مناظرات انتخاباتی و رأی‌های خاکستری

- عصر روز شنبه ۲۲ خرداد سومین و آخرین مناظره انتخاباتی با موضوع دغدغه‌های مردم برگزار شد پیش‌ازاین نیز دو مناظره با موضوعات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی برگزارشده بود که از سوی کارشناسان و مردم بازخوردهای متفاوتی را به همراه داشت.

 

البته نقدهایی نسبت به نحوه برگزاری مناظرات از سوی مخاطبان و نامزدهای ریاست جمهوری مطرح بود و در عین حال حاشیه‌هایی نیز از میان کلمات و جملاتی برخی کاندیداها شکل گرفت.

 

با این وجود به نظر می‌رسد برگزاری سه مناظره انتخاباتی سه ساعته تا حدودی جو انتخاباتی که پیش‌ازاین رمق چندانی را نداشت تا حدودی گرم‌تر کرده و حتی گزگز ذهنی را برای افراد جامعه برای رفتن به پای صندوق رأی ایجاد کرده است. در حقیقت می‌توان گفت شاید مهم‌ترین نتیجه مناظرات انتخاباتی صرف‌نظر از تمام کم و کاستی‌ها و حاشیه‌ها، تأثیر بر روی رأی‌های خاکستری بود. به گفته یک کارشناس و فعال سیاسی معمولاً در کشور ما حدود ۳۰ درصد از مردم مشارکت سیاسی فعال و تقریباً ۳۰ درصد دیگر نیز اصلاً مشارکت سیاسی ندارند لذا ۴۰ درصد دیگر را افرادی تشکیل می‌دهند که احتمال دارد در فعالیت‌های سیاسی مشارکت داشته و یا اصلاً مشارکتی نداشته باشند یعنی همان آراء سیال و سرگردان.

 

درواقع این طیف از افراد جهت‌گیری سیاسی‌شان قبل از ایام انتخابات مشخص نیست و تابع شرایطی سیاسی و تبلیغاتی احزاب و گروه‌های سیاسی فعال در کشور هستند که می‌توان آن‌ها را آراء خاکستری نامید، زیرا این افراد در ایامی که مشارکت سیاسی فعال می‌شود تصمیم می‌گیرند که مشارکت داشته باشند یا نه، در صورت مشارکت منافعشان تعیین می‌کند که به کدام جریان سیاسی رأی بدهند به‌طور کلی آراء خاکستری نیروهای تابع هستند و بیشتر تحت تأثیر دو جناح سیاسی قرار می‌گیرند و اگر تحت تأثیر قرار نگیرند عدم مشارکت را بر مشارکت ترجیح می‌دهند.

 

لازم به ذکر است که رأی دهندگان خاکستری نه در دو سر پیوستار سیاسی راست و چپ بلکه در میانه آن‌ها قرار دارند و به همین دلیل سیاستمداران با تجربه تلاش می‌کنند رأی این بخش از جامعه را با خود همراه سازند. در حقیقت به لحاظ استراتژیکی رأی دهندگان به دو بخش رأی دهنده حزبی و خاکستری تقسیم می‌شوند.

رأی دهندگان حزبی کسانی هستند که دارای هویت مشخص حزبی‌اند و رأی خود را در هر دوره از انتخابات به حزب موردنظر اختصاص می‌دهند، اما آراء خاکستری این‌طور نیست و به‌مانند برگ‌هایی سرگردان در هوا هستند به هر طرف که باد بوزد به آن سمت میل می‌کنند.

 

اما سؤال اینجاست که رأی‌های خاکستری تا چه میزان بر نتیجه انتخابات تأثیر گذار هستند؟ در این میان برخی معتقدند رأی دهندگان خاکستری تعیین‌کننده نتیجه انتخابات‌ها هستند و در مقابل عده‌ای رأی دهندگان حزبی را تعیین‌کننده سرنوشت انتخابات می‌دانند.

 

اما می‌توان گفت از آنجایی که در کشور ما حزب به معنای واقعی آن شکل نگرفته و چه‌بسا ما شاهد احزاب فصلی هستیم که در دوران انتخابات شکل می‌گیرند درنتیجه فضای هیجانی انتخابات در کنار نبود احزاب سیاسی ریشه‌دار و هویت حزبی قوی مزید بر علت شده است تا شمار رأی‌دهندگان سرگردان و خاکستری در کشور ما بالاتر از آمار نیز باشد.

 

لذا این رأی‌های خاکستری هستند که سرنوشت انتخابات را رقم می‌زنند، اما نکته قابل تأمل در اینجاست که آراء خاکستری با داشتن ویژگی‌هایی ازجمله سرگردانی، عدم قطعیت، عدم انسجام و آگاهی سیاسی پایین تنها توسط جناح سیاسی که انسجام بیشتری را در رأی‌های حزبی داشته باشد سامان می‌یابد و موج آراء به سمت آن حرکت می‌کند درواقع انسجام جاذبه را می‌آفریند.

در اینجاست که می‌توان به اهمیت برگزاری مناظرات انتخاباتی حداقل در این دوره اشاره کرد هرچند نظرسنجی‌های متفاوتی در خصوص میزان مخاطب این مناظرات از سوی رسانه‌های مختلف منتشر شده است، اما عرض‌اندام کاندیداهای برای جلب نظر مردم و ارائه برنامه‌ها، قدرت بیان و توانایی پاسخ به سایر رقبا مختصات حداقلی را در خصوص آن‌ها در اختیار مخاطبان قرار داده است تا جایی که پس از سومین مناظره که تا حدودی کارشناسی‌تر و با اقبال بیشتری همراه بود اختلاف آراء دو کاندیدا حتی به صفر نیز نزدیک شد.

 

درواقع در این مناظرات با مطرح‌شدن انتقادهایی به وضع موجود با وجود موضع‌گیری رئیس‌جمهور و مباحثه کاندیداها منجر به تحریک برخی از اقشار جامعه برای حضور در پای صندوق رأی شد هرچند نمی‌توان آمار دقیقی را از میزان تأثیر این مناظرات بر رأی‌های خاکستری گفت، اما حواشی ایجادشده حتی به‌غلط و نکات بیان‌شده سیل سرگردان آراء را تا حدودی تحت تأثیر قرار داده است.