آفتابگردان در تولید روغن‌چقدر سهم دارد؟

- باشگاه خبرنگاران نوشت:علی رغم آنکه طرح خوداتکایی دانه‌های روغنی یکی از مهم‌ترین سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی در ارتقای ضریب امنیت غذایی و کاهش وابستگی به کشور‌های بیگانه به شمار می‌رود، اما موانع متعددی سد راه این طرح است.

اجرای طرح خوداتکایی دانه‌های روغنی طی یک برنامه ۱۰ ساله از سال ۹۴ آغاز شده که تاکنون تنها ۱۰ درصد ضریب خوداتکایی افزایش یافته که این امربیانگر عقب ماندگی این طرح نسبت به برنامه است.

آمار‌ها نشان می‌دهد که پیش از اجرای طرح خوداتکایی ۹۶ درصد روغن مورد نیاز از محل واردات تامین می‌شد که با افزایش ضریب خوداتکایی، ۱۶ درصد روغن مورد نیاز از محل تولید داخل و مابقی واردات تامین می‌شود.

در این میان هر یک از دانه‌های روغنی نظیر کلزا، آفتابگردان، سویا و گلرنگ در تولید روغن داخل و افزایش ضریب خوداتکایی نقش دارند، هر چند مجری طرح دانه‌های روغنی اذعان می‌کند که کلزا بالای ۴۰ درصد روغن دارد و به سبب کشت در تمامی استان ها، در طرح خوداتکایی دانه‌های روغنی مورد توجه است. اما در این میان آفتابگردان علاوه بر تامین بخشی از روغن مورد نیاز، به عنوان آجیل هم در سبد خانوار مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در ابتدای سال زراعی علیرضا مهاجر مجری طرح دانه‌های روغنی، سطح کشت کلزا را ۳۵۰ هزار هکتار با تولید ۶۰۰ هزار تن، سطح کشت سویا را ۱۰۰ هزار هکتار با تولید حداقل ۲۰۰ هزار تن و سطح کشت سایر دانه‌های روغنی همچون آفتابگردان و گلرنگ را ۱۰۰ هزار هکتار با تولید ۱۰۰ هزار تن در سال زراعی ۱۴۰۰ - ۱۳۹۹ پیش بینی می‌کرد.

همچنین مهاجر پیش بینی کرد که از مجموع ۵۵۰ هزار هکتار اراضی دانه‌های روغنی حدود ۹۰۰ هزار تن دانه روغنی تولید شود که درصورت تحقق این‌میزان نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵۰ درصد رشد خواهد داشت.

چندی پیش علیرضا مهاجر مجری طرح دانه‌های روغنی کاهش سرانه مصرف روغن در کنار افزایش سطح زیرکشت و عملکرد در واحد سطح را از سیاست‌های مهم ارتقای ضریب خوداتکایی و کاهش وابستگی به کشور‌های بیگانه اعلام کرد و گفت: با کاهش سرانه مصرف روغن از ۲۰ کیلو به ۱۵ کیلوگرم، طی یک برنامه مدون چند ساله ۷۰ درصد روغن مورد نیاز را می‌توان از محل تولید داخل تامین کرد.

وی حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی روغن را یکی از راهکار‌های تقویت تولید داخل اعلام کرد و افزود: تا زمانیکه به واردات یارانه بدهیم، واردات نسبت به هزینه‌های بالای تولید باصرفه‌تر است.

حال به سراغ مسئولان ذی ربط می‌رویم تا از از آخرین دلایل وابستگی روغن به خارج و راهکار‌های افزایش ضریب امنیت غذایی در داخل با خبر شویم:

قیمت گذاری نامناسب، کشاورزان را به تولید دلسرد کرد

سید جعفر حسینی مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی با بیان اینکه ۹۰ تا ۹۵ درصد تامین روغن مورد نیاز به واردات وابسته است، اظهار کرد: در برخی سال‌ها همچون دهه ۸۰ کشت دانه‌های روغنی بیشتر شد و مجدد سیر نزولی به خود گرفت.

وی قیمت گذاری نامناسب و عدم‌حمایت‌های لازم را علت اصلی کاهش اقبال کشاورزان به کشت دانه‌های روغنی اعلام کرد و افزود: با افزایش نرخ دانه‌های روغنی برآورد می‌شود که تولید این‌محصول استراتژیک افزایش یابد و طی یک برنامه منسجم با استمرار اعلام نرخ منطقی طی سال‌های آتی به خوداتکایی برسیم.

این مقام مسئول در واکنش به نارضایتی برخی مسئولان دولتی به نرخ خرید تضمینی دانه‌های روغنی بیان کرد: قیمت دانه‌های روغنی بر مبنای هزینه‌های تولید اعلام شده و به هیچ عنوان نرخ بالایی نیست، اما مسئولان به نسبت قیمت سال قبل می‌سنجند، درحالیکه قیمت سایر محصولات صنعتی و تولیدی چندبرابر رشد داشته است.

وی ادامه داد: اگر خواهان خوداتکایی و خودبسندگی در کشور هستیم، قیمت تمامی محصولات کشاورزی را متناسب با هزینه‌های واقعی تولید باید آنالیز کنیم و چنانچه نگاه بودجه‌ای و کنترل بازار باشد، واحد‌های تولیدی ورشکست و از چرخه تولید خارج می‌شوند که با این وجود امنیت غذایی کشور دچار مخاطره می‌شود.

مشاور ارشد نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی در پایان تصریح کرد: روغن به عنوان یکی از کالا‌های استراتژیک در تامین غذای مردم نقش اساسی دارد و جز کالای لوکس محسوب نمی‌شود که بتوان از آن چشم‌پوشی کرد، به همین خاطر نرخ آن بر مبنای هزینه‌های واقعی باید اعلام شود تا تولید استمرار یابد.

زمزمه بازگشت نرخ دانه‌های روغنی به قیمت شورای اقتصاد

علی خان محمدی مدیر عامل مجمع ملی نخبگان کشاورزی درباره آخرین وضعیت سطح زیر کشت دانه‌های روغنی اظهار کرد: بنابر آمار مجموع سطح زیرکشت دانه‌های روغنی اعم از گلرنگ، آفتابگردان، کنجاله سویا و کلزا ۵۵۰ هزار هکتار است.

وی با اشاره به اینکه بخش عمده روغن مورد نیاز از طریق واردات تامین می‌شود، افزود: با افزایش قیمت خرید تضمینی دانه‌های روغنی از سوی شورای قیمت گذاری پیش بینی می‌شد که طی یک برنامه منسجم به خوداتکایی برسیم، اما هم اکنون زمزمه‌های مبنی بر بازگشت نرخ خرید تضمینی به قیمت قبل به گوش می‌رسد.

خان محمدی ادامه داد: اگر تغییری در قیمت شورای قیمت گذاری ایجاد نشود، برآورد می‌شود که طی یک برنامه منسجم با استمرار حمایت‌ها و تعیین نرخ منطقی خرید متناسب با هزینه‌های تولید می‌توان به خوداتکایی رسید.

با استمرار حمایت ها، اعلام قیمت منطقی متناسب با هزینه‌های تولید و خروج کشاورزان از بلاتکلیفی تولید و امیدواری به آینده کشت وابستگی به کشور‌های بیگانه کم می‌شود.