راهکار موفق خنثی‌سازی تحریم‌ها
- دکتر جعفر قادری در روزنامه حمایت نوشت: رهبر معظم انقلاب در سخنرانی تلویزیونی اخیرخود، موفق‌ترین شیوه خنثی‌سازی فشار‌های خارجی را بار دیگر تبیین کرده و فرمودند: «به نظر ما بهترین و موفق‌ترین کار برای خنثی کردن تحریم، تلاش واقعی نه شعاری تقویت تولید ملی است. اگر این را به معنای واقعی کلمه تولید کردیم و دنبال کردیم مطمئن باشید خنثی و برطرف می‌شوند.
چون وقتی دیدند کشور از تحریم ضربه نخورد و تلاش درونی او بیشتر شد ناگزیر می‌شود تحریم را بردارد.» (۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۰) در این خصوص گفتنی است که؛
۱. در راهبرد خنثی‌سازی تحریم‌ها، افزون بر ساز و کار‌های رفع و دور زدن فشار‌های خارجی که بر پایه رویکرد برونگرایی به بوته اجرا درمی‌آیند، ضرورت عملیاتی شدن یک راهبرد درون‌زا به‌منظور بی‌اثر کردن تحریم‌ها نیز کاملاً حس می‌شود. ممزوج شدن این دو راهبرد و به ثمر نشستن آن‌ها، در سرفصل سیاست‌های کلان اقتصاد مقاومتی نیز مورد تأکید قرار گرفته و ملاحظه آن در جنبه‌های سلبی و ایجابی کاملاً ضروری است. تحقق این امر از این منظر قابل‌توجه است که قطب‌های سرمایه‌داری جهان، نقاط ضعف کشور را هدف فشار‌های تحریمی قرار داده‌اند و لذا رفع این موانع، بدون پشتوانه و اهرم داخلی ممکن نخواهد بود.
«ریچارد نفیو» که از او به‌عنوان معمار تحریم‌ها نام‌برده می‌شود و اخیراً نیز به سمت معاونت «رابرت مالی»، رئیس گروه اقدام علیه ایران در وزارت خارجه این کشور منصوب‌شده، در کتاب هنر تحریم‌ها می‌نویسد: «ما تصمیم گرفتیم در این جنگ اقتصادی همچون یک ورزشکار ماهر در هنر‌های رزمی، دقیقاً نقاط تحت‌فشار (Pressure points) اقتصاد ایران را هدف گرفته و مورد اصابت قرار دهیم.» از این رو، در راهبرد خنثی‌سازی تحریم‌ها، لازم است بر مقابله با این سیاست دشمن تمرکز کرد و بر پایه یک ساز و کار فعال، ضمن شناخت نقاط ضعفی که مورد طمع دشمن است، درصدد تبدیل کردن تهدیدات از این ناحیه، به فرصت برآمد.
از باب مثال، یکی از بخش‌های آسیب‌پذیر کشور در دهه ۸۰، وابستگی به واردات بنزین بود، به‌طوری‌که حدود یک‌سوم از مصرف داخلی (۲۵ میلیون لیتر) از خارج تأمین می‌شد. دولت اوباما روی این «نقطه تحت‌فشار» دست گذاشت و صادرات بنزین به ایران را تحریم کرد، اما اصلاح رویه‌های گذشته و استفاده از توان داخلی برای تولید آن، یک دهه بعد جواب داد. به‌این‌ترتیب، ایران علاوه بر خودکفا شدن در تولید بنزین، موفق شد چندین نفت‌کش حامل سوخت را به ونزوئلا واقع در حیاط‌خلوت آمریکا صادر کند.
این در حالی است که نقاط ضعف کشور در مواردی از قبیل تأمین نهاده‌های دامی و کشاورزی که منجر به کمبود مرغ، روغن و ... شده و ای‌بسا دست سرویس‌های اطلاعاتی خارجی برای تشدید این کمبود‌ها نیز در کار باشد، نشان می‌دهد سال‌ها زمان برای تقویت زیرساخت‌ها در این حوزه‌ها ازدست‌رفته و شعارزدگی مانع از رتق و فتق این مشکلات بدیهی شده است.
۲. از سوی دیگر، تجربه مذاکره برای رفع تحریم‌ها نشان داده که این راه به سرانجام نمی‌رسد. در هر مقطعی که به‌منظور کاهش فشار‌های تحریمی، خواسته‌های حریف موردپذیرش واقع‌شده، دشمن در عوض با دادن مشتی وعده دروغ، واهی و شانه خالی کردن از زیر بار تعهداتش، مطالبات جدیدی را روی میز مذاکره گذاشت و رفع تحریم‌ها را به خواسته‌های باطل دیگری گره‌زده است. در حقیقت، غرب دریافته است که به دلیل ضعف داخلی و عدم اهتمام به فعال‌سازی مقاومت اقتصادی در زمینه تقویت تولید، هر نرخی روی امتیازات درخواستی بگذارد، طرف ایرانی اگر آن را دفعتاً نپذیرد، دستکم روی آن‌ها فکر خواهد کرد.
به همین دلیل بود که در مذاکرات هسته‌ای، تروئیکای اروپایی در تبعیت از آمریکا، رفع کامل تحریم‌ها را به حل مسئله موشکی و منطقه‌ای منوط کرد. شکی نیست که طبق تجربه، این دو موضوع حتی اگر به شکل کادوپیچ شده، تقدیم طرف‌های غربی شوند آن را به‌سادگی کنار می‌گذارند و خواسته‌های دیگری طلب می‌کنند. نقطه آغازین دومینوی مطالبات ناتمام را بنابراین، باید در باورپذیر نبودن شیوه‌های خنثی‌سازی فشار‌ها برای بخشی از مسئولان از طریق فعال‌سازی استعداد‌ها و امکانات داخلی جستجو کرد.
۳. راهکار‌های تقویت تولید و بهبود معیشت، نامشخص و نامعلوم نیستند و کارشناسان و اساتید فن، فارغ از هر طیف و جناحی بر آن‌ها اتفاق نظر دارند. جلوگیری از واردات کالا‌هایی که مشابه آن در کشور تولید می‌شود، مبارزه با قاچاق و امحای کالا‌های تولیدی، هدایت نقدینگی به سمت فعالیت‌های مولد، تقویت اقتصاد دانش‌بنیان، ایجاد تحرک در پیشران‌های اقتصادی (خودرو، مسکن، شرکت‌های دانش‌بنیان و ...)، شناسایی علل زنجیره تورم و گرانی، بهبود فضای کسب‌وکار و رفع موانع تولید و ... روش‌هایی هستند که از بدیهیات اقتصاد و الفبای رونق معیشت به شمار می‌روند.
۴. در این راستا دستگاه‌ها و سازمان‌های بزرگ و کوچک هرکدام به‌قدر مقدورات و وسع خود موظف‌اند از قطع زنجیره تحریم‌ها با پشتیبانی از تولیدکنندگان و واحد‌های تولیدی حمایت کنند. گام‌های بلند قوه قضائیه در این راستا که باعث دلگرمی کارگران و بنگاه‌های تولیدی شده، می‌تواند به‌عنوان الگویی الهام‌بخش، در سایر ارگان‌های متولی اقتصاد و معیشت تکثیر گردد، چراکه ناامید کردن دشمن از پافشاری بر ادامه تحریم، تنها از طریق هم‌افزایی به‌منظور بالنده کردن چرخه تولید امکان‌پذیر است.
یک نمونه از سیاست‌های دستگاه قضا برای رفع موانع از پیش پای تولیدکنندگان، دستور ویژه آیت‌الله رییسی برای حمایت از تولید در جلسه شورای عالی قوه قضائیه است. بر این اساس، طرح «پایش» کلیه بنگاه‌های تولیدی تعطیل و نیمه تعطیل در سراسر کشور، ظرف یک ماه آینده به اجرا درخواهد آمد و با سه هدف شناسایی بنگاه‌های تعطیل قابل احیا، شناسایی بنگاه‌های نیمه فعال نیازمند حمایت قضایی و شناسایی و برخورد کیفری با متخلفان و عاملان تعطیلی کارخانجات در سراسر کشور، کارگروه مشترکی با مسئولیت دادستانی کل کشور و عضویت سازمان بازرسی و اداره کل امور ورشکستگی و نماینده وزارت صمت تشکیل می‌شوند. علاوه بر این، سازمان بازرسی و دادستان‌ها مأموریت دارند با متخلفینی که کارخانجات و بنگاه‌های تولیدی را برای سوءاستفاده از زمین‌های آن‌ها تعطیل می‌کنند، قاطعانه برخورد نمایند.
نکته پایانی اینکه رشد توان داخلی و تقویت بنیاد‌های تولیدی و اقتصادی کشور با اصرار بر خشکاندن زمینه تحریم‌ها به‌طور قطع ممکن است، چراکه طبق پیش‌بینی مراکز استراتژیک، ادامه تحریم‌ها برای آمریکا هزینه‌های سنگینی در بردارد و از سوی دیگر، مقاومت و اراده حداکثری ملت بزرگ ایران، هر فشار و تحریمی را از سر راه بر خواهد داشت.