احضار روح حقیقت یا خرافه؟

- باشگاه خبرنگاران نوشت: خیلی‌ها به چشم تفریح به آن نگاه می‌کنند، اما برخی گاهی همین کاری که به ظاهر برای سرگرمی است، سرنوشت زندگی عده‌ای را تغییر می‌دهد. لحظه‌ای که در یک اتاق تاریک، با شخصی که وجود مادی در دنیا ندارد، هم کلام شوی و اطلاعاتی را به دست بیاوری که کسی از آن خبر ندارد یا کاری را انجام دهی که هیچ انسانی توان اجرایی کردنش را ندارد، بی تردید تو را مشتاق با ایجاد ارتباطی عمیق با ارواح می‌کند. البته این بخشی از یک رابطه نامتعارف دنیایی است. همیشه شرایط انقدر خوب هم پیش نمی‌رود. ورود به دنیای ارواح انسان را از حقیقت دنیایی دور می‌کند و شرایط را برای زندگی کردن در این جهان سخت می‌کند.

برقراری ارتباطی که همیشه حرام نیست!

ارتباط و استفاده علمی و عملی از ارواح و اجنه در اصطلاح لغوی و فقهی «سحر» نام دارد. قرآن کریم ساحری را کفر، بی‌ایمانی، بی‌تقوایی و باعث افزایش گناه و خواری دانسته است. روایات نیز ساحری را کفر و مایۀ ورود به جهنم مطرح و ساحر را ملعون دانسته‌اند. البته با کمی بررسی در مسائل فقهی پی می‌بریم که در شرایطی احضار روح، بلامانع است.

وقتی پای سحر و جادو در احضار روح به میان می‌آیند

حجت الاسلام والمسلمین علیرضا قوامی، خطیب دکتری دانشگاه تهران و مدرس دانشگاه تهران و علامه طباطبایی، درباره احضار ارواح گفت: نظرات متعددی در این خصوص وجود دارد؛ حضرت امام خمینی (ره) در کتاب تحریرالوسیله بیان می‌کند که احضار ارواح در واقع از باب اینکه ما نباید به سحر و جادو در امور عالم متوسل شویم به همین دلیل حرام است. در مسئله ۱۶ از جلد اول کتاب "مکاسب و متاجر" مسئله احضار ارواح را به هر شکل و هر وسیله‌ای، چون جزئی از سحر است، حرام شمرده می‌شود.

وی ادامه داد: البته نظرات برخی از علما اینگونه است که عمل احضار روح را سحرآمیز نمی‌دانند. افرادی هم وجود دارند که کار احضار روح را از طریق هیپنوتیزم انجام می‌دهند. آیت الله مکارم شیرازی احضار روح را امکان پذیر می‌داند، اما شرعا جایز نمی‌دانند، زیرا مفاسد زیادی به بار می‌آورد؛ چراکه افرادی با احضار ارواح باعث انحراف سایرین می‌شوند و جهت استفاده از مطامع دنیوی از احضار روح استفاده می‌کنند.

زمانی که ممنوعیتی برای احضار روح نیست

این کارشناس مذهبی افزود: در گذشته مرحوم محمدتقی فلسفی داستانی تعریف می‌کردند که در یکی از جلسات احضار ارواح حضور داشته و هر یک از حاضران به نوبت می‌آمدند و می‌رفتند. وی این را در کتاب خودش نقل کرده است. همچنین از علامه حسن زاده آملی هم داریم که علامه طباطبایی (ره) روح افلاطون را احضار کرده و از او سوال پرسیده است. این در بحث عرفا و بزرگان که از طریق معنویت به قدرت روحی دست پیدا می‌کنند ایراد ندارد. مثلا نبش قبر حرام است، اما اگر برای کشف حقیقت باشد ایراد ندارد. احضار ارواح هم حرام است، اما بزرگان و عرفای مهذب اگر برای امور معنوی نه برای کسب قدرت و امور دنیا و ثروت و شهوت استفاده کنند آن هم نه برای خودشان بلکه برای حل مسئله دینی استفاده می‌کنند ایرادی ندارد.

فراخواندن مردگان به دنیا؛ ادعایی که نباید زود باور کرد

حجت الاسلام والمسلمین قوامی در ادامه بیان کرد: حضرت مکارم شیرازی در کتاب "عدد ارواح" درباره شیطنت‌های مدعیان احضار ارواح مفصل بحث کرده است. حضرت آیت الله جوادی آملی نیز در این زمینه مطالبی دارند. ایشان می‌فرمایند که برخی ادعا می‌کنند که ما با ارواح مومنان و اجنه و فرشتگان در ارتباط هستیم، هرچند ثبوتا این کار ممکن است که آدمی با شیاطین جن و انس و یا فرشته‌ها یا ارواح مردگان و زندگان ارتباط گیرد، زیرا آن‌ها مجرد هستند و انسان هم دارای روح مجرد است. مجرد در اینجا به معنای مجرد از ماده است. راه اثبات آن آسان نیست و اگر کسی مدعی ارتباط بود دلیلی برای اثبات ندارد.

حجت الاسلام و المسلمین سید احمد حسینی سخنران و پژوهشگر مذهبی، درباره موضوع احضار ارواح گفت: در رابطه با احضار ارواح در علوم غریبه مطلبی داریم تحت عنوان احضار انسان؛ به این معنا که انسانی که زنده و در قید حیات است و در یک نقطه جغرافیایی در یک شهر و یا یک کشور دیگری قرار دارد و فردی طالب و مشتاق دیدار با اوست، احضار شود. در این موضوع احضار انسان با احضار ارواح و جن کاملاً متفاوت است و مطلبی که در اینجا برای شما بیان می‌کنیم در رابطه با احضار ارواح است.

این کارشناس مذهبی ادامه داد: برخی قائل هستند که می‌توانند روح اموات را در قالب اراده خودشان احضار کنند که این امر در حالت عادی امکان پذیر نیست؛ زیرا درست است که برزخ مشرف به عالم دنیا است، اما این موضوع دلیل نمی‌شود که ارواح اختیار داشته باشند تا هر زمانی که اراده کنند یا کسی آن‌ها را احضار کند، به عالم دنیا وارد شوند. در نتیجه بنا بر فرض مطرح شده هیچ شخصی نمی‌تواند ارواح را اجبار به آمدن به دنیا کند.

احضار روح یا تسخیر جن؟

حجت الاسلام حسینی تصریح کرد: حال افرادی که ادعای احضار ارواح دارند و قائل به این هستند که روح شخصی که می‌خواهید ببینید را به عالم دنیا می‌آوریم، باید به این نکته توجه کنند فردی که می‌میرد و وارد برزخ می‌شود یا مومن است یا کافر که یا در بهشت برزخی است یا در جهنم برزخی. در نتیجه سوالی در اینجا مطرح می‌شود که آیا کسی که در جهنم برزخی است روحش اجازه بیرون آمدن از جهنم برزخی را دارد؟ یا انسانی که در بهشت برزخی و در راحتی و امنیت است را می‌توان هر موقع که خواستیم از راحتی و آرامش خارج کنیم؟! این مسائل با برخی از مسلمات دینی ما سازگاری ندارد و اگر بخواهیم از این مطالب نتیجه گیری کنیمُ با اذن پروردگار و با راضی شدن دل مومن و همچنین بنابر این فرض که ما مصلحتی را در نظر بگیریم، مسئله احضار ارواح شدنی است.

وی در پایان گفت: مطلبی که امروزه در جامعه با آن روبرو هستیم، دوگانگی است. به عنوان مثال گاهی اوقات روح فردی را احضار می‌کنند، اما امروز یک مطلبی را می‌گوید و فردا مطلب دیگری را بیان می‌کند. کلامی که می‌توان به عنوان توصیه و نصیحت به مومنان و افراد متشرع بیان کرد این موضوع است که معمول کسانی که دم از احضار ارواح می‌زنند، در حقیقت با ارتباطی که با جن‌ها دارند و با شیوه‌ای که به اصطلاح آن را تسخیر جن می‌گویند و بسیاری از فق‌ها به بند کشیدن و زندانی کردن جن‌ها را جایز نمی‌دانند، ادعای احضار ارواح می‌کنند. در اکثر موارد به دلیل تعارض‌ها، دروغ‌ها و اطلاع از اخبار غلط معمولاً اینگونه است که مدعیان ارتباط با ارواح از جنی کمک می‌گیرند و اصلا روحی احضار نشده است.