میکروب‌ها از فضا به زمین می‌آیند؟

_ ایسنا نوشت: نگرانی در مورد محافظت از زمین و فروپاشیدن آن همواره وجود داشته است. برای جلوگیری از آلودگی زمین، روش‌های بسیاری مانند نگه داشتن فضانوردان در قرنطینه پس از سفر فضایی ارائه می‌شوند. این در حالی است که آژانس‌های فضایی در سراسر جهان سعی دارند تا نمونه‌های بیشتری را از مقاصدی مانند سیارک‌های متفاوت، ماه و مریخ به زمین بیاورند. دانشمندان با توجه به این موضوع، این احتمال را در نظر می‌گیرند که اگر میکروب‌های فرازمینی را به زمین بیاوریم، چه اتفاقی رخ خواهد داد.

 

دانشمندان در یک دوره، همه نمونه‌های غیرزمینی را به عنوان خطر‌های بالقوه زیستی در نظر گرفتند. ناسا فضانوردان ماموریت "آپولو" (Apollo) را پس از بازگشت به زمین قرنطینه کرد. هنگامی که این آژانس فضایی به بررسی نمونه‌های جمع‌آوری شده از سطح ماه پرداخت و دریافت که در این نمونه‌ها حیات وجود ندارد، بسیاری از پروتکل‌های ایمنی را کنار گذاشت.

 

بررسی‌های صورت گرفته در مورد مریخ نشان می‌دهند که احتمالا در گذشته مریخ، حیات وجود داشته است و امکان دارد که اکنون هم در مخازن زیر سطح این سیاره، حیات وجود داشته باشد. بدین ترتیب، ممکن است که ریزارگانیسم‌های زنده نیز در مریخ وجود داشته باشند و به همراه نمونه‌های جمع‌آوری شده از سطح این سیاره، به زمین راه پیدا کنند.

 

با افزایش تعداد ماموریت‌ها، به احتیاط بیشتری نیاز است. دانشمندان در بررسی‌های اخیر، ریزارگانیسم‌هایی را یافته‌اند که می‌توانند در مکان‌های غیر میزبان نیز زنده بمانند.

 

حتی روی زمین نیز ممکن است که چنین اتفاقی رخ دهد. برای نمونه، ممکن است که گاهی در معادن طلای آفریقای جنوبی، حفاری صورت بگیرد و پس از حفاری درون یک صخره، ذخیره‌ای از آب به دست بیاید که سال‌ها در آنجا بوده است و میکروب‌هایی نیز در آن وجود دارند. اگر گرما و نور کافی برای این میکروب‌ها فراهم شود، شاید بتوانند رشد کنند و به زندگی خود ادامه دهند.

 

بسیاری از ماموریت‌هایی که برای بررسی ماه و مریخ صورت می‌گیرند، با فرستادن فضاپیما‌ها به این نواحی انجام می‌شوند. فضاپیما‌های مورد نظر، نمونه‌هایی از سنگ‌های ماه و مریخ را به زمین می‌آورند تا مورد بررسی قرار بگیرند. ممکن است که این نمونه‌ها، حامل همراهان فرازمینی باشند و آن‌ها را به محیط زمین وارد کنند. بنابراین، لازم است تا قوانین و سیاست‌هایی وجود داشته باشند تا جلوی ورود میکروب‌های احتمالی را به زمین بگیرند.

 

ناسا می‌تواند برای این طرح‌های آزمایشی، نگاهی به گذشته خود داشته باشد. هنگامی که فضانوردان آپولو از سطح ماه بازگشتند، لباس فضایی آن‌ها در گرد و غبار ماه پوشیده شده بود. ناسا در حال حاضر نیز باید ترکیبات موجود در نمونه‌های جمع‌آوری شده از ماه را مورد بررسی قرار دهد تا ذراتی را که خطر بالقوه‌ای برای سلامت انسان به شمار می‌روند، شناسایی کند.

 

آزمایشگاه‌هایی که قرار است برای بررسی این نمونه‌ها ساخته شوند، باید محدودیت‌ها و پروتکل‌های خاصی را در نظر بگیرند و طراحان در ساخت این آزمایشگاه‌ها باید پیشرفته‌ترین آزمایشگاه‌ها را در نظر داشته باشند.

 

برنامه ساخت چنین تجهیزاتی در دست اقدام است، اما مانند سایر برنامه‌های مربوط به فضا، به سال‌ها زمان نیاز دارد تا به نتیجه برسد و هنوز باید مورد بررسی قرار بگیرد. در هر حال، وجود محدودیت‌ها نباید موجب نگرانی شود. آژانس‌های فضایی سعی دارند که این کار را با احتیاط فراوان انجام دهند، اما دلیل این احتیاط، ترس از تصرف زمین توسط میکروب‌های فضایی نیست، زیرا هنوز شواهد علمی قابل توجهی در مورد این موضوع وجود ندارد.

 

تجهیزاتی که طی سفر اکتشافی به فضا فرستاده شده‌اند نیز باید به دقت ضدعفونی شوند تا آلودگی‌های احتمالی را به زمین وارد نکنند. متخصصان باید اطمینان حاصل کنند که همه آلودگی‌های بیولوژیکی به طور کامل پاکسازی شده‌اند.

 

آژانس‌های فضایی سراسر جهان از جمله ناسا و آژانس فضایی اروپا با یکدیگر همکاری می‌کنند تا آزمایشگاه‌های ایمنی جدیدی بسازند که به محافظت از زمین در برابر هرگونه میکروب احتمالی که شاید طی ماموریت‌های فضایی به زمین وارد شوند، کمک کنند. این آزمایشگاه‌ها، پروتکل‌های ایمنی و فناوری‌های مورد استفاده آزمایشگاه‌های ویژه را در بر دارند که معمولا برای پیشگیری از شیوع بیماری‌های عفونی مانند ابولا و کووید-۱۹ به کار گرفته می‌شوند. همچنین این آزمایشگاه‌ها، تجهیزات موسوم به "اتاق تمیز" (Cleanroom) را نیز شامل می‌شوند. اتاق تمیز، به محیطی گفته می‌شود که برای پژوهش‌های علمی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و میزان آلاینده‌های زیست‌محیطی آن، بسیار پایین‌تر از اندازه معمول آلاینده‌ها در یک فضای بسته است.

 

"محافظت از سیاره" (Planetary protection)، علمی است که پیرامون محافظت از اجرام منظومه شمسی در برابر آلودگی‌های زمین و محافظت از زمین در برابر شکل‌های احتمالی حیات ساکن در سایر اجرام مطرح می‌شود.

 

بخش محافظت از سیاره در ناسا، با به کارگیری و توسعه برنامه‌هایی که برای محافظت از زمین و محیط‌های اکتشافی انجام می‌شوند، اکتشاف در منظومه شمسی را ارتقا می‌بخشد. سیاست‌ها و پروتکل‌های محافظت از سیاره، اکتشافات علمی ایمن را تضمین می‌کنند. این سیاست‌ها با هدف اطمینان از کنترل آلودگی دیگر سیارات توسط ارگانیسم‌های زمینی که به واسطه فضاپیما به آن وارد می‌شوند و همچنین پیشگیری از عواقب ورود آلودگی و ارگانیسم‌های احتمالی از سیارات دیگر به زمین صورت می‌گیرند.

 

"آلودگی بین سیاره‌ای" (Interplanetary contamination)، به آلودگی‌های زیستی گفته می‌شود که به واسطه اکتشافات فضایی و ورود فضاپیما‌ها به سیارات وارد می‌شوند.

 

در موضوع آلودگی بین سیاره‌ای، تمرکز اصلی بر زندگی میکروبی و گونه‌های مهاجم بالقوه است که امکان دارد طی ماموریت‌ها، به همراه فضانوردان یا نمونه‌های جمع‌آوری شده به زمین بیایند.

 

اگرچه تاکنون نمونه‌ای از حیات فرازمینی کشف نشده است، اما امکان دارد که چندین مکان خارج از زمین وجود داشته باشند که حیات میکروبی را شامل شوند و رشد میکروب‌ها در آن‌ها امکان‌پذیر باشد. اگر حیات فرازمینی وجود داشته باشد، می‌تواند با نمونه‌های جمع‌آوری شده به زمین وارد شود و توانایی آلوده کردن زمین را نیز خواهد داشت. این موضوع، نگرانی‌هایی را در مورد سفر‌های اکتشافی فضایی به همراه دارد.