افتتاح نرم افزار تخصصی یکپارچه سازی پزشکی قانونی/ ساخت کیت ژنتیک با بالاترین استاندارد‌های جهانی/ مطلقا یک مورد برگشت از معاینات به دلیل عدم توانایی در پرداخت تعرفه نداریم

- کار سخت پزشکی قانونی بر هیچ کس پوشیده نیست. کشف حقیقت تنها کار سخت آن‌ها نیست. در سالن تشریحش بوی تند فرمالین می‌آید محلولی سرطانزا. همه کارکنان این سازمان درگیر افرادی هستند که به واسطه مشکلاتشان به پزشکی قانونی  آمده‌اند از تصادف و نزاع گرفته تا جرح و مرگ. به سراغ دکتر عباس مسجدی رئیس سازمان پزشکی قانونی رفتیم تا از او درباره کار در سالن تشریح، ابهامات در نحوه تعیین قصور پزشکی عمل های جراحی، اشکالات شکلی در مراکز خدمات دهی این سازمان و چرایی عدم اطلاع رسانی در پرونده‌های مهم بپرسیم. این مصاحبه خواندنی را از دست ندهید.

میزان: آقای مسجدی در ابتدا می خواستم درباره فرایند آزمایش‌های تخصصی و جایگاه ما در جهان می‌خواستم توضیح بدید و اینکه در دوره تحول این شاخصه ارتقا پیدا کرده است  و اینکه جایگاه کشورمان در جهان چگونه است؟

 

اساساً سازمان پزشکی قانونی به جهت فرایند‌های علمی که دارد دائماً در حال تحول است و مطابق و مناسب با علوم و استاندارد‌های علمی روز باید خدمات خودش را ارایه بدهد. اگر چه در سند تحول قضایی این ضرب آهنگ و سرعت این تحول بیشتر شده و با استفاده از مسیر‌های میانبر در حال حرکت در مرز دانش دنیا هستیم. در بخش‌هایی اگر مشکلی داشته باشیم توانایی آنرا داریم به سرعت خودمان را به استاندارد‌های دنیا منتقل کنیم.

سازمان پزشکی قانونی از آزمایشگاه‌های سم شناسی، آسیب‌شناسی، سرولوژی و ژنتیک برخوردار است. آزمایشگاه‌های سم شناسی در ۲۸ استان وجود دارد و متاسفانه در استان‌های هرمزگان، کهگیلویه و بویر احمد و البرز آزمایشگاه‌های سم شناسی نداریم.

آزمایشگاه‌های آسیب شناسی در ۲۷ مرکز در حال انجام وظیفه است و در استان‌های البرز، قم، مرکزی و هرمزگان این آزمایشگاه وجود ندارد. خوشبختانه ۱۰ قطب آزمایشگاه ژنتیک در کشور وجود دارد که متناسب با استاندارد‌های بین‌المللی فعالیت‌های خودشان را انجام می‌دهند.‌

می‌توانیم بگوییم آزمایشگاه‌هایی در سطح استاندارد‌های دنیا را داریم و آزمایشگاه ژنتیک ما با معیار‌های دقت، صحت و سرعت جزو بهترین آزمایشگاه‌ها محسوب می‌شود. نمونه عینی‌اش هم بحث هواپیمای اوکراینی بود که در کمترین زمان ممکن توانستیم اظهار نظر کنیم و هیچ خدشه علمی به یافته‌های مان وارد نشد، زیرا بعضی از این نمونه‌های در کشور افرادی بودند که ایرانی نبودند و به سرعت توانستیم کار را و پروفایل‌ها را ارسال کنیم و هیچ خدشه‌ای به نظرات ما وارد نشد.

 

در حوزه آزمایشگاه‌های سم شناسی، آنالیز سم، دارو و مواد مخدر انجام می‌شود با توجه به اینکه کار پزشکی قانونی کشف حقیقت است. یعنی آن چیزی که برگ برنده پزشکی قانونی است، این است که بر اساس استاندارد‌های علمی و دانش فنی که وجود دارد توسط متخصصین و همکاران عزیز ما در سراسر کشور حقیقت را کشف می‌کنند ممکن است به جهتی بعضی از افراد بخواهند مخدوش بکنند و به گونه دیگری وانمود کنند، اما کار پزشکی قانونی این است که این پرده‌ها را کنار بزند و آن چیزی که حقیقت است را بیان کند و به اصطلاح حقیقت را عریان کند و بر اساس آن مراجع قضایی بتوانند اظهارنظر‌های فضایی خودشان را داشته باشند.

 

 

اگرچه ما در حوزه تجهیزات و مواد آزمایشگاهی و تحریم‌هایی که آمریکا و اروپا داشتند با تنگنا‌هایی مواجه شدیم، ولی خود این تنگنا‌ها باعث شد که ما از دانش فنی، از نخبگان جوان و از مؤسسات دانش بنیان استفاده کنیم و آن مواردی که مورد نیاز خودمان هست را می‌سازیم.

امیدواریم در آینده بسیار نزدیک کیت ژنتیک که از تکنولوژی ویژه‌ای برخوردار است و توسط محققین خودمان ساخته شده است در آزمایشگاه‌های ما در کشور به کار گرفته شود. آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها همیشه در این زمینه به کشور ما با نگاه تنگ نظرانه نگاه کردند، اما امروز این کیت با اتکا به عنایات الهی و بهره گیری از توان متخصصین داخلی توسط دانشمندان جوان خودمان ساخته شده و در آینده نزدیک از آن رونمایی می‌کنیم و به تولید انبوه می‌رسانیم.

 

 

این کیت نه تنها در سازمان ما بلکه در تمام آزمایشگاه‌هایی که به نوعی آزمایشات ژنتیک را باید انجام دهند قابل استفاده است و بالاترین استاندارد علمی را دارد. اگر نگوییم استانداردش حتی از کیت‌های آمریکایی‌ها و اروپایی بالاتر است حتما می‌توانم بگویم که در موازات کیت‌های خارجی است.

در حوزه تجهیزات هم به همین صورت، ما توانستیم دستگاه هموژنایزر را که هم به جهت تحریم‌ها، انتقال ارز برای تهیه آن دچار مشکل بود و در عین حال قیمت‌های آن نیز نزدیک به ۱۰ برابر شده بود توسط دانشمندان سازمانی خودمان بسازیم. خوشبختانه مراحل آزمایشی و تست آن طی شده و ان شاءالله آن هم به زودی در فرایند استقرار در آزمایشگاه سراسر کشور قرار خواهد گرفت.

مهم‌ترین مرکز تشخیصی و آزمایشگاهی ما در تهران در منطقه کهریزک تهران است که بیش از ۱۸ هزار متر زیربنا دارد و ۱۳۰ نیروی متخصص آنجا مشغول ارائه خدمت هستند.اما بعضاً برای مردم این سوال اتفاق می‌افتد که چرا پاسخگویی در بعضی از پرونده‌ها زمان‌بر است این موضوع به دلیل فرایند‌های آزمایش است، به خاطر اینکه خود فرایند آزمایش مراحل آماده‌سازی دارد، برش‌های لازم میکرونی دارد و بافت‌ها باید فیکس شوند تا زیر میکروسکوپ بتوان بررسی‌های لازم را انجام داد. این به معنی تأخیر در پاسخگویی نیست بلکه در راستای آماده‌سازی برای مشاهده لام توسط متخصصین زیر میکروسکوپ و رسیدن به پاسخ صحیح است.

ما در آزمایشگاه‌های اورژانس مان نمونه‌های الکل و مواد مخدر را بررسی می‌کنیم و در همین مسیر با شرکت‌های مختلف و هم با معاونت علمی ریاست جمهوری و هم با مؤسسات و شرکت‌های دانش بنیان جلسات مختلفی داشتیم و تلاش می‌کنیم بتوانیم به فضل الهی طی دو سه سال آینده گام در مسیر بومی سازی همه تجهیزات آزمایشگاهی مان که از تکنولوژی بالایی برخوردار بوده و بسیار هم گران قیمت هستند بگذاریم.

 

متاسفانه آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها بدون توجه به ضرورت استفاده از این دستگاه‌ها در این حوزه محدودیت‌های بسیاری جهت تهیه آن‌ها ایجاد کرده اند که امیدواریم با پیگیری این سیاست، که اولین محصولات آن نیز چنانکه عرض کردم در آینده‌ای نزدیک رونمایی خواهد شد، بتوانیم در این خصوص خودکفا شده و از ظرفیت‌های خودمان استفاده کنیم.

سوال: در سخنانتان اشاره کردید به آزمایشگاه ژنتیک و اینکه دانشمندان جوان در حوزه دانش بنیان توانستند موفقیت‌هایی را بدست آوردند می‌خواستم بدانم این اقدامات چه مقدار صرفه جویی ارزی به همراه داشته است؟

در حال حاضر تنها برای بانک ژنتیک ده‌ها هزار نمونه گرفته شده داریم که به دلیل نبود کیت کار استخراج پروفایل آن‌ها با کندی پیش می‌رود این در حالی است که در طی دو سال گذشته کیت‌ها افزایش قیمت چندصد درصدی داشته اند.

 

اما گذشته از بحث بانک ژنتیک، بر اساس برآورد صورت گرفته، در شرایط عادی (نبود حادثه‌هایی که تلفات دسته جمعی داشته باشد) میزان کیت‌های استفاده شده در آزمایشگاه‌های ژنتیک قانونی به طور میانگین بیش از ۲۰ هزار کیت در سال است به نحوی که بر اساس آمار در سال‌های ۹۸ و ۹۹ بیش از ۵۰ هزار کیت برای بررسی پرونده‌های در آزمایشگاه‌های ژنتیک مورد استفاده قرار گرفت.

با تمهیدات صورت گرفته و با تولید کیت‌های ژنتیک در کشور، سالانه حداقل از خروج بیش از یک میلیون دلار ارز جلوگیری خواهد شد، ضمن آنکه سازمان به دنبال بومی سازی سایر اقلام و مواد مورد نیاز برای تولید کیت‌ها نیز هست و تحقق آن صرفه جویی ارزی بیشتری برای کشور به همراه خواهد داشت.

طی بررسی‌های انجام شده کیت‌های تولید داخل از جهت کیفی، قطعاً نسبت به سایر کیت‌هایی که وجود دارد از استاندارد بالایی برخوردار است مضاف بر اینکه ما بر اساس قانون و تکلیف برنامه توسعه ششم باید برنامه‌های بانک ژنتیک را توسعه نیز بدهیم.

 

بنابراین بایستی بتوانیم پروفایل ژنتیکی افرادی که ریسک بالاتری دارند را نیز تهیه کنیم که البته اینکه کدام یک از لایه‌های اجتماعی را به بانک ژنتیکی‌مان اضافه کنیم براساس پیشنهادات و مصوباتی است که هیئت امنای این بانک خواهد داشت. اما قاعدتاً افرادی که بیشتر در معرض خطر هستند مانند مدیران کشور، خبرنگاران، خلبانان و نظامیان و ... بایستی به این جمعیت اضافه شوند. بنابراین شاید بگویم اگر همین امروز ما بخواهیم این کار را تا پایان ۱۴۰۰ انجام بدهیم تعداد زیادی کیت ژنتیک مورد نیازمان است. هزینه کیتی که تهیه کردیم با وجود هزینه‌ای که برای دستگاه‌ها، مواد و کار تحقیقات روی این کیت داشتیم تقریباً یک هفتم است بنابراین وقتی روی چرخه تولید بیفتد انشالله هزینه کمتری خواهد داشت

میزان: باتوجه به فرمایشات شما در استان البرز آزمایشگاه سم‌شناسی و آسیب شناسی وجود ندارد دلیل این چیست؟

دلیلش محدودیت‌های مالی است. پزشکی قانونی علاوه بر اینکه سازمانی نوپاست، پایه بودجه‌ای ضعیفی هم دارد. دستگاه‌های مورد استفاده ما دستگاه‌هایی با تکنولوژی بالا و گران قیمتند؛ مثلا قیمت یک دستگاه GC-MASS در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال ۱۳۹۸ حدود ۴۰۰ درصد افزایش داشت. در حالی که رشد بودجه‌ای ما همین رشد‌های متعارف ۱۵ و ۲۰ درصدی بوده است.

نشست‌های مختلفی را هم با مجلس شورای اسلامی، سازمان مدیریت و برنامه ریزی و مسئولین تصمیم‌گیرنده در این حوزه داشتیم و امیدواریم با کمکی که دولت و مجلس انجام می‌دهند تمام مراکز استان‌ها را بتوانیم به آزمایشگاه تجهیز کنیم.

میزان: در دوره تحول، آیا سازمان پزشکی در مناطق محروم مراکزی افتتاح کرده است؟

در حال حاضر ۳۸۵ مرکز پزشکی قانونی در کشور داریم که به مردم ارائه خدمت می‌کنند، البته در کنارش ضعف‌هایی هم وجود دارد. به دلیل همین تنگاه‌های مالی هم اکنون ۱۵۰ شهرستان با وجود داشتن مرکز قضایی فاقد مرکز پزشکی قانونی هستند و این موضوع مفهومش آن است که مردم اگر به خدمات پزشکی قانونی نیازمند باشند باید یک مسیر طولانی را با رنج و مشقت طی بکنند تا بتوانند خدمات دریافت کنند.

 

گزارشی خدمت رییس قوه قضاییه در این مورد ارائه کردیم و ایشان از محل اعتبارات خاص مبلغی را به ما تخصیص دادند. تا به امروز ۴۹ مرکز از این ۱۵۰ شهرستان را دایر کردیم که جا دارد از همه مدیران سازمانی در استان‌ها و مسئولین محلی اعم از فرمانداران، اعضای شورای شهر و دستگاه قضایی که در این زمینه همکاری و همراهی داشتند تشکر کنم.

توانستیم این ۴۹ مرکز را راه‌اندازی کنیم و در حال حاضر با دولت و مجلس در حال مذاکره هستیم که در مابقی این شهرستان‌ها نیز بتوانیم مراکزی در حد نیازشان ایجاد بکنیم.

یکی از کار‌های تحولی جدی که باید از آن به عنوان یک کار جهادی یاد کرد آن است که در مدت یک و نیم سال توانستیم در ۵۰ شهرستان با دست خالی پزشکی قانونی بسازیم. چون برای راه اندازی یک مرکز تنها ساختمان و بنا مورد نیاز نیست بلکه یکی از نکات مهم در این قسمت تامین نیروی انسانی است یعنی حداقل یک پزشک در هر یک از این مراکز مورد نیاز است و عمدتاً این‌ها شهر‌هایی هستند که محرومند و کمتر به آن‌ها توجه شده و به جهت همین محرومیت‌ها این اتفاق افتاده که جا دارد در اینجا از تمامی همکارانم در سازمان تشکر کنم.

میزان: در مراکز قبلی، مثلا ونک، وقتی نگاه می‌کنیم می‌بینیم که به طور مثال اتاق معاینه طبقه بالاست و فردی که آسیب دیده، چون ساختمان فاقد آسانسور است، برای معاینه باید از پله‌ها بالا برود. اول اینکه آیا در مراکز جدید این موضوع برطرف شده که افرادی که برای معاینه می‌ آیند به سختی نیفتند، دوم اینکه چه راهکاری برای مراکز قدیمی اندیشیده شده تا افرادی که برایشان مشکلی پیش آمده دچار مشقت مضاعف نشوند؟

از این ۳۸۵ مرکزی که عرض کردم ۲۰۰ مرکز استیجاری و امانی است. ما وقتی می‌خواهیم یک جایی را اجاره کنیم و به صورت امانی بگیریم هزینه بازسازی و نوسازی نمی‌توانیم داشته باشیم و این اشکالی که هم اشاره کردید در بعضی از مراکز وارد است ما در ساختمان‌های ملکی خودمان امکان اینکه شرایط نسبتا مناسبی را فراهم کنیم، داریم. مثلا در همین پروژه‌ای که شما می‌گویید برای ونک مجوزش را گرفتیم و در حال نوسازی هستیم.

ولی این اشکال وارد است، بعضی از شهر‌ها را خود من رفتم و شرایط ساختمان در برخی مراکز برای ارائه خدمات تخصصی ما متاسفانه نامناسب است. این گزارش ها را به مسئولین مربوطه اعلام کردیم و تمام تلاشمان این است که در کنار پیگیری‌های متعارف، اگر بتوانیم از ظرفیت‌های محلی نیز استفاده کنیم. اگر نشد از ظرفیت‌های عمرانی و دولتی استفاده بکنیم که مردم راحت‌تر بتوانند خدمت بگیرند. البته در پروژه‌های جدید این بحثی که شما فرمودید رعایت شده و سعی شده ارائه خدمتمان در طبقات همکف باشد یا آسانسور تهیه کنیم که مردم عزیزی که مراجعه می‌کنند اگر دچار مشکل یا نقص و گرفتاری باشند، بتوانند راحت تردد بکنند. در این ۵۰ شهرستان و در خیلی از شهرستان‌های دیگر ما ساختمان‌هایمان در طبقه همکف است و این مشکل را نداریم، ولی در بعضی از مراکز استان‌ها به خاطر کمبود‌های ساختمانی و ابنیه این مشکل وجود دارد.

 خیرین همواره و در هر شرایط برای کمک به بخش‌های مختلف و رفع مشکلات کشور پیش قدم بوده اند. سازمان پزشکی قانونی کشور نیز از این کمک‌ها محروم نبوده و توانسته بخشی از نیاز‌های عمرانی خود را با کمک خیرین نیک اندیش برطرف کند.

از آنجا که پزشکی قانونی سازمانی خدمت رسان و در ارتباط مستقیم با مردم به ویژه افراد آسیب دیده و متالم است محل مناسبی برای جذب کمک‌های خیرین خواهد بود و انتخاب سازمان از سوی خیرین اقدامی هوشمندانه محسوب می‌شود. چرا که کمک‌های آنان در جهت توسعه فضا‌های عمرانی سازمان و تجهیزات آن در واقع کمک به مراجعین برای دریافت خدمات بهتر و سریعتر و فراهم کردن زمینه عدالت در دسترسی به خدمات پزشکی قانونی خواهد بود.

البته طی سال‌های اخیر خیرین عزیز در برخی استان‌ها کمک‌های قابل توجهی به سازمان در بحث تأمین فضا و تجهیزات داشته اند، اما سازمان به دلیل مشکلات مالی و کمبود‌های موجود و همچنین به منظور خدمت رسانی بهتر به مردم و عدالت در دسترسی به خدمت، کماکان نیازمند کمک و حمایت خیرین عزیز در سراسر کشور است.

سازمان پزشکی قانونی همواره قدردان خیرینی است که در کنار سازمان به رفع مشکلات آن کمک می‌کنند و به همین منظور در اردیبهشت ما طی مراسمی از افراد به دلیل مساعدت هایشان قدردانی کرد. خوشبختانه در حال حاضر مراکز استانی ما ارتباط خوبی با مجامع خیرین سلامت دارند و امیدواریم در آینده نیز شاهد ادامه حمایت‌های خیرین نیک اندیش از پزشکی قانونی باشیم.

سوال: در هفته قوه قضاییه افتتاح پروژه هم دارید؟

 ما در هفته قوه قضاییه مهم‌ترین کاری که انجام خواهیم داد افتتاح نرم‌افزار تخصصی سازمان است؛ نرم‌افزار تخصصی، هم دقت کار را بالا می‌برد، هم یکپارچه سازی می‌کند، هم زمان حضور ارباب‌رجوع را کاهش می‌دهد و هم جلوی تجمع را می‌گیرد. این نرم‌افزار تخصصی در سازمان طراحی شد، با به کارگیری آن، نامه‌ها از طرق ارتباط با سامانه قوه به سازمان ارسال می‌شود و وقتی فرد به پزشکی قانونی مراجعه کند، اینجا به همکار پزشکمان مراجعه می‌کند و معاینه‌اش انجام می‌شود و می‌رود و پاسخ به صورت الکترونیک برای مرجع قضایی ارسال می‌شود. این خدمت بسیار خوبی است که در بخش معاینات در سراسر کشور رسماً افتتاح می‌شود اگرچه به صورت آزمایشی در خیلی از مراکز استان‌ها و شهر‌های ما در حال انجام است؛ البته محدودیت‌هایی در برخی مراکز در حوزه سخت‌افزاری داریم که تلاش می‌کنیم تک تک شهرستان‌های خودمان را به تجهیزات لازم مجهز کنیم تا بتوانیم از نرم‌افزار تخصصی در تمامی مراکز استفاده کنیم.

گام دوم بهره برداری از نرم افزار تخصصی، در حوزه آزمایشگاه‌ها و کمیسیون‌های تخصصی پزشکی و همچنین در حوزه تشریح است و انتظار می‌رود طبق برنامه تا حدود سه ماه دیگر ان شاءالله بتوانیم به صورت کامل نرم‌افزار را مورد استفاده قرار بدهیم.

در حوزه ابنیه ما در کل کشور حدود ۴۰۰ هزار متر مربع کسری فضای فیزیکی داریم و در طی دو سال گذشته ما بیش از ۳۰ پروژه را که بعضی از آن‌ها مثل پروژه کردستان که ۱۷ سال متوقف شده بود در دهه فجر سال گذشته افتتاح کردیم. بحث تکمیل کردن پروژه‌ها علیرغم تمام تنگنا‌های مالی که در کشور وجود دارد در حال انجام است و قاعدتاً برای سازمان ما با تمام محدودیت‌های اعتباری موجود جز با یک حرکت ایثارگرانه و جهادی و تلاش‌هایی که هم در ستاد و هم در استان‌ها می‌شود، امکان پذیر نبوده و نیست.

برای هفته قوه قضاییه هم در استان خوزستان پروژه‌ای را افتتاح خواهیم کرد، در استان یزد دو پروژه را افتتاح خواهیم کرد. در استان گلستان و چهارمحال و بختیاری نیز پروژه‌هایی افتتاح می‌شود.

میزان: یکی از بحث‌هایی که وجود دارد در زمینه اهدای جسد است آیا در زمینه اهدای جسد استقبالی صورت گرفته است یا خیر؟

موضوع اهدای جسد و موضوع اهدای عضو و اهدای قرنیه موضوعات معنوی است و جنبه فرهنگی دارد و این نیازمند فرهنگ سازی است. البته ما موظف هستیم تمام مسائل شرعی و قانونی را رعایت کنیم و دستورالعمل‌هایی نیز بر همین اساس تهیه و بر اساس آن عمل می‌شود. در سال ۱۳۹۹، صد ثبت نام در حوزه اهدای جسد به صورت فردی و یا به صورت خانوادگی داشتیم که کارت‌های این عزیزان صادر و اهدا شده است؛ همچنین با همکاری شهرداری کار خوبی اتفاق افتاد و در سال ۹۹ در باغ موزه شهرداری به یادبود هر یک از این عزیزان که به رحمت الهی پیوستند و اهدای کالبد داشتند یک درخت کاشته شد که این طرح خیلی مورد استقبال قرار گرفت.

باید این فرهنگ سازی را انجام بدهیم که بتوانیم مردم عزیزمان را نسبت به این موضوع واقف کنیم و از اهدای عضو و کالبد برای پیشرفت‌های علمی و آموزشی و در حوزه درمان بهره بیشتری ببریم.

میزان: فرمودید در بحث اهدای جسد باید فرهنگسازی شود  آیا در این زمینه از رسانه‌های جمعی مثل صدا و سیما یا از آموزش و پرورش برای اینکه این فرهنگ در بین بچه‌ها نهادینه شود  اقدامی انجام شده است که در بزرگسالی  یک روند رو به رشدی را شاهد باشیم ،چنین اتفاقی افتاده است؟

نه، ما در این حوزه دچار ضعف‌هایی هستیم اگر چه اقداماتی انجام داده ایم، خود من و همکارانم با مصاحبه‌هایی که در این زمینه انجام دادیم همچنین با صدا و سیما که می‌تواند به ما کمک کند. ساخت فیلم، سریال و ... می‌تواند خیلی تاثیرگذار باشد. قطعاً اگر مردم عزیزمان متوجه اهمیت این اهدا شوند و این که عزیزشان که فوت کرده عضوش و کالبدش مورد استفاده چه تعداد از مریض‌ها قرار می‌گیرد و چقدر از افراد می‌توانند با استفاده از این بافت‌های فراوری شده سلامت خودشان را پیدا کنند حتماً برای این موضوع مشتاق می‌شوند.

میزان: برنامه‌های شما برای ایجاد انگیزه کار در پزشکی قانونی چه مواردی را دربر می‌گیرد و این که حقوق پزشکان شما آیا یک تفاوت فاحش با دیگر پزشکان دارد؟

حداقل حقوق کادر تخصصی ما معادل حقوقی است که در وزارت بهداشت دریافت می‌شود. در وزارت بهداشت یک بحثی به عنوان کارانه دارند، اما برای پزشکی قانونی چنین چیزی وجود ندارد.

 

کار در پزشکی قانونی بسیار سخت‌تر است هم از لحاظ جسمی و هم لحاظ روانی؛ جنس افرادی که به ما مراجعه می‌کنند افراد دردمندی هستند وقتی شما دائماً در معرض یک سری آسیب‌های روانی قرار می‌گیرید این کار را برای شما سخت می‌کند گذشته از اینکه در بسیاری موارد کار همکاران ما محدود به ساعات اداری نیست و در هر ساعتی از شبانه روز ممکن است حسب مورد ناگزیر از حضور در صحنه جرم و در محل کار باشند.

 

قاعدتاً ما باید شرایط مناسب‌تر معیشتی را برای همکارانمان ایجاد کنیم، البته خیلی هم تلاش کردیم و می‌کنیم و این تنها انتظاری است که ما از دولت و از مجلس داریم برای این که کمک کنند تا ما بتوانیم جذابیت حضور و کار را پزشکان و کارشناسان خود در سازمان افزایش بدهیم، چون سازمان پزشکی قانونی مثل بقیه دستگاه‌ها نیست. جذابیت هایش کمتر است، جنس کارش این طور است. اینجا همکار ما باید تشریح جسد و کالبدشکافی انجام دهد و یا با بافت‌های فاسد را در آزمایشگاه بررسی کند و یا با افراد مختلف اعم از مصدومان نزاع و تصادفات، مجرمین و... در بخش معاینات سر و کار داشته باشد، پس جنس کار، سخت است؛ لذا باید به سازمان کمک شود تا حداقل ما از لحاظ رفاهی و حقوقی و دستمزد بتوانیم سطح مناسبی را رعایت کنیم.

 

میزان: پرسنل شما در قسمت تشریح جسد جزء مشاغل سخت و زیان آور هستند و مدت کارشان ۲۰ ساله و یا ۲۵ ساله است؟

یک سری تسهیلاتی برای عزیزان فراهم شده است، ولی واقعیتش این است که اگر از لحاظ وابستگی شغلی بخواهیم نگاه کنیم شاید یک روز کار کردن در سالن تشریح برای خیلی از افراد غیرممکن باشد. بعضی از شغل‌ها هستند که اساساً شاید یک جامعه ۹۰ درصدی و بالاتر از آن حتی در شرایط بیکاری که اینقدر زیاد است کسی ظرفیت روانی این را نداشته باشد که بخواهد برود در سالن تشریح و برای ما کاری انجام دهد. تسهیلات خیلی محدودی برای همکاران آزمایشگاه ایجادشده، چون با مواد مضر سر و کار دارند. برای سالن تشریح، خود ما که مسئول سازمان هستیم از این تسهیلات مطلقا رضایت نداریم و تلاش می‌کنیم که بتوانیم امکانات بیشتری برای همکاران خودمان مهیا کنیم. همکار ما در تالار تشریح به دلیل نوع کارشان در بسیاری موارد دچار بیماری‌های ستون فقرات می‌شوند و این گذشته از زمینه‌های فشار‌های روانی و همچنین قرارگیری در معرض انواع بیماری‌های مسری است لذا واقعاً کارشان کار سختی است و باید تسهیلات بیشتری برایشان در نظر گرفت.

 

 میزان - گاهی در مورد پرونده های مهم کار پزشکی قانونی سخت تر می شود و همه انتظار دارند از ناحیه سازمان شما اطلاع رسانی صورت گیرد.

کار پزشکی قانون کشف حقیقت است؛ برای تکمیل یک پرونده نظرات مختلف مورد نیاز و مرتبط و ادله‌های پرونده باید تکمیل باشد، ممکن است ده مولفه مورد نیاز باشد تا یک پرونده روشن شود که قاضی رای بدهد. ما یکی از آن‌ها هستیم بنابراین اگر در خصوص یک پرونده ما اظهارنظر کنیم ممکن است اظهارنظر، اظهارنظر ناصحیحی باشد. به طور مثال ممکن است ما طبق آزمایشاتی که انجام داده ایم بگوییم در خون این متوفی مواد مخدر یا سم وجود دارد، اما در تحقیقات قضایی است که نهایتاً اثبات می‌شود که آیا این فرد خودش سم را استفاده کرده یا سم به او خورانده شده است.

اطلاع رسانی در این موارد از لحاظ اخلاق حرفه‌ای و اخلاق پزشکی کار صحیحی نیست هم تبعاتی برای خودش دارد و هم برای خانواده اش، به همین جهت ما کاملاً پرهیز می‌کنیم ضمن اینکه اطلاع رسانی در این مقطع ممکن است به تحقیقات قضایی و سیر پرونده لطمه وارد کند لذا بر اساس پروتکلی که در دستگاه قضایی وجود دارد ما اظهار نظرهایمان برای قاضی پرونده است. قاضی متناسب با شرایط موجود اظهارنظر می‌کند و اطلاع رسانی لازم را انجام می‌دهد.

 

میزان: وقتی فردی یک حادثه‌ای می‌بیند برای معاینات در پزشکی قانونی باید یک مبلغی را پرداخت کند. آیا برای افرادی که توانایی مالی ندارند آیا فکری اندیشیده اید؟

تعرفه‌های سازمان پزشکی قانونی، قانونی است. در سال جاری نیز تعرفه‌ها در مجموع ده درصد بیشتر رشد نداشته در صورتی که مواد و تجهیزات ما ۳۰۰ درصد رشد قیمت داشته است.

ما به تعرفه هایمان افزایش زیادی نداده‌ایم، چون رئیس قوه قضاییه هم با این موضوع موافق نبودند، اما همواره برای معسرین و مراجعینی که توانمندی پرداخت تعرفه را ندارند، سختگیری نمی‌کنیم. به تازگی هم همکاران ما در اندیشکده دستورالعملی را ابلاغ کردند که مددجویان بهزیستی و مددجویان کمیته امداد و زنان سرپرست خانوار معسر را از پرداخت تعرفه معاف کرده ایم. بر اساس این دستورالعمل اختیارات بیشتری به مددکاران و مدیران کل داده ایم تا افرادی که توانایی مالی ندارند و یا حتی ممکن است فرد توانمندی باشد، ولی در موقعیت وقوع تصادف امکان پرداخت هزینه نداشته باشد، خدمت مورد نظر را دریافت کند. پس ما مطلقا یک مورد برگشت از معاینات را به دلیل عدم توانایی در پرداخت تعرفه نداریم. 

 

نکته ابتدایی قابل توجه در بحث پرونده‌های کمیسیون آن است که این پرونده‌ها از پیچیدگی زیادی برخوردارند و اساساً طرح این موارد در کمیسیون به دلیل همین پیچیدگی است. از سوی دیگر به دلیل همین پیچیدگی لازم است کارشناسانی از رشته‌های مختلف تخصصی و فوق تخصصی در جلسات حاضر باشند و بر همین اساس در حال حاضر بیش از چهار هزار نفر از پزشکان متخصص و فوق تخصص که نوعاً اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها بوده و افراد خوشنام جامعه پزشکی به شمار می‌روند و مراحل خاصی را از جهت احراز صلاحیت در سازمان طی کرده اند به عنوان کارشناس کمیسیون‌ها با این سازمان همکاری دارند.

در خصوص درصدی که مطرح شد، اینگونه نیست که در پرونده‌های قصور پزشکی همواره درصد مشخصی از قصور برای پزشکی تعیین شود. تعیین میزان قصور پزشک در پرونده‌ها متفاوت است و بسته به عواملی مانند حادثه اتفاق افتاده، بیماری زمینه‌ای فرد حادثه دیده، نقش سایر عوامل درمانی و مسئولین فنی و... مشخص می‌شود. بنابر این ممکن است در پرونده ای، فردی ۱۰۰ درصد مقصر شناخته شود و یا در پرونده دیگری این میزان قصور ۸۰ یا کمتر یا بیشتر باشد.

 

در مواردی هم بسته به میزان دخالت سایر عوامل، علاوه بر مثلاً پزشک معالج، سایر کادر و عوامل دخیل نیز به درجاتی مقصر شناخته می‌شوند و مثلاً در یک پرونده تقصیر پرستار پنج درصد، مسئول فنی شش درصد و پزشک دو درصد است و یا در پرونده دیگری دو پزشک در انجام قصور نقش داشته اند که برای یک پزشک دو درصد و برای دیگری درصد بالاتری از تقصیر تشخیص داده می‌شود لذا درصد ثابت یا مشخصی در این زمینه مطرح نیست.

علاوه بر این باید تأکید کنم که در پرونده‌های قصور پزشکی همواره با نهایت دقت و حساسیت و بدون هیچ گونه جانبداری قضاوت می‌شود و هیچگونه تبانی در این پرونده‌ها و جود ندارد. مکانیسم‌های مختلفی هم در این خصوص تعبیه شده و شیوه‌های دیگری نیز اخیراً به کار گرفته شده است مانند بهره گیری از نظرات کارشناسان با استفاده از ارتباط ویدئوکنفرانسی که هم موجب تسریع در برگزاری جلسات کمیسیون شده است چرا که امکان بهره گیری از مشارکت کارشناسان سایر استان‌ها فراهم شده و خصوصاً در استان‌های کوچک‌تر که تعداد کارشناسان در برخی رشته‌ها ممکن است با محدودیت‌هایی روبرو باشد، باعث جبران این کاستی‌ها شده است، 

محکومیت ۴۸ درصد پزشکان در پرونده‌های قصور پزشکی نیز خود گواهی بر این موضوع است که پزشکی قانونی بدون جانبداری پرونده‌ها را بررسی می‌کند و اگر قرار به تبانی بود نزدیک به ۱۰۰ درصد پرونده‌ها به تبرئه پزشک ختم می‌شد.

این نکته را هم نباید به فراموشی سپرد که برخی عوارض ناشی از اقدامات پزشکی جزو عوارض شناخته شده آن به شمار می‌رود و در بهترین مراکز درمانی دنیا و با بهترین کادر و تجهیزات درمانی نیز شاهد درصدی از این عوارض خواهیم بود. تلاش همکاران ما در کمیسیون‌های سازمان تشخیص و تمییز این موارد از هم و اعلام نظر کارشناسی در آن خصوص است فارغ از اینکه طرفین پرونده چه کسانی هستند. البته چنانکه عرض شد پرونده‌های قصور پزشکی از پیچیدگی فوق العاده‌ای برخوردارند و بررسی و اظهارنظر در مورد آن‌ها پیچیدگی و مشکلات خاص خود را دارد.