آماری از تونل‌های پایتخت؛ از گران‌ترین تا طولانی‌ترین تونل
- روزنامه همشهری نوشت: تونلها در کلانشهر‌ها معجزه می‌کنند، در وضعیتی که نیمی از جمعیت جهان هم‌اکنون در شهر‌ها زندگی می‌کنند و تخمین زده می‌شود طی ۳۰ سال آینده شهر‌ها به ساخت فضا‌های جدید نیاز دارند تا بتوانند ۳ میلیارد نفر دیگر را در خود بگنجانند. انفجار جمعیت در شهر‌ها معضلاتی مانند ترافیک بی‌امان، اتلاف زمان در سفر‌های شهری یا افزایش هزینه زندگی در شهر‌ها را به‌دنبال دارند.
تنها راه‌حل برای رفع چنین مشکلاتی ایجاد زیرساخت‌هایی است که پویایی شهر و دسترسی شهروندان به فضا‌های سبز شهری را برای تمامی شهروندان فراهم آورد. تونلها یکی از این زیرساخت‌ها هستند که وجودشان در شهر‌های متراکم حیاتی است. این سازه‌ها می‌توانند معابر آلوده و مناطق پرترافیک و شلوغ شهر را به مناطقی سرسبز و پاک تبدیل کنند.
تونلها با هدایت ترافیک به زیر زمین امکان استفاده مفیدتر از فضا‌های شهری را فراهم خواهند آورد و به این ترتیب بدون نیاز به حذف خودرو‌ها از سطح شهر، امکان استفاده بیشتر از انواع مختلف وسایل حمل‌ونقل عمومی در شهر ایجاد خواهد شد. گرایش به سرمایه‌گذاری و احداث تونلها در میان شهر‌های جهان و دریافت عوارض از شهروندان برای جبران سرمایه‌گذاری امروزه در بیشتر شهر‌های جهان مشهود است.
نمونه این گرایش را در شهر‌هایی مانند مادرید، اسلو یا استکهلم می‌توان دید. تهران، مشابه تمامی دیگر کلانشهر‌های جهان، همواره با مشکلاتی در حوزه ترافیک، آلودگی و طولانی بودن مسافت‌های شهری دست به گریبان بوده است. در طول سال‌های متوالی تلاش شده تا با ایجاد زیرساختار‌های کاربردی شهری ازجمله تونلها از حجم ترافیکی و هزینه تردد و زندگی در شهر کاسته شود و علاوه بر این مسیر‌های میانبری با هدف کوتاه کردن مسیر‌های تردد در شهر و افزایش سرعت دسترسی به نقاط مختلف شهر ایجاد شود.
تهران هم‌اکنون از ۶ تونل شهری برخوردار است که شمال به جنوب و شرق به غرب تهران را به یکدیگر متصل ساخته و ترافیک خیابان‌ها را به زیرزمین هدایت کرده‌اند. در ادامه ۷ تونل ترافیکی شهر تهران را که یکی از آن‌ها هنوز از فاز صفر ساخت‌وساز فراتر نرفته است معرفی می‌کنیم.
تونل توحید
۲۱۳۶ متر
هزینه ساخت
۳۰۰ میلیارد تومان
ساخت این تونل از ۲۹ خرداد ۱۳۸۶ آغاز شد و در تاریخ ۱۲ بهمن ۱۳۸۸ به بهره‌برداری رسید. کلنگ ساخت این تونل توسط محمد‌باقر قالیباف زده شد و توسط او و در دوران شهرداری او افتتاح شد. توحید نخستین تونل شمال به جنوب تهران است که به مسیر اتصال بزرگراه چمران به بزرگراه نواب صفوی تبدیل شده است. تونل از تقاطع خیابان باقرخان در بزرگراه چمران آغاز شده و پایین‌تر از خیابان آذربایجان در بزرگراه نواب به پایان می‌رسد. به‌گفته شهردار وقت، احداث این تونل ۳۰۰ میلیارد تومان هزینه داشته و منابع مالی آن از محل عوارض مردمی تامین شده است. ساخت ۳۰ ماهه این تونل یکی از رکورد‌هایی است که در پرونده آن ثبت شده است. توحید از ۲ تونل به طول ۲.۱۳۶ کیلومتر برخوردار است که هر تونل ۳ باند تردد خودرو دارد.
توحید ازجمله تونل‌های هوشمند شهر تهران است که از سیستم هوشمند تنظیم نور بیرونی و درونی و سامانه هوشمند برای پیش‌بینی زلزله برخوردار است. تونل توحید در برابر لرزه‌های ۸ ریشتری مقاوم است. همچنین توحید به سامانه برق اضطراری برای تامین روشنایی تونل در زمان قطعی برق مجهز است. ۷۰ دستگاه جت فن و ۱۱ دستگاه گزاست فن از دیگر تجهیزاتی هستند که به‌منظور تهویه هوای این تونل طویل مورد استفاده قرار گرفته‌اند. با این همه آلودگی هوا در این تونل تاکنون بار‌ها منجر به بیهوشی موتورسواران و رانندگان شده است. در ساخت این تونل از بیش از ۳ هزار شمع و ۲۵ هزار قطعه بتنی استفاده شده است.
تونل رسالت
۹۵۰ متر
هزینه ساخت
۶۰۰ میلیارد تومان
تونل رسالت مسیر زیرزمینی شرق به غرب است که در محدوده شمالی و شمال مرکزی تهران بنا شده است. مسئولیت این تونل کاهش بار ترافیک بزرگراه‌های موازی مانند بزرگراه همت و خیابانهای شهید بهشتی و شهید مطهری است. این تونل ۹۵۰ متری از دو تکه تشکیل شده است. بخش اول به طول تقریبی ۸۲۲ متر از میدان آفریقا تا دره نظامی‌گنجوی کشیده شده است و بخش دوم آن که متشکل از ۲ تونل به هم چسبیده است، با طول ۱۶۰ متر از دره نظامی گنجوی تا خیابان اسد‌آبادی ادامه دارد.
ساخت تونل رسالت که طولی بسیار کوتاه‌تر از تونل توحید دارد، از اول اردیبهشت ۱۳۷۶ آغاز شده و ۹ سال بعد، در تاریخ ۲۴ تیر ۱۳۸۵ تکمیل شده است. بنا بر این بود که ساخت تونل در عرض ۳۲ماه به پایان برسد، اما با ۷۶ماه تأخیر، تونل رسالت در عرض ۱۰۸ماه به سرانجام رسید. تونل رسالت هم ازجمله تونل‌های هوشمند تهران است که به سامانه هوشمند نورپردازی، سامانه‌های نظارت ترافیکی، تشخیص خودکار حوادث، تشخیص ارتفاع غیرمجاز وسایل نقلیه، سیستم شمارشگر خودرو و علائم متغیر هشداردهنده مجهز است. برآورد اولیه برای ساخت این تونل ۱۳۰ میلیارد تومان بوده است، اما در نهایت ۶۰۰ میلیارد تومان برای ساخت آن هزینه شده است.
تونل امیرکبیر
۲.۵ کیلومتر
هزینه ساخت
۲۰۰ میلیارد تومان
ناتوانی در کاهش بار ترافیک منطقه هدف یکی از نقد‌هایی است که همواره به این تونل وارد است. در زمان ساخت تونل امیرکبیر، قرار بود بار ترافیکی بازار کاسته شده و به سمت بزرگراه امام علی (ع) هدایت شود. اکنون این تونل غرب به شرق، واقع در شرق بازار تهران، بعد از عبور از زیر خیابان ۱۷ شهریور و خیابان شکوفه تا میدان کلانتری ادامه دارد.
پس از دوشاخه شدن در تقاطع خیابان درودیان، یک شاخه آن از زیر خیابان نیکنام به سمت جنوب به شمال بزرگراه امام علی (ع) و شاخه دیگر در امتداد خیابان درودیان به مسیر شمال به جنوب بزرگراه متصل می‌شود. ساخت این تونل در سال ۱۳۸۸ آغاز شد و فاز اول آن، یعنی محور شمالی تونل در سال ۱۳۹۳ و پروژه در شهریور ۱۳۹۹ تکمیل و به بهره‌برداری رسید. هزینه ساخت این تونل ۲۰۰ میلیارد تومان برآورد شده است و همواره با انتقاداتی مبنی بر ناکارآمدی در کاهش بار ترافیک منطقه هدف، مواجه بوده است.
تونل دوطبقه آرش
۲.۵ کیلومتر
هزینه ساخت
۲۲۰ میلیارد تومان
تونل آرش میانبری است که شرق بزرگراه مدرس را به بزرگراه هاشمی رفسنجانی متصل میسازد. تونل در سال ۱۳۹۷ و در دوران شهرداری محمدعلی افشانی به بهره‌برداری رسید. طول این تونل با احتساب رمپ‌ها درحدود ۲.۵ کیلومتر و بدون درنظر گرفتن رمپ‌ها، طول خود تونل ۱.۴۵ کیلومتر است.
هدف از احداث آن کاهش بار ترافیک بزرگراه مدرس بوده است. تونل آرش در مسیری شرقی- غربی بنا شده است و خیابان آرش را از زیر بزرگراه مدرس به بلوار اسفندیار متصل ساخته است. تونل آرش نخستین تونل ۲ طبقه شهری در کشور محسوب می‌شود.
تونل شهدای غزه
۳.۲۵۶ کیلومتر
هزینه ساخت
۴۴۰ میلیارد تومان
در امتداد بزرگراه شهید حکیم حدفاصل تقاطع بزرگراه آزادگان تا سه راه کاروانسراسنگی، تونل شهدای غزه با هدف حفظ محیط‌زیست و درختان منطقه چیتگر بنا شده است و به این ترتیب بدون قطع هیچ درختی امکان توسعه بزرگراه حکیم را فراهم آورده است. این تونل دوقلو بدون احتساب رمپ‌ها و تونل ارتباطی، ۲.۱۶۲ کیلومتر طول دارد و مشابه تونل نیایش و امیرکبیر آب‌بند کامل است و برای مواقع اضطراری به ۴ دسترسی ویژه مجهز است.
تونل شهدای غزه از ۳۴ جت فن، هزار و ۲۶۷ چراغ تونلی، ۷ دستگاه پمپ، ۲ سیستم اعلام حریق نقطه‌ای و ۹۰ دستگاه دوربین کنترل ترافیک برخوردار است و سیستم روشنایی آن نیز مشابه دیگر تونلها هوشمند است. تونل در سال ۱۳۹۶ به بهره‌برداری رسید.
تونل نیایش
۱۰.۲۵۲ کیلومتر
هزینه ساخت
۲ هزار و ۴۵۴ میلیارد تومان
طول این تونل که طولانی‌ترین تونل شهر تهران به شمار می‌رود، ۸.۵۶ کیلومتر است که با احتساب رمپ‌ها طول کلی آن به ۱۰/۲۵۲ کیلومتر می‌رسد.
نیایش از ۲ تونل رفت و برگشت برخوردار است و از حدود ۷۰۰ متری غرب بزرگراه کردستان آغاز شده و تا حدود ۳۰۰ متری شرق بزرگراه مدرس ادامه دارد. به‌عنوان تونلی غربی- شرقی، از شرقی‌ترین نقطه تهران یعنی بزرگراه صدر آغاز می‌شود، از زیر بزرگراه آفریقا، بوستان ملت و خیابان ناهید عبور می‌کند و در بزرگراه هاشمی‌رفسنجانی به سطح زمین می‌رسد. ساخت تونل نیایش رسما از سال ۱۳۹۰ آغاز شد و در سال ۱۳۹۱ به مرحله بهره‌برداری رسید، اما ضلع جنوبی تونل در سال ۱۳۹۲ به‌صورت آزمایشی افتتاح شد. هزینه ساخت آن به نقل از مقامات شهری در دوران تاسیس، بیش از ۲ هزار میلیارد تومان بوده است.
نیایش که مشابه تونل امیرکبیر به شیوه آب‌بند کامل ساخته شده است، به سیستم هوشمند کنترل دما مجهز است و بیش از ۱۱۵ دوربین وضعیت ترافیکی آن را کنترل می‌کنند. همچنین ۶۲ جت فن مسئولیت تهویه آن را به‌عهده دارند. سیستم نورپردازی تونل هم هوشمند است و با کمک حسگر‌های نوری و متناسب با وضعیت نوری اطراف تونل تنظیم می‌شود.
تونل شهید شوشتری
۸ کیلومتر
هزینه ساخت
نامشخص
این تونل قرار است در آزادراه شهید شوشتری، حدفاصل بزرگراه شهید یاسینی تا بعد از دره رزک احداث شود. طول این تونل در ۲ مسیر رفت و برگشت به ۸ کیلومتر می‌رسد. به‌دلیل وجود دغدغه‌ها و ملاحظات محیط‌زیستی، احداث این تونل پیشرفت قابل توجهی نداشته است و عملا روند ساخت‌وساز آن تا دریافت تأیید از سوی سازمان محافظت از محیط‌زیست کشور، متوقف شده است.
تونل‌های تهران براساس طول
تونل نیایش................. ۱۰.۲۵۲ کیلومتر
تونل شهید شوشتری (درصورت احداث) ........۸ کیلومتر
تونل شهدای غزه............... ۳.۲۵۶ کیلومتر
تونل امیرکبیر و تونل آرش.......... ۲.۵ کیلومتر
تونل توحید............... ۲.۱ کیلومتر
تونل‌های تهران براساس قدمت
تونل رسالت................ ۱۳۷۶
تونل توحید............... ۱۳۸۶
تونل امیرکبیر............ ۱۳۸۸
تونل نیایش............. ۱۳۹۰
تونل شهدای غزه...... (افتتاح) ۱۳۹۶
تونل آرش....... (افتتاح) ۱۳۹۷
غیر از این تونلها؛ بزرگراهها و خیابانهای دیگری هم به صورت مدرن و زیبا پایتختمون رو شکیل تر و آبادتر کرده اند