سازگاری با طبیعت؛ گام اول مقابله با خشکسالی/ ضرورت تدوین طرح جامع مقابله با خشکسالی

هدایت فهمی در گفت‌وگو با میزان، با بیان اینکه پیش از ارائه هرگونه تحلیل در خصوص وضعیت آب کشور باید این موضوع را پذیرفت که ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خود در محیطی خشک و کم آب قرار گرفته است، اظهار کرد: متوسط بارش در کشور یک سوم میانگین جهانی است و خشکسالی جزئی از پدیده‌های ذاتی کشور است و نباید تصور کرد که خشکسالی مقطعی است.

وی افزود: تکیه دولت‌های گذشته بر درآمد‌های نفتی باعث شده از فرهنگ سازی برای مصرف آب در کشور مورد غفلت قرار گیرد، به طوری که الگوی مصرف آب در بسیاری از کشور‌های با منابع آب فراوان  حدود ۱۵۰ لیتر است، اما این رقم در ایران در برخی از نقاط  کشور به ۳۰۰ لیتر در شبامه روز نیز می‌رسد.

فهمی عنوان کرد: باید از طریق رسانه‌ها و مراکز آموزشی کشور نسبت به الگوسازی برای مصرف آب اقدام کرده این موضوع را برای مردم تبیین کرد کشور ایران کشوری خشک است و باید با کم آبی سازگاری داشته باشد.

معاون پیشین دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو تصریح کرد: تغییرات اقلیمی در جهان باعث شده که دوره‌های خشکسالی طولانی‌تر  و  دوره‌های ترسالی کشور تغییر کند.

این پژوهشگر حوزه آب افزود: بر اساس آمار‌های اعلام شده از سوی مراکز رسمی کشور، میزان بارش در نسبت به ۵۲ سال کشور حدود ۴۰ درصد و نسبت به سال گذشته ۵۴ درصد کاهش داشته است.

 

به گفته وی، ورودی آب به مخازن سد‌ها ۳۷ درصد و حجم ذخایر سد‌ها نسبت به سال گذشته ۱۰ درصد کاهش داشته است.

فهمی اشاره کرد: در وضعیت خشکسالی شهر‌هایی که از آب‌های سطحی برای تامین آب استفاده می‌کردند بیشترین آسیب را خواهند دید و پیش‌بینی می‌شود حدود بین ۲۰۰ تا ۲۵۰ شهر دچار تنش آبی شوند.

معاون پیشین دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو تصریح کرد: علاوه بر مشکلات مربوط به تامین آب شرب در استان‌های با تنش آبی به دلیل کمبود بارش میزان تولید انرژی برق آبی نیز کاهش خواهد یافت که این موضوع می‌تواند منجر به خاموشی‌های گسترده در شبکه برق شود.

وی ادامه داد: عدم تصمیم گیری و اقدام ارزشمند برای حمایت از آب در کشور امری  تعجب آور است به گونه‌ای که می‌توان نقد‌های فراوانی به حافظه مدیران اجرایی کشور وارد کرد، در برنامه چهارم توسعه قرار بود که برنامه جامع خشکسالی تدوین شود، اما تاکنون هیچ اقدامی در این خصوص صورت نگرفته است.

فهمی ادامه داد: معمولاً با افزایش بارش در یک سال آبی تمام برنامه ریزی‌های مربوط به خشکسالی در کشور به فراموشی سپرده خواهد شد و متاسفانه در سیاستگذاری‌های کشور هیچ اثری از برنامه‌ریزی برای خشکسالی در کشور دیده نمی‌شود.

معاون پیشین دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو تصریح کرد: کشور باید سیستمی برای پیش بینی خشکسالی ایجاد کند تا قبل از وقوع این اتفاق آماده سازی برای مقابله با آن صورت گیرد و و در گام‌های بعدی اقداماتی برای جیره‌بندی، تامین آب به صورت سیار،  مدیریت مصرف آب، بهینه سازی مصرف آب در کشاورزی و صنایع صورت گیرد.

وی افزود: برای بلند مدت باید طرح جامع مقابله با خشکسالی تدوین شود و  ساز و کار‌های فنی مهندسی، اقتصادی، تبلیغی و ترویجی صورت گیرد.

فهمی با اشاره به اقدامات مورد نیاز در بخش کشاورزی اظهار کرد: برای صنعت کشاورزی باید سیاستگذاری دقیقی مانند ممنوعیت کشت برنج که محصول آب بری است در کشور تدوین کرد و تنها دو استان شمالی کشور مجاز به کشت برنج شود، استفاده از گونه‌ها و بذر‌هایی که در مقابله با کم آبی مقاوم هستند و کشت محصولات دیم و کم آب بر و بخشی دیگر از اقدامات مورد نیاز در کشاورزی است.

معاون پیشین دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو تصریح کرد: میزان بهره وری آب  صنعت کشاورزی در جهان حدود ۲.۵ کیلوگرم محصول به ازای هر متر مکعب است در حالی که این رقم در کشور به ۱.۲ کیلوگرم می‌رسد و باید این رقم به منظور استفاده بهینه افزایش یابد.

به گفته وی؛ استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری مانند آبیاری قطره‌ای می‌تواند در کشاورزی مانع اتلاف آب در کشور شود، اما این نکته را نیز باید ذکر کرد که استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای نباید منجر به افزایش سطح کشت فراتر از ظرفیت زمین و منابع آبی شود.

وی افزود: صرفه جویی ۱۰ درصدی آب در بخش کشاورزی، معادل کل مخازن  سد کرج است.

فهمی بیان کرد: صنعت کشور نیز از منابع آب به درستی استفاده نمی‌کند و در حالی که باید سیستم‌های خنک کننده به شکل خشک باشند از آب برای خنک سازی استفاده می‌کنند.

معاون پیشین دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو تصریح کرد: و بعضاً شاهد این موضوع هستیم که سیستم باز چرخانی آب در صنعت به خوبی مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و آبی که باید برای شرب استفاده شود در صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

وی افزود: آب شهری از این لحاظ حائز اهمیت است  که  هزینه بالایی که برای تصفیه آن شده است و مشکلاتی در این خصوص می‌تواند بحران‌های اجتماعی فراوانی را ایجاد کند.

فهمی بیان کرد: باید با تامین منابع مورد نیاز استفاده از سیستم‌های کم مصرف و شیرآلات که مصرف آب را بهینه می کنند، برای جلوگیری از هدر رفت شبکه مورد استفاده قرار گیرد.

معاون پیشین دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو تصریح کرد: با توجه به کاهش بارش در مناطق جنوبی کشور نیاز است در این مناطق با استفاده از تانکر‌های حمل آب و آب معدنی نسبت به تامین آب شرب در این مناطق اقداماتی انجام داد.

وی افزود: استفاده از تاسیسات نمک زدایی آب زمانی توجیه‌پذیر خواهد شد که تنها برای تامین آب شرب مردم مورد استفاده قرار گیرد و استفاده در سایر بخش‌ها مانند صنعت و با طرح های انتقال آب می‌تواند تاثیرات منفی بر اکوسیستم کشور داشته باشد.

فهمی افزود: سهم ایران از تاسیسات آب شیرین‌کن نسبت به کشور‌های همسایه کمتر از دو درصد است و استفاده از آب شیرین کن‌ها برای تامین آب در مناطق جنوبی کشور می‌تواند یکی از راهکار‌های مهم برای توسعه پایدار در این مناطق باشد.

معاون پیشین دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو تصریح کرد: هزینه نمک زدایی برای هر متر مکعب آب شور حدود یک دلار است که رقم بالایی محسوب می‌شود به هم منظور استفاده از منابع این آب تنها برای آب شرب  توجیه پذیر خواهد بود.

وی در پایان گفت: کمبود آب می‌تواند مشکلات فراوانی را در حوزه سیاسی و اجتماعی به کشور تحمیل کند و باید مسئولین با آگاهی نسبت به عواقب این بحران آبی  اقداماتی اساسی در این حوزه کنند.