میراث ناملموس ماه رمضان؛ از رشته خشکار ۳۰۰ ساله تا نان‌های مخصوص
ماه رمضان آمیخته با خوراکی‌های و غذای‌های مخصوص است. برخی از آن‌ها مانند رشته خشکار و آش بوشهری در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده‌اند.
_ تسنیم نوشت: میراث فرهنگی را نباید تنها به بنا‌ها و اشیای تاریخی قابل لمس خلاصه کرد، آنچه از آداب و رسوم، اصطلاحات، زبان‌ها، گویش‌ها، بازی‌ها، موسیقی، ادبیات شفاهی، هنر‌های اجرایی، مراسم، جشن‌ها و آیین‌های دینی هر ملتی بر جای می‌میاند به عنوان میراث ماندگار آن‌ها تلقی می‌شود، میراثی که اگر چه قابل لمس نیست، اما بخش زنده‌ای از تاریخ محسوب شده و با عنوان میراث ناملموس شناخته می‌شود.
ماه رمضان در روزمرگی‌های زندگی ایرانی ــ اسلامی از سال‌ها قبل در اقصی نقاط کشور آیین‌های مختلفی را به همراه داشته است و حالا تبدیل به میراث ناملموس ایرانی‌ها در شهر‌های مختلف شده است. به مناسبت ماه مبارک رمضان، آیین‌های مختلف ماه رمضان در ایران را که حالا با عنوان میراث ناملموس کشور شناخته می‌شوند، مرور می‌کنیم:
بخش زیادی از فرهنگ ماه رمضان با خوراکی‌های سنتی و مخصوص این ماه آمیخته شده‌است. خوردنی‌هایی که در هر شهر و بخشی از کشور گویای سلایق چشیدنی و حتی فرهنگ دورهمی‌های مخصوص ماه رمضان به بهانه درست کردن این غذا‌های مخصوص است.
یکی از قدمی‌ترین خوراکی‌های مخصوص ماه رمضان که قدمتی ۳۰۰ ساله دارد رشته خشکار است. مبدا و محل پیدایش رشته خشکار گیلان است، اما امروزه به دلیل پرطرفدار شدن این غذای محلی در شهر‌های دیگر کشور هم پخت می‌شود.
گفته می‌شود این غذای سنتی برای نخستین بار در طاهرگوراب پخته شده‌است و رفته رفته در سراسر استان گیلان مورد پخت قرار گرفت البته درست کردن این خوراکی در منزل کار راحتی نیست و هر کسی نمی‌تواند از عهده درست کردن آن بربیاید. درست کردن این خوراکی سنتی نیاز به ابزار‌های خاص خود را دارد. از سینی بزرگ مسی گرفته تا شانه مخصوص ریختن مایه رشته و کوره از وسایل اصلی رشته خشکار است.
از جمله مواد به‌کار رفته برای درست کردن این خوراکی مخصوص ماه مبارک رمضان، آرد برنج، آرد گندم، آب و یا شیر است همچنین برای پرکردن داخل آن از گردوی ساییده شده، مغز هل، دارچین و شکر استفاده می‌شود. در نهایت این رشته در شربتی که حاوی شکر آب و گلاب است تفت داده می‌شود.
«مهارت سنتی تهیه رشته خشکار» به نام شهرستان صومعه‌سرا (دهستان طاهرگوراب) در فهرست آثار ناملموس کشور ثبت شده است. شهرت این میراث ناملموس تا به جایی پیش رفت که هر سال جشنواره‌ای سنتی برای آن برگزار می‌شود؛ البته مدت دو سال است به دلیل شیوع ویروس کرونا این جشنواره برگزار نشده است.
آش بوشهری از دیگر غذا‌های مخصوص ماه رمضان است که در جنوب کشور تهیه شده و در لیست میراث ناملموس ملی با شماره ۱۲۱۸ به ثبت رسیده است.
این غذا به دلیل داشتن گوشت و مواد مقوی دیگر در ماه رمضان بین جنوبی‌ها طرفداران زیادی دارد و برای ماه مبارک رمضان بیشتر استفاده می‌شود.
برای پختن این آش نیاز به لوبیا قرمز، گوشت، برنج سبزی شوید و تره، ترخون، پیاز، زردچوبه، ادویه، فلفل قرمز و سیاه است.
شهر بوشهر یکی از غنی‌ترین شهر‌های کشور از نظر پخت غذا‌های سنتی است و آش بوشهری در سفره افطارو به عنوان نذری در مراسم مختلف از جمله در ماه مبارک رمضان استفاده می‌شود. این غذا با فرهنگ مردم جنوب هم آمیخته است و اقتصادی با توجه به اینکه مواد به کار رفته از محصولات دامی و کشاورزی این منطقه است با فرهنگ و اقتصاد مردم رابطه مستقیم دارد.
غذای دیگری که قصد داریم در اینجا به آن بپردازیم کباب سرداشی در همدان است، این نوع کباب بیشتر در مرامی موسوم به کلوخ‌اندازان برای استقبال از ماه رمضان تهیه و آماده می‌شود.
این نوع کباب مخلوط گوشت چرخ کرده، سیب‌زمینی، پیاز، تخم‌مرغ، ادویه و گوجه فرنگی است و تفا وت آن با کباب تابه‌ای وجود سیب‌زمینی در دستور تهیه این غذا و استفاده از تنور برای تهیه آن است.
آنان با اجرای این سنت که روز آخر ماه شعبان را به صورت کامل به خود اختصاص می‌دهد، آمادگی کامل خود برای هر نوع بخششی را چه مالی و چه جانی در ماه مبارک رمضان اعلام می‌کنند.
اما نمی‌توان از نان‌های مخصوص این ماه در شهر‌های مختلف کشور نامی نیاورد و یکی از نان‌های مخصوص ماه مبارک رمضان که در تبریز پخته می‌شود نان «زنجفیلی کوکه» است.
برای تهیه این نان از آرد، تخم‌مرغ، روغن، کره، شکر، نمک، پودر زنجبیل، ماست، آب و یا شیر، زعفران و کنجد استفاده می‌شود.
از این نان به دلیل خواص بی‌نظیری که دارد در ماه مبارک رمضان بیشتر استفاده می‌شود تا به واسطه آن از خواص معجزه آسای زنجبیل هم بهره‌مند شوند.
نان دیگری که در ماه مبارک رمضان بین قوم ترکمن رواج دارد چاپاتی است که بیشتر برای روز‌های پایانی ماه مبارک رمضان به مناسبت عید فطر تهیه می‌شود.
پرونده ترکیبات و نحوه پخت این نان سنتی تکمیل و به صورت کامل مستندسازی شده و برای ثبت به وزارت میراث فرهنگی ارسال شده است.
برای تهیه این نان از آب گرم، شکر، روغن زیتون، ماست، آرد، نمک و کره استفاده می‌شود.
ارسال دیدگاه
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *