حرکت ایران به سمت سیاه چاله جمعیتی

_ روزنامه حمایت نوشت: کاهش نرخ تولد و به طبع آن کاهش جمعیت در کشور زنگ خطری است که به نظر می‌رسد بی‌توجهی‌ها به آن موجب شده تا اکنون برخی مسئولان و کارشناسان از روند پرشتاب در این خصوص سخن بگویند.

 

کاهش جمعیت در ایران نسبت به سایر کشور‌ها شتاب‌زده است. این جمله اظهار نظری است که محمدمهدی تندگویان، معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان در خصوص شرایط پیش روی جمعیت کشور به آن اشاره کرده است. این در حالی بوده که آمار‌های مربوط به ۹ ماهه نخست سال ۱۳۹۹ حکایت از  بیش از یک‌صد هزار نفری در بحث موالید دارد و در مقابل نیز  در خصوص مرگ و میر نیز شاهد افزایش بالای یک‌صد هزار نفری هستیم. اعدادی که اگر آن‌ها را در کنار آن قرار دهیم به وضوح با شرایطی که تندگویان به آن اشاره کرده است مواجه خواهیم شد. 

 

آنچه که شاید موجب شده تا سید حامد برکاتی، مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت نیز به این موضوع بپردازد که از نظر ساختار جمعیتی به سرعت به سوی مشکل پیش می‌رویم. در این میان فاطمه محمدبیگی، نایب رییس دوم کمیسیون طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده در مجلس این اوضاع و احوال را سیاه چاله‌ای می‌‎داند که به سمت آن می‌رویم.

 

به گفته وی کشور با شیب صعودی به سمت سیاه چاله کاهش جمعیت و سالمندی پیش می‌رود و زنگ خطر کاهش جمعیت در کشور به صدا درآمده است.

 

این اظهارات در شرایطی عنوان می‌شود که البته به دفعات از طرح‌ها و راهکار‌هایی برای افزایش جمعیت سخت به میان آمده است با این وجود، اما این دلنگرانی همچنان پا برجاست.

 

به هر حال واقعیت این است که درصد کاهشی جمعیت کشور‌ها شاید در طول یک قرن باشد، اما در ایران در دو سه دهه کاهش عجیبی در حوزه افزایش جمعیت شکل گرفته است. براین اساس تندگویان معتقد است که در حال حاضر با یک پنجره طلایی از جمعیت جوان مواجه هستیم و این یک فرصت مناسبی است که به درستی از آن استفاده کنیم.

 

اکنون، اما در آستانه روز ملی جمعیت و با توجه به شعار آن مبنی بر پویایی، جوانی و بالندگی، مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت از تصمیم این وزارتخانه برای تحقق شعار عنوان شده خبر می‌دهد. اینکه تصمیم جدید ما برای روز ملی جمعیت، اجرای عملیات اجرایی و تغییر رویه‌های پیشین در برگزاری روز‌های ملی است که عمدتا به اطلاع رسانی و حداکثر حساس سازی پرداخته می‎شود.

 

امسال با توجه به اینکه موضوع جمعیت بیش از هر چیزی نیازمند اقدام و عمل است با دستور وزیر بهداشت برنامه جامعی ذیل سند صیانت از جمعیت، با مشارکت تمام معاونت‌های وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی برای اجرا تهیه شده است. آنچه که می‌توان از آن به عنوان برنامه عملیاتی وزارت بهداشت برای صیانت از جمعیت اشاره کرد که شامل ۱۵ راهبرد می‌شود. ضمن اینکه باید گفت رویکرد این سند درباره جمعیت و بحث‌های کلی سلامت است. این سند برای اجرا به برنامه عمل تبدیل شده است. البته برای اطمینان از اینکه قابلیت اجرا در دانشگاه‌های علوم پزشکی را دارد، امکان سنجی اجرایی در چهار دانشگاه علوم پزشکی گیلان، همدان، یزد و اصفهان در نیمه دوم سال ۹۹ شده است. در این خصوص، اما باید گفت تجربه تمامی ایده‌ها، طرح‌ها و تدابیری که از سوی نهاد‌ها و سازمان‌های ذی‌ربط در طول سال‌های گذشته  در زمینه افزایش جمعیت در نظر گرفته شده است، گویای این مطلب بوده که در خصوص این برنامه عملیاتی نیز باید منتظر ماند تا اجرایی شدن و نتیجه آن مشخص شود.

 

در این زمینه، اما اشاره به این موضوع نیز ضرورت دارد که طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده نیز برنامه دیگری است که در این باره مدنظر قرار گرفته است. آنگونه که محسن زنگنه، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس بیان کرده است، افزایش جمعیت و جوانسازی جمعیت یکی از طرح‌های قابل توجهی است که در چند سال گذشته برای نخستین بار در مجلس کنونی آماده و منابع موردنیاز اجرای آن نیز پیش بینی شده است. ایده‌هایی که قابل توجه بوده، اما به واقع به‌رغم تاکیدات وی و برخی دیگر از نمایندگان مجلس اجرایی شدن آن‌ها خود با، اما و اگر‌هایی مواجه است.

 

به طور نمونه درباره منابع مالی پیش بینی شده برای اجرای طرح جوانی جمعیت و حمایت از خانواده، طبق ظهارات زنگنه باید گفت؛ یکی از این مشوق‌ها سه برابر شدن یارانه خانواده‌های دارای فرزند سوم و بیشتر است که والدین آن‌ها در هیچ یک از دستگاه‌های مشمول ماده ۲۹ قانون برنامه ششم توسعه شاغل نباشند که محل تامین اعتبارات موردنیاز برای این موضوع مربوط به حذف دهک‌های بالای یارانه‌بگیر است. همچنین با توجه به اینکه در قانون بودجه سنواتی، می‌توان معافیت‌هایی برای افراد حقوق بگیر اعمال کرد، در طرح مذکور، افرادی که دارای سه فرزند و بیشتر هستند، مشمول معافیت‌های مالیاتی می‌شوند. علاوه براین دولت مکلف به تامین زمین برای خانواده‌های دارای سه فرزند و بیشتر است که این زمین‌ها با مالکیت دولت و به صورت اجاره ۹۹ ساله خواهد بود. مواردی که البته اگر بپذیریم قابلیت اجرا هم داشته باشد، تحقق و دستیابی به نتایج مورد نظر در آن نیاز به بازه زمانی بلند مدت خواهد داشت.