مهارت‌هایی که برای کمک به روزه اولی‌ها باید بدانیم

_ فارس نوشت: هر ماه رمضانی که در خانه یک روزه اولی باشد، شور و هیجان آن ماه رمضان برای اعضای خانه از همیشه بیشتر است. همه دوست دارند فضایی را برای روزه اولی فراهم کنند تا خاطره خوشی از سال اول روزه‌داری در ذهن او باقی بماند. از طرفی کودک و نوجوان روزه‌اولی هم وارد بخش جدیدی از دنیای بزرگسالی و عبادتگری خود می‌شود که دوست دارد آن را به بهترین نحو انجام بدهد.

 

به عنوان والدین دانستن چند مهارت و کاربردی کردن آن‌ها کمک بزرگی به روزه‌اولی‌های خانه خواهد بود. بخشی از این مهارت‌های عمومی را در مطلب پیش رو مرور خواهیم کرد. اما باید بدانیم بخش دیگری از مهارت‌ها بستگی به شناخت ما از فرزند خودمان و نحوه مواجهه او با اولین سال روزه‌داری او دارد. مشوق‌ها، حمایت‌ها و ایجاد فضای شور و نشاط برای هر فرد متفاوت و بسته به علائقی دارد که فرزند خود را با آن‌ها می‌شناسیم.

 

بچه‌هایی که سال‌های گذشته و قبل از مکلف شدن گاهی روزه کامل و یا کله‌گنجشکی گرفته‌اند، آمادگی بیشتری برای سال اول و گرفتن روزه‌های واجب خود دارند. با این حال در این سال ممکن است بیش از گرسنگی، تشنگی به کودک و نوجوان روزه اولی ما فشار بیاورد.

 

اینکه در وعده افطار و سحر باید به اندازه کافی مایعات استفاده شود را همه می‌دانیم. اما برای تشنه نشدن مخصوصا برای کودکان باید مصرف نمک در غذا را محدود کرد. حتی اگر از غذایی مثل آش در وعده افطار استفاده می‌کنیم، میزان کشک آن که دارای مقادیر زیادی نمک است، باید کم باشد.

 

به طور کلی بهترین نوشیدنی برای رفع تشنگی و جلوگیری از تشنگی بیش از اندازه، آب معمولی است. حتی چای هم که به اشتباه برای رفع تشنگی در ماه رمضان استفاده می‌شود بسیار ادرارآور است و تاثیر زیادی در جلوگیری از تشنگی ندارد. غذا‌های آبکی مثل سوپ و مصرف میوه هم در این زمینه برای بچه‌ها موثر است.

 

بچه‌ها به خاطر گرسنگی ممکن است هوس غذا‌های پرکالری مثل ساندویچ و پیتزا برای وعده افطار را داشته باشند. تهیه یکی دوبار این مواد خوراکی در طول ماه مبارک، آن هم در حجم محدود و در کنار استفاده از مواد مغذی ایرادی ندارد. اما باید برای کودکان توضیح داد که هر بار از استفاده از این غذا‌ها روزه‌داری در روز بعد را برای آن‌ها با مشکلات زیادی از جمله تشنگی زیاد روبه‌رو خواهد کرد.

 

 

در یک خانواده مذهبی، صرف افطاری و بیدار شدن در سحر‌های ماه رمضان برای بچه‌ها موضوع جدیدی نیست. اما سالی که خود آن‌ها هم جز این آداب و رسوم باشند، برای آن‌ها هیجان بیشتری خواهد داشت. اگر تا قبل از مکلف شدن بچه‌ها، والدین ادعیه و قرآن‌خوانی‌های ماه رمضان را به صورت انفرادی برگزار می‌کردند؛  بهتر است حالا برای روزه اولی‌ها برنامه ویژه‌ای در این زمینه داشته باشند.

 

بچه‌ها به جز تغذیه جسم، به تغذیه روحی در ماه رمضان هم نیاز دارند. بازگویی و صحبت درباره احادیثی که درباره ثواب روزه‌داری یا مسائلی از این دست است، نیرو و انگیزه بچه‌ها را برای روزه‌داری بالا خواهد برد.

‌

می‌توانیم از بچه‌ها بخواهیم کاردستی با مفاهیمی که از ماه رمضان در ذهن دارند بسازند و آن‌ها را در جای جای خانه نصب کنیم. برخورد با ماه رمضان مثل یک عید ویژه تاثیر بسیار مثبتی در ذهن بچه‌ها و انگیزه خوبی برای آن‌ها خواهد بود. پس می‌شود حتی خانه را آذین‌بندی کرد و برای بچه‌ها لباس نو خرید.

 

یکی دیگر از کار‌هایی که می‌توان برای انگیزه بخشی به روزه‌اولی‌ها انجام داد، اختصاص یک قسمت از خانه به محل عبادت و خلوت بچه‌هاست. این قسمت را می‌توان با یک دیوار کاذب جداکننده و یا یا با هر وسیله دیگری در گوشه‌ای از خانه ایجاد کرد. حتی باقی اعضای خانواده هم می‌توانند در ماه رمضان، نماز‌ها و دعا و قرآن خود را در این مکان مخصوص بخوانند.

 

حس مشارکت و جدی گرفته شدن در امور، یکی از بهترین احساساتی است که بچه‌ها می‌توانند تجربه کنند. روزه‌اولی‌ها در این سال احساس بزرگی و مثل بزرگتر‌ها شدن را تجربه می‌کنند. پس می‌شود به آن‌ها مسئولیت‌هایی هم در این زمینه سپرد. مثلا از بچه‌ها بخواهیم بزرگتر‌های خانه را برای سحر بیدار کنند. برای افطار نان بخرند یا خرید دیگری انجام بدهند. در تهیه دسر‌ها و غذا‌های ماه رمضانی به بزرگتر‌ها کمک کنند. سفره و میز را بچینند و یا مدیریت ادعیه و قرآن‌خوانی دسته‌جمعی را به عهده بگیرند. برای هر کودک ونوجوانی یک یا دو مورد از این کار‌ها موردعلاقه و جذاب است و انجام آن‌ها انگیزه بسیار عالی و خاطره خوبی برای سال اول روزه‌داری او خواهد بود.

 

 

ظاهر ماه رمضان روزه‌داری و تحمل گرسنگی و تشنگی است. اما خوب است کودک و نوجوان را از همان سال اول روزه‌داری با مفاهیم عمیقتر روزه‌داری هم آشنا کنیم. روزه گرفتن تمرین «نه» گفتن برای تبعیت از خدا و انجام ندادن کار‌هایی است که در غیر از ماه رمضان انجام آن‌ها حلال است. پس بچه‌ها باید بدانند که گاهی برای نزدیکی به خدا حتی لازم است از کار‌های صحیح و حلال هم چشم‌پوشی کنند و این تمرینی برای عبادت و بندگی خداست.

 

خوردن شکلات و کاکائو و هر ماده کافئین‌دار باعث تشنگی خواهد شد. می‌شود برای بچه‌ها این مسئله را اینطور شرح داد که  که خوردن شکلات در فاصله افطار تا سحر ایرادی ندارد، اما باعث تشنگی در روز بعد می‌شود. پس بهتر است از خوردن آن‌ها صرف‌نطر کنیم. این «نه» گفتن به خوراکی موردعلاقه در حالی که می‌توان آن را مصرف کرد، آن هم فقط برای اینکه در عبادت و روزه‌داری برای خدا خللی وارد نشود، نوعی تمرین عبودیت از کودکی است.

 

فلسفه روزه‌داری باید طوری برای بچه‌ها تبیین بشود که همه «نه» گفتن‌ها و خویشتن‌داری‌های خود را معطوف به تبعیت از خدا بدانند. بچه‌ها اگر صرفا برای تقلید از بزرگترها، ترس از آن‌ها و یا تعریف و تمجید دیگران روزه‌داری کنند به زودی در فهم فلسفه این فریضه الهی دچار شک و تردید خواهند شد.

 

قدم اول در تربیت دینی صحیح بچه‌ها از همین اولین‌ها، مثل سال اول روزه‌داری شروع خواهد شد.