر با عفونت‌ها و پاسخ ایمنی قوی‌تر به واکسیناسیون می‌شود، اظهار کرد: مصرف بیشتر غذا‌های تازه و طبیعی مانند میوه‌ها، سبزی‌ها، ماهی‌های چرب، آجیل و مغز دانه‌ها به کارکرد بهتر سیستم ایمنی کمک می‌کند، زیرا باعث ایجاد التهاب کمتری در بدن می‌شود.
پورعلی با اشاره به این‌که مصرف غذا‌های ضد التهاب در پیش و پس از تزریق واکسن می‌تواند کمک کننده باشد، افزود: توصیه می‌کنیم که چاشنی‌هایی مانند زنجبیل، نعناع فلفلی، دارچین، فلفل، زرد چوبه، سیر و پیاز در تهیه غذا به دلیل خاصیت ضد التهابی استفاده شوند، حتی زردچوبه را هم می‌توان به چای اضافه کرد.
وی با بیان این‌که ماهی نوعی غذای ضد التهاب محسوب می‌شود، گفت: ماهی‌های چرب مانند ماهی آزاد، ساردین، شاه ماهی، قزل آلا، کپور و روغن کبد ماهی بیشترین امگا سه را به عنوان عامل ضد التهابی دارند و آجیل و انواع مغز‌ها و دانه‌ها مثل بادام، گردو، پسته، فندق، بادام زمینی و کنجد، روغن کنجد و روغن زیتون نیز از مواد غذایی ضد التهاب به شمار می‌آیند.
وی با تاکید بر لزوم مصرف بیشتر میوه‌ها و سبزی‌ها، ادامه داد: مصرف روزانه سه الی پنج واحد از گروه سبزی‌ها و دو الی چهار واحد از گروه میوه‌ها، آنتی اکسیدان‌هایی شامل روی، سلنیم، ویتامین A و ویتامین C را که برای عملکرد بهتر سیستم ایمنی لازم هستند را تامین می‌کند. مصرف کافی سبزی، سالاد و میوه، پیش و پس از واکسیناسیون، همراه با وعده‌های غذایی و در میان وعده‌ها توصیه می‌شود.
رئیس گروه بهبود تغذیه بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز اظهار کرد: مصرف روزانه مقادیر کافی از منابع غذایی پروتئین و جایگزین‌های آن شامل انواع حبوبات، تخم مرغ، انواع گوشت به خصوص گوشت سفید (مرغ و ماهی) نیز برای عملکرد طبیعی سیستم ایمنی بدن توصیه می‌شود.
وی افزود: منابع غذایی پروتئینی، حاوی ریز مغذی‌هایی مانند روی و سلنیوم هستند که با خاصیت آنتی اکسیدانی به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند. شیر و لبنیات شامل ماست، پنیر و کشک نیز علاوه بر تامین کلسیم و فسفر، از منابع تامین پروتئین محسوب می‌شوند.
وی با اشاره به اهمیت مصرف مکمل ویتامین D برای بدن، بیان کرد: ویتامین D تنها ویتامینی است که به مقدار لازم از منابع غذایی تامین نمی‌شود و براساس دستورالعمل‌های وزارت بهداشت، باید ماهانه یک عدد مکمل ۵۰ هزار واحدی برای تقویت سیستم ایمنی بدن (جز در مادران باردار که دوز روزانه ۱۰۰۰ واحدی دریافت می‌کنند) مصرف شود.
پورعلی ادامه داد: سایر ویتامین‌ها و املاح معدنی مورد نیاز بدن با رعایت تعادل و تنوع در برنامه غذایی و استفاده از گروه‌های غذایی اصلی شامل گروه نان و غلات به خصوص سبوس دار، گروه میوه‌ها، سبزی‌ها، شیر و لبنیات، گوشت، تخم مرغ و حبوبات تامین می‌شود و نیازی به استفاده از مکمل‌های ویتامینی نیست.
غذا‌هایی که باید پرهیز شوند
وی در بخش دیگری از سخنان خود در خصوص غذا‌هایی که باید از مصرف آن‌ها پرهیز کرد، گفت: مواد غذایی، چون فست فودها، غذا‌های چرب، سنگین و پرنمک و تنقلات شور و نوشیدنی‌های خیلی شیرین موجب تضعیف سیستم ایمنی شده و زمینه را برای ابتلا به بیماری‌ها از جمله کرونا فراهم می‌کند، در نتیجه همواره باید از مصرف بی رویه آن‌ها اجتناب کرد.
وی متذکر شد: افراد باید پیش و پس از واکسیناسیون از مصرف روغن‌های نباتی جامد و نیمه جامد، روغن‌ها و چربی‌های حیوانی به دلیل تحریک و ایجاد التهاب پرهیز کنند.
راهکار‌های تغذیه‌ای برای مقابله با برخی عوارض احتمالی ناشی از واکسیناسیون
رئیس گروه بهبود تغذیه بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز با اشاره به این‌که عوارض ناشی از واکسن کرونا به طور معمول از ۱۲ ساعت تا کمتر از هفت روز بعد از تزریق ممکن است به طور متغیر و خفیف در بعضی افراد رخ دهد، افزود: در موارد بسیار نادر نیز ممکن است برخی از عوارض تا یک ماه بعد از واکسیناسیون بروز یابند.
وی با بیان این‌که "تب" یکی از عوارض احتمالی تزریق واکسن کرونا است، ادامه داد: در صورت بروز تب بایستی مایعات و غذا‌های آبدار به میزان فراوان نوشیده و میل شود و توصیه می‌کنیم که رژیم غذایی حاوی میوه‌های موز، آلو، زردآلو، طالبی، کیوی، پرتقال، سبزی‌های اسفناج و جعفری، حبوبات، نان و غلات سبوس دار، هویچ، کدو حلوایی، گوجه فرنگی و سیب زمینی برای تامین پتاسیم ناشی از تعریق زیاد در تب مصرف شود.
وی افزود: مصرف منابع غذایی ویتامین‌های گروه B از جمله سبزی‌ها به ویژه برگ سبز و میوه‌ها، شیر و لبنیات، (ماست، پنیر، دوغ، کشک)، گوشت، دل و جگر، زرده تخم مرغ، غلات سبوس دار، حبوبات و مغز‌ها نیز جهت مقابله با بروز تب در زمان پس از تزریق واکسن توصیه می‌شود.
پورعلی با اشاره به این‌که "بدن درد و خستگی" نیز یکی دیگر از عوارض حتمالی تزریق واکسن است، اظهار کرد: در صورت مواجهه با بدن درد و خستگی بایستی مصرف منابع غنی از امگا سه مانند ماهی به ویژه ماهی‌های چرب، گردو، تخمه آفتابگردان و سایر مواد غذایی که خاصیت ضد التهابی دارند در اولویت قرار بگیرند.
وی بیان کرد: مصرف منابع غذایی منیزیم شامل سبزی‌های برگ سبز، تخمه کدو، غلات کامل و حبوبات، بادام زمینی، شکلات تلخ و کاکائو نیز برای رفع بدن درد و خستگی توصیه می‌شود.
وی متذکر شد: مصرف ترکیبات حاوی کافئین مانند چای سیاه، چای سبز و قهوه، در حد دو فنجوان در روز نیز به رفع خستگی و درد‌های بدن کمک می‌کند.
رئیس گروه بهبود تغذیه بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز با بیان این‌که "ضعف و بی حالی" در برخی موارد تزریق واکسن کرونا دیده شده است، گفت: در صورت بروز ضعف و بی حالی پس از واکسیناسیون، مصرف منابع غذایی حاوی B ۱، B ۶ و B ۱۲ شامل غلات کامل، گوشت، تخم مرغ و شیر و لبنیات به افزایش انرژی و کاهش این مشکل کمک می‌کنند.
وی ادامه داد: شربت عسل با کنترل قند خون در افراد دیابتیک و بیماران سرپایی، به کنترل ضعف و بی حوالی کمک می‌کند. افزودن دارچین، زنجبیل و سیاهدانه به غذا‌ها نیز در این موارد توصیه می‌شود.
وی با اشاره به احتمال بروز عارضه "تهوع و استفراغ" در زمان پس از تزریق واکسن کرونا، اظهار کرد: افراد در حین بروز تهوع و استفراغ باید تا زمانی که هنوز تهوع یا استفراغ دارند، از خوردن و آشامیدن هر نوع ماده غذایی یا نوشیدنی پرهیز کنند و پس از توقف استفراغ، کمی مایعات رقیق مانند آب مرغ یا گوشت، آب سیب یا ژلاتین میل کنند.
پورعلی ادامه داد: با گذشت هشت ساعت از قطع استفراغ نیز می‌توان مصرف غذا‌های جامد را آغاز کرد. این غذا‌ها باید بی بو، کم چرب و کم فیبر مثل کمپوت سیب بدون شکر، مرغ پخته، موز، عصاره رقیق گوشت، نان تست و برشته، تخم مرغ آب پز و سفت، انواع آبمیوه و سبزی، سیب زمینی، چوب شور، کراکر، برن، غلات پخته، شربت و ماست باشند.
وی افزود: بزرگسالان و کودکان بالاتر از سه سال می‌توانند بعد از توقف استفراغ، تکه‌های کوچک یخ را هر ۱۰ تا ۲۰ دقیقه مک بزنند. مصرف تکه‌های میوه یخ زده یا آبمیوه‌های رقیق شده همراه با یخ نیز می‌تواند در کنترل تهوع مفید باشد.
وی بیان کرد: در صورت بروز تهوع و استفراغ باید تعداد وعده‌های غذایی را افزایش و حجم غذا در هر وعده را کاهش داد و از مصرف غذای سنگین خودداری کرد؛ هم‌چنین بایستی از قرار گرفتن در معرض بوی غذا‌هایی که رایحه تندی دارند نیز اجتناب کرد.
رئیس گروه بهبود تغذیه بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز با تاکید بر لزوم داشتن استراحت بیشتر در زمان استفراغ، ادامه داد: در این حالت بهتر است که غذا‌ها را سرد و یا هم دما با حرارت اتاق مصرف کرد و از تنقلات و غذا‌های خشک، نشاسته‌ای و پرنمک مانند چوب شور، کراکر و سیب زمینی و هم‌چنین آبنبات‌هایی با طعم نعناع یا لیمو نیز استفاده کرد.
وی با اشاره به بروز عارضه "اسهال" پس از تزریق واکسن کرونا، گفت: در زمان مواجهه با اسهال، مصرف موادی، چون موز رسیده، برنج سفید، سیب پخته یا کمپوت سیب بدون شکر، نان تست برشته، پوره سیب زمینی آب پز یا بخارپز و نرم شده، جوجه آب پز یا بخار شده، ماست پروبیوتیک، آب مرغ یا سوپ مرغ بدون چربی یا کم چرب و آب بایستی مدنظر قرار بگیرد.
وی بیان این‌که امکان بروز " یبوست" در زمان پس از تزریق واکسن وجود دارد، افزود: در صورت رخداد یبوست، مصرف غلات کامل که سبوس فراوان دارند مانند نان گندم کامل، برنج قهوه‌ای، جو دوسر و غلات پرک شده و انواع حبوبات مانند عدس، لوبیا، نخود و دانه سویا توصیه می‌شود.
پورعلی ادامه داد: هم‌چنین مصرف مغز‌ها مانند بادام، بادام زمینی، گردو و پسته، فندق، مغز تخمه‌ها، میوه‌هایی مانند انواع توت، سیب، پرتقال و گلابی، کیوی، انجیر، انگور، انواع آلو و زردآلو، انواع دانه‌های گیاهی نظیر تخم شربتی، خاکشیر و اسپرزه همراه با آب یا شربت کم شیرین نیز بایستی مدنظر قرار بگیرد.
وی گفت: برای درمان یبوست می‌توان از انواع سبزی‌ها مانند هویچ، بروکلی، نخودفرنگی، کلم برگ سفید و قرمز، گل کلم، کاهو، سبزی خوردن، اسفناج و برگ چغندر را استفاده کرد و مصرف هویچ یا زردک آب پز، کدوحلوایی آب پز، شلغم آب پز، به آب پز با اضافه کردن کمی عسل و زعفران ساییده نیز توصیه می‌شود.
وی افزود: مصرف خشکبار به ویژه آلو بخارا، برگه آلو و انجیر خیسانده که قبل از خواب می‌توان دو سه عدد آن را با مقداری آب میل کرد نیز از جمله موارد توصیه شده برای درمان یبوست است.
رئیس گروه بهبود تغذیه بهداشت دانشگاه علوم پزشکی تبریز با اشاره به احتمال بروز عارضه " بی اشتهایی" در زمان پس از دریافت واکسن، اظهار کرد: در صورت بروز این مشکل، مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها به خصوص سیب پالوده، انار، پرتقال، انجیر، لیموترش، انبه و کدو حلوایی، چای لیمو زنجبیل، سمنو، جوانه‌ی گندم و جوانه‌ی نخود، شیر برنج با سیاه دانه و کمی دارچین، شله زرد با خلال بادام و پسته، مغز‌ها و خشکبار بایستیدر اولویت قرار بگیرد و هم‌چنین بهتر است که انواع ادویه‌ها و گلپر به غذا و آرد برنج به انواع سوپ یا غذا افزوده شود.