پشت پرده برنامه هسته‌ای عربستان؛ از پنهانکاری تا وجود تاسیسات مخفی

– گام برداشتن عربستان در مسیر تبدیل شدن به کشور دارای تسلیحات هسته‌ای در منطقه غرب آسیا، نگرانی‌های جدی امنیتی را برای این منطقه رقم می‌زند.

 

برنامه هسته‌ای و اتمی عربستان در میانه حمایت‌های آمریکا و برخی از کشور‌های اروپایی و پیشبرد مخفیانه این برنامه، به معضلی جدی برای کشور‌های منطقه و در سطح بالاتر بین الملل تبدیل شده است.

 

جاه طلبی هسته‌ای عربستان به سال ۲۰۰۶ برمی گردد؛ زمانی که این کشور به عنوان بخشی از یک برنامه مشترک با سایر اعضای شورای همکاری خلیج فارس، به بررسی گزینه‌های انرژی هسته‌ای پرداخت.

مهم‌ترین سوال در مورد برنامه هسته‌ای عربستان، هدف «ریاض» از دست یافتن به این تسلیحات است.

 

تاکید علنی عربستان مبنی بر تولید تسلیحات هسته‌ای نکته مهمی است که نباید از نگاه مجامع بین المللی پنهان بماند.

تاکنون گزارش‌های متعددی درباره برنامه هسته‌ای عربستان منتشر شده که بر تلاش مخفیانه عربستان برای ساخت مراکز هسته‌ای مختلف تاکید دارند.

 

گزارش «وال استریت ژورنال» در اگوست ۲۰۲۰ یکی از این گزارش هاست که از وجود تاسیسات هسته‌ای مخفیانه استخراج کیک زرد در منطقه کم جمعیت شمال غرب عربستان خبر داد.

 

«نیویورک تایمز» نیز با انتشار گزارشی از ساخت تاسیسات مربوط به تولید اورانیوم در نزدیکی ریاض، در این باره ابراز نگرانی کرده بود.

 

پیش از آن نیز «گاردین» انگلیس، گزارشی در مورد استخراج ذخایر سنگ اورانیوم برای تولید داخلی سوخت هسته‌ای منتشر کرده بود.

 

«nonproliferation» در جمع بندی از گزارش‌های مختلف در مورد برنامه و فعالیت‌های هسته‌ای عربستان، نوشت، اگرچه ریاض در سال‌های اخیر مقادیر زیادی اورانیوم استخراج و ذخیره کرده، اما با وجود حمایت کشور‌های خارجی نتوانسته گام مهمی در این زمینه بردارد.

 

البته این موضوع از نگرانی‌ها در مورد نبود ضمانت کافی پیرامون برنامه هسته‌ای عربستان نمی‌کاهد.

آن چه بر ابعاد نگرانی از برنامه هسته‌ای عربستان می‌افزاید، اجتناب ریاض از امضای تعهدات بین المللی در زمینه تسلیحات هسته‌ای است.

 

اگرچه عربستان، پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) – پیمانی که این کشور را موظف به داشتن توافقنامه پادمان جامع با آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای می‌کند- امضا کرده، اما این توافق نامه با چالش هایی از سوی ریاض روبرو است.

 

این سطح دسترسی فقط در صورتی مجاز است که عربستان مانند امارات، پروتکل الحاقی را با آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای امضا کند.

 

فرض این است که کشور‌هایی که تحت SQP فعالیت می‌کنند، مواد هسته‌ای کافی برای الزام به این سطح بازرسی را ندارند؛ اما کارشناسان می‌گویند سعودی‌ها در حال پنهانکاری در مورد ابعاد برنامه هسته‌ای خود هستند.

واقعیت ماجرای برنامه هسته‌ای رمزآلود عربستان، موضوعی پارادوکسیکال را نشان می‌دهد: حمایت بی حد و حصر کشور‌های غربی از عربستان برای رسیدن به این هدف، ناتوانی و ضعف علمی، پژوهشی و سخت افزاری عربستان در مسیر دستیابی به این هدف.

 

در پایان باید گفت که برنامه هسته‌ای عربستان چه ادعایی اغراق آمیز با هدف تبلیغاتی باشد و چه برنامه‌ای در حال اجرایی شدن، جامعه بین المللی و پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای باید هوشیار باشند؛ زیرا حتی طرح چنین ادعا‌یی به دلیل سابقه عربستان در حمایت از گروه‌هایی مانند «القاعده» می‌تواند ضربه‌ای کاری به اصطلاح تلاش‌های منع گسترش تسلیحات هسته‌ای خطرناک باشد.