اقدامات معاونت آموزشی در جهت رفع مشکلات و دغدغه‌های دستیاران تخصصی
- بنا بر اعلام پایگاه خبری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، علی اکبر حق دوست درخصوص اقدامات معاونت آموزشی در جهت رفع مشکلات و دغدغه‌های دستیاران تخصصی، اظهار کرد: اتفاقات تلخی که متاسفانه طی هفته‌های گذشته منجر به فوت چند نفر از دستیاران عزیز شد، بسیار اندوه بار و تاثرانگیز بود و شوک بزرگی به جامعه پزشکی، دانشگاه‌ها و مجموعه آموزش پزشکی کشور وارد کرد.
وی افزود: بررسی علل و عواملی که زمینه ساز چنین حوادث تلخی هستند، امری حیاتی است تا با رویکردی تحلیلی و سیستماتیک، نسبت به ریشه یابی و رفع عوامل موثر در این زمینه اقدام شده، و بدین ترتیب جلوی تکرار اتفاقات مشابه گرفته شود.
حق دوست ادامه داد: دستیاران تخصصی و فوق تخصصی بالینی، گروه بسیار مهم و تاثیرگذار در دانشگاه‌های علوم پزشکی هستند که ستون اصلی چرخه آموزش و درمان را تشکیل داده و بدون حضور دستیاران، اغلب مراکز آموزشی-درمانی که به بیشترین و پیچیده‌ترین بیماران کشور ارائه خدمت می‌دهند، دچار اختلال شدید می‌شوند. بنابراین، دستیاران بالینی از جایگاهی بسیار ویژه و حیاتی در نظام سلامت برخوردارند.
معاون آموزشی وزارت بهداشت خاطرنشان کرد: مشکلاتی که دستیاران بالینی با آن‌ها مواجه هستند، ماهیتی چند بعدی، مزمن و نهادینه شده دارد، بنابراین، برای حل آن باید اقدامات اساسی به صورت جمعی و هماهنگ از سوی واحد‌های ذی ربط از جمله معاونت‌های درمان، فرهنگی و دانشجویی و توسعه وزارت بهداشت و دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور و به ویژه مسئولین بیمارستان‌های آموزشی صورت گیرد.
وی گفت: به نظر می‌رسد مشکلات دستیاران را بتوان در سه دسته اصلی احترام و حفظ جایگاه، فشار سنگین کاری و مشکلات معیشتی و دورنمای آینده شغلی خلاصه کرد.
حق دوست بیان کرد: دستیاران تخصصی پزشکی مسیر سخت و طولانی تحصیل در دانشکده‌های پزشکی را طی کرده و بعد از گذراندن دوره طرح نیروی انسانی، وارد دوره سخت‌تر دستیاری تخصصی می‌شوند و طولانی بودن این مسیر فشار‌های زیادی را به لحاظ کاری و اقتصادی به آن‌ها وارد می‌کند و بسیاری از آن‌ها حتی فرصت تشکیل خانواده را نیز پیدا نمی‌کنند. بنابراین، با درک شرایط سخت دوره دستیاری و مشکلات متعددی که دستیاران عزیز با آن مواجه می‌شوند، باید تلاش کرد تا مشکلات و دغدغه‌های آن‌ها را در حد امکان برطرف کرد.
وی به برخی تمهیدات اتخاذ شده برای حل مشکلات دستیاران تخصصی بالینی اشاره کرده و افزود: از جمله ترویج تمهیدات اتخاذ شده برای حل مشکلات دستیاران تخصصی بالینی می‌توان به گفتمان ضرورت توجه به احیای احترام و مسئله فرسودگی و بهزیستی دستیاران اشاره کرد، اهمیت اساسی و حیاتی این مسئله در جلسات متعدد با مسئولین آموزشی دانشگاه ها، مدیران گروه‌های آموزشی، دبیران بورد‌های تخصصی و فوق تخصصی و شورا‌ها و کمیسیون‌های مرتبط در حوزه آموزش و همچنین جلسات مشترک با حوزه درمان و حوزه دانشجویی مطرح شده است، تا توجه همه افراد ذی ربط در سطح دانشگاه و وزارت بهداشت به اهمیت حیاتی این مساله جلب شده و توافق همگانی برای حرکت جدی در این زمینه فراهم شود.
بازتعریف استاندارد‌ها و بهبود فضای آموزش بالینی و تعدیل حجم کار درمانی
وی گفت: مورد دیگر، بازتعریف استاندارد‌ها و بهبود فضای آموزش بالینی و تعدیل حجم کار درمانی است که با همکاری معاونت درمان وزارت بهداشت، استاندارد‌های لازم برای حجم کار و تعداد کشیک‌های موظفی دستیاران که مرتبط و ضروری برای تحقق فرایند‌های آموزشی است، تدوین می‌شود. خوشبختانه، سقف کشیک‌های موظفی و حجم کاری یک دستیار در بسیاری از بخش‌ها و بیماستان‌ها رعایت می‌شود، اما متأسفانه در دانشگاه‌هایی که بیمارستان‌های اصلی آن‌ها آموزشی است، مشاهده می‌شود که بیش از حد لازم به دستیاران فشار وارد می‌شود که باید بازنگری و تعدیل شود.
لزوم تقویت بیمارستان‌های تخصصی غیر آموزشی
وی افزود: معاونت درمان و روسای دانشگاه‌ها باید اقدام به تقویت بیمارستان‌های تخصصی غیر آموزشی کنند تا بخشی از بار درمان منطقه را عهده دار شوند، تا فشار بار درمانی بیمارستان‌های آموزشی کاهش یابد. مصوبات ابلاغ شده در این خصوص در دانشگاه ها، بیمارستان‌ها و گروه‌های آموزشی لازم‌الاجرا هست و نظارت جدی بر اجرای این دستورالعمل‌ها از طرف ستاد باید انجام شود.
حق دوست خاطرنشان کرد: برای شفاف سازی و نظارت، داشبورد‌هایی طراحی شده و نام کاربری و رمز عبور در اختیار گروه‌ها و دانشگاه‌ها قرار داده شده است تا وضعیت و حجم کاری دستیاران در دانشگاه‌های مختلف توسط دستیاران در حال تحصیل به صورت شفاف بارگزاری شود. این امر کمک می‌کند تا ضمن نظارت دقیق، امکان اطلاع از وضعیت موجود در بخش‌ها و دانشگاه‌های مختلف قبل از انتخاب رشته و دانشگاه توسط داوطلبان دستیاری فراهم شود و آن‌ها بتوانند وضعیت کاری بخش‌های آموزشی در سطح کشور را رصد کنند و با آگاهی از وضعیت کاری دانشگاه مورد نظر خود را انتخاب کنند. بدین ترتیب مشخص می‌شود فشار کاری و نارضایتی در کدام منطقه زیادتر است و بازخورد دستیاران شاغل به تحصیل در انتخاب نهایی داوطلبان دستیاری موثر است. ضمن اینکه نشان دادن این نقص‌ها و شفاف سازی در این زمینه اقدام بسیار سنجیده‌ای است که کمک زیادی به رفع نقاط ضعف موجود و ارتقا کیفیت آموزش بالینی خواهد کرد.
معاون آموزشی وزارت بهداشت در ادامه درخصوص سامانه آموزش دستیاران بالینی، تصریح کرد: همچنین در سامانه آموزش دستیاران بالینی به عنوان سامانه اصلی دبیرخانه شورای آموزش پزشکی و تخصصی، یک مسیر مستقیم و مستمر به صورت یک خط ارتباطی ویژه برای کلیه ذی نفعان ایجاد شده است تا نظرات خود را در مورد همه ابعاد و جنبه‌های آموزش دستیاران در این سامانه وارد کنند تا افراد مسئول در حوزه آموزشی، دانشجویی، درمان و سایر حوزه‌های ذی ربط از آن آگاه شده و پیگیری کنند.
وی تدوین مجموعه ساعات موظف (duty hours) برای دستیاران را اقدام دیگری در راستای حل مشکلات دستیاران تخصصی بالینی عنوان کرد و افزود: با توجه به فقدان یک بسته مشخص در زمینه ساعات موظف ارائه خدمت توسط دستیاران و عملکرد غیر مطلوب برخی مراکز، دبیرخانه شورای تخصصی بسته ساعات موظف دستیاران را تدوین کرده است تا پس از تصویب در شورای آموزش پزشکی و تخصصی لازم الاجرا شده و منجر به اقدامات عملیاتی در این زمینه شود.
حق دوست در ادامه سخنانش، لحاظ کردن وضعیت بهزیستی، احترام و فرسودگی دستیاران در ارزشیابی و اعتباربخشی رشته‌ها را راهکار دیگری برای حل مشکلات دستیاران تخصصی بالینی برشمرد و گفت: برای آنکه اهمیت بسیار زیاد این مسئله برای دانشگاه‌ها تبیین شده و اقدامات عملیاتی در دانشگاه‌ها در این زمینه شکل گیرد، مقرر شد، شدت مساله و اقدامات انجام شده توسط هر دانشگاه بر اساس ملاک‌های مشخص در هر رشته در دانشگاه‌ها تعیین شده و به عنوان یک ملاک مهم در تصمیم گیری در مورد تایید، مشروط شدن یا عدم تایید رشته تخصصی یا فوق تخصصی در دانشگاه مربوطه لحاظ شود.
وی درخصوص نظارت بر کیفیت ارائه آموزش بالینی و اصلاح رفتار‌های تنش زا، گفت: اقدام دیگری که باید انجام شود، اعمال نظارت دقیق بر کیفیت آموزش بالینی و عملکرد گروه‌ها در بیمارستان‌های آموزشی است که می‌تواند بخش زیادی از مشکلات را حل کند. لازم است با برنامه ریزی دقیق و فرهنگ سازی مناسب، نسبت به اصلاح برخی از رفتار‌های آموزشی غیر استاندارد و تنش زا که در مواردی منجر به برخورد‌های غیرمحترمانه و توهین آمیز با دستیاران می‌شود، اقدام کرد و با نظارت دقیق و رسیدگی به تخلفات صورت گرفته در محیط‌های آموزشی، فضای بخش‌ها را برای دستیاران بالینی مطلوب‌تر کرد. در این زمینه لازم است دانشگاه ها، بیمارستان‌ها و گروه‌های آموزشی حساسیت لازم را داشته باشند تا استاندارد‌های آموزش بالینی در هر بخش به صورت دقیق رعایت شود.
حق دوست، تعیین مصادیق و کد‌های اخلاقی و رفتاری در بخش‌های بالینی را اقدام دیگری در جهت حل مشکلات دستیاران بیان کرده و گفت: مسئولیت وزارت بهداشت در این زمینه تعیین مصادیق و کد‌های اخلاقی و رفتاری در بخش هاست که کار بر روی آن‌ها از مدت‌ها قبل شروع شده است. ابلاغ این استاندارد‌ها به دانشگاه‌ها و نظارت دقیق بر اجرای آن‌ها نقش بسیار مهمی در ارتقای کیفیت آموزش بالینی و افزایش میزان رضایتمندی دستیاران خواهد داشت. اعمال نظارت مستمر و ارائه بازخورد‌های لازم به منظور اصلاح نقاط ضعف موجود و شفاف سازی در این زمینه، باعث رفع ایرادات خواهد شد.
ضرورت رفع مشکلات معیشتی و رفاهی
وی درخصوص رفع مشکلات معیشتی و رفاهی، بیان کرد: در خصوص مسائل معیشتی، با توجه به پایین بودن پایه دریافتی دستیاران، علیرغم تمهیداتی که در این زمینه انجام شده و میزان دریافتی آن‌ها تقریبا دو برابر شده است، اما مشکلات معیشتی همچنان یکی از مسائل مهم و دغدغه‌های جدی این قشر زحمتکش است. برای حل این مشکل، هماهنگی‌های لازم با صندوق رفاه به عمل آمده تا سقف وام‌های اعطایی به دستیاران افزایش پیدا کند. وام دستیاری به شکل یک ردیف در صندوق رفاه دانشجویان وزارت بهداشت ایجاد شده است و تلاش شده در سال جاری برای حداقل۲۰ هزار دستیار وام ۱۵ میلیون تومانی اعطا شود. در کنار این، توسعه خوابگاه‌ها و بهبود وضعیت آن‌ها برای استفاده دستیاران باید توسط دانشگاه‌های علوم پزشکی در اولویت قرار گیرد و نهضت ساخت و استانداردسازی پاویون‌های داخل بیمارستانی جهت استقرار رزیدنت‌ها باید به طور جدی مد نظر دانشگاه‌های علوم پزشکی باشد. تامین مسکن و در اولویت قرار دادن دستیاران و دانشجویان PhD، به ویژه متاهلین در استفاده از خانه‌های سازمانی دانشگاه و یا مجتمع‌های استیجاری توسط دانشگاه از اقداماتی است که با همراهی دانشگاه¬ها میسر می‌شود. راه حل اساسی و پایدار، تامین تسهیلات و منابع مالی از بانک‌ها و صندوق‌های مالی کشور است. در این زمینه پیشنهاداتی با حوزه توسعه و معاونت درمان تنظیم شده که انشاءلله بعد از تایید مقام عالی وزارت عملیاتی خواهد شد.
تاکید بر توسعه پوشش بیمه‌ای دستیاران
معاون آموزشی وزارت بهداشت درخصوص توسعه پوشش بیمه‌ای دستیاران، بیان کرد: یکی دیگر از اقدامات مهم به منظور حفظ و ارتقای آرامش روحی و سلامت جسمی دستیاران محترم، پوشش بیمه‌ای این قشر زحمتکش و نخبه است که خوشبختانه زمینه پوشش بیمه‌ای تامین اجتماعی برای آن‌ها فراهم شده است. همچنین مدلی برای بیمه مسئولیت مدنی دستیاران در بعضی از دانشگاه‌ها فراهم شده که اقدام موثری در جهت کاستن دغدغه‌ها و مشکلات آن‌ها است و باید در همه دانشگاه‌ها توسعه پیدا کند.
تاکید بر بهبود جایگاه و آینده شغلی
وی ضمن تاکید بر بهبود جایگاه و آینده شغلی، گفت: در مورد آینده شغلی دستیاران بحث کمی پیچیده‌تر است و اقدامات دراز مدت تری توسط بخش‌های مختلف لازم است انجام شود تا نگرانی و دغدغه دستیاران محترم در زمینه آینده شغلی شان رفع شود و نشاط و امیدشان برای کار افزایش یابد.
لزوم تدابیر ویژه جهت افزایش دریافتی دستیاران
حق دوست ادامه داد: تدابیر ویژه‌ای جهت افزایش دریافتی دستیاران در مراحل مختلف آموزشی و در طول انجام طرح نیروی انسانی باید در نظر گرفته شود، تا دغدغه تامین نیاز‌های اولیه و ضروری زندگی برای دستیاران عزیز رفع شود. در زمینه شیوه انجام طرح نیروی انسانی هم با توجه به اهمیت رفع نیاز مناطق محروم به نیرو‌های متخصص از یک طرف و ضرورت توجه به مطالبات و خواسته‌های منطقی و نیاز‌های نیرو‌های طرحی از طرف دیگر، لازم است بازنگری لازم صورت گیرد تا ضمن رفع نیاز آن مناطق به نیروی متخصص، با رفع دغدغه‌ها و مشکلات موجود، رضایتمندی نیرو‌های طرحی افزایش یابد.
طراحی و اجرای طرح ملی بررسی میزان فرسودگی، تاب آوری، بهزیستی و شادکامی دستیاران
وی با تاکید بر طراحی و اجرای طرح ملی بررسی میزان فرسودگی، تاب آوری، بهزیستی و شادکامی دستیاران بالینی طی بیست سال، عنوان کرد: این مطالعه به عنوان شروع یک رویکرد سیستماتیک و ملی در همکاری مشترک با حوزه دانشجویی، طراحی و مراحل اجرایی آن آغاز شده است. انتظار می‌رود این مطالعه یک تصویر جامع و عمیق از وسعت و ریشه‌های این مشکل در اختیار متولیان امر بگذارد تا زمینه ساز برنامه ریزی ملی و حرکت فراگیر و جدی در این زمینه شود.
معاون آموزشی وزارت بهداشت در پایان اظهار امیدواری کرد که، با برنامه ریزی مناسب و انجام اقدامات لازم توسط کلیه نهاد‌های ذی ربط، بخش مهمی از مشکلات، دغدغه‌ها و مسائل دستیاران که نقش بی بدیلی در نظام سلامت و بهداشت و درمان کشور دارند، مرتفع شود.