همه چیز درباره ﻏﺎر باشکوه و زیبای ﮐﺘﻠﻪ ﺧﻮر

- صداوسیما نوشت: ﻏﺎرﮐﺘﻠﻪ ﺧﻮر از ﻟﺤﺎظ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺑﻠﻮرﻫﺎ، ﻗﻨﺪﯾﻞ ﻫﺎ، زﯾﺒﺎﯾﯽ و ﺗﻌﺪاد ﻃﺒﻘﺎت ﺟﺰء زﯾﺒﺎﺗﺮﯾﻦ ﻏﺎرﻫﺎی آﻫﮑﯽ و ﺧﺸﮏ ﺟﻬﺎن و ﭘﺲ از ﻏﺎر وﯾﺘﻨﺎﻣﯽ ﺳﻮن دوﻧﮓ، ﻟﻘﺐ دوﻣﯿﻦ ﻏﺎر وﺳﯿﻊ دﻧﯿﺎ را ﻧﯿﺰ ﯾﺪک ﻣﯽ ﮐﺸﺪ. در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻏﺮﺑﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ ﮐﻮه ﮐﻢ ارﺗﻔﺎعﮐَﺘَﻠﻪ"" ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و اﺣﺘﻤﺎﻻً وﺟﻪ ﺗﺴﻤﯿﻪ اﯾﻦ ﻏﺎر ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ از ﭘﺸﺖ آن ﻃﻠﻮع ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﺟﺎی ﮐﺘﻠﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﻪ آن ﮐﺘﻠﻪ ﺧﻮر ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ.

ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺎر در ﺑﻬﺎر ﺳﺎل ۱۳۳۱ ﺧﻮرﺷﯿﺪی ﮔﺮوﻫﯽ از ﺳﺮﺷﻨﺎسﺗﺮﯾﻦ ﮐﻮﻫﻨﻮردان اﯾﺮان اﻗﺪام ﺑﻪ ﮐﺸﻒ و ﺑﺎزدﯾﺪ ﻏﺎر ﮐﺘﻠﻪ ﺧﻮر ﮐﺮدﻧﺪ. ﯾﮑﯽ از اﻋﻀﺎی زﻧﺠﺎﻧﯽ ﮔﺮوه ﻧﺎﻣﺒﺮده ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﯿﺪ اﺳﺪاﷲ ﺟﻤﺎﻟﯽ اﻗﺪام ﺑﻪ ﺛﺒﺖ رﺳﻤﯽ ﻏﺎر ﮐﺮد. ﻏﺎر در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻣﺴﺘﻄﯿﻞ ﺷﮑﻠﯽ ﺑﻪ اﺑﻌﺎد ۱۵۰۰×۲۰۰۰ ﻣﺘﺮ ﺑﻪوﺟﻮد آﻣﺪهاﺳﺖ. دﻫﺎﻧﻪ ﻏﺎر در ارﺗﻔﺎع ۱۷۰۰ ﻣﺘﺮی از ﺳﻄﺢ درﯾﺎ ﻗﺮار دارد. ﻫﻨﻮز اﯾﻦ ﻏﺎر ﻣﺴﯿﺮﻫﺎی ﮐﺸﻒ ﻧﺸﺪه ﺑﺴﯿﺎری دارد و اﻧﺘﻬﺎﯾﯽ ﺑﺮای آن ﯾﺎﻓﺖ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ.

ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﺣﺪود ۳۰ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ از ﻏﺎر ﮐﺘﻠﻪ ﺧﻮر ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺮداری ۲۲ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ از اﯾﻦ ﻣﺤﺪوده اﻧﺠﺎم ﺷﺪه، وﻟﯽ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻣﺴﯿﺮ هزار و ۲۰۰ ﻣﺘﺮی، آن ﻫﻢ در ﻃﺒﻘﻪ اول ﻏﺎر ﺑﺮای ﺑﺎزدﯾﺪ ﮔﺮدﺷﮕﺮان ﻣﻬﯿﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ. در داﺧﻞ ﺗﺎﻻر ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻠﻮرﯾﻦ، ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﻻر ﺳﺘﻮنﻫﺎ ﭼﺴﺒﯿﺪه ﭼﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ۸ ﻣﺘﺮ ﻗﺮار دارد ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻣﺤﻞ ﺧﺮوج آبﻫﺎی ﻓﺮورو ﺳﺎزﻧﺪه ﻏﺎر اﺳﺖ. در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ اﯾﻦ ﻏﺎر ﺑﻪ ﺳﻪ ﺑﺨﺶ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ، ﺗﻔﺮﯾﺤﯽ و ورزﺷﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪهاﺳﺖ.

ﺑﺨﺶ ورزﺷﯽ آن ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻏﺎرﻧﻮردان و ﺻﺨﺮه ﻧﻮردان ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد، ﺣﺪود ۴ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻨﻮز اﻧﺘﻬﺎی آن ﮐﺸﻒ ﻧﺸﺪهاﺳﺖ.

ﺑﺨﺶ ﺗﻔﺮﯾﺤﯽ ﻏﺎر ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﺑﺎزدﯾﺪ ﻋﻤﻮم ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد ﺣﺪود ۲ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺴﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ ﺗﻨﻬﺎ ۱/۳ ﮐﻞ ﻏﺎر اﺳﺖ.

ﺑﺨﺶ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻏﺎر ﻧﯿﺰ در ﺑﺨﺶ ﺟﻨﻮﺑﯽ آن ﻗﺮار دارد. ﻗﺴﻤﺖ اﺻﻠﯽ آن داﻻﻧﯽ اﺳﺖ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﮐﻪ ﺟﻬﺖ ﺑﺮﮔﺰاری ﻣﺮاﺳﻢﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد. اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ داﻻن ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ راه ﺧﺮوﺟﯽ ﺑﻪ ﺑﯿﺮون ﻧﺪاﺷﺘﻪ و راه ﺧﺮوﺟﯽ آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﮐﻨﺪه ﺷﺪه اﻣﺎ ﺧﻮد داﻻن ﺗﻤﺎﻣﺎً ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ.

ﻏﺎر ﮐﺘﻠﻪﺧﻮر ازﻟﺤﺎظ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺑﻠﻮرﻫﺎ و ﻗﻨﺪﯾﻞﻫﺎ، زﯾﺒﺎﯾﯽ و ﺗﻌﺪد ﻃﺒﻘﺎت اوﻟﯿﻦ ﻏﺎر آﻫﮑﯽ ﺟﻬﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﻬﺮه ﺑﺮداری از ﻏﺎر از ﺳﺎل ۷۵ آﻏﺎز ﺷﺪه و اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻨﻮز ﻫﻢ ﮐﺎوش و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺑﺮای آﻣﺎدهﺳﺎزی ﺳﺎﯾﺮ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی ﻏﺎر ﺑﺮای ﺑﺎزدﯾﺪ اداﻣﻪ دارد.

ﻏﺎر ﮐﺘﻠﻪﺧﻮر ﻏﺎری اﺳﺖ آﻫﮑﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮﺧﯽ ﻧﻘﺎط آن ﮔﻞ رس و ﺧﺎکﻫﺎی ﺣﺎوی اﮐﺴﯿﺪ آﻫﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﺳﺖاﯾﻦ. ﻏﺎر ازﻧﻈﺮ ﺳﻨﯽ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﻫﻢﺳﻦ ﻏﺎر ﻋﻠﯿﺼﺪر ﻫﻤﺪان اﺳﺖ؛ اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ دو ﻏﺎر از دو ﺟﻬﺖ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺗﻔﺎوت دارﻧﺪ؛ ﯾﮑﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﻏﺎر ﻋﻠﯿﺼﺪر ﻫﻤﺪان ﻏﺎری اﺳﺖ ﮐﺎﻣﻼً آﺑﯽ، ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻏﺎر ﮐﺘﻠﻪﺧﻮر زﻧﺠﺎن ﻏﺎری اﺳﺖ ﺗﻘﺮﯾﺒﺎً ﺧﺸﮑﯽ. دوم اﯾﻨﮑﻪ آﻫﮏﻫﺎی ﻏﺎر ﮐﺘﻠﻪﺧﻮر ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻫﮏﻫﺎی ﻏﺎر ﻋﻠﯿﺼﺪر ﺑﺴﯿﺎر ﺧﺎﻟﺺﺗﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺧﻮد ﻋﺎﻣﻠﯽ اﺳﺖ ﺟﻬﺖ زﯾﺒﺎﺗﺮ ﺷﺪن ﻏﺎر، ﭼﺮاﮐﻪ ﺧﺎﻟﺺ ﺑﻮدن آﻫﮏﻫﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﻔﺎﻓﯿﺖ آنﻫﺎ و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻋﺒﻮر ﻧﻮر از ﻗﻨﺪﯾﻞﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮد.

اﯾﻦ ﻏﺎر در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﻏﺎر ﻋﻠﯿﺼﺪر در ﻫﻤﺪان ﻣﺘﺼﻞ ﻣﯽﺷﻮد. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻋﺠﺎﯾﺐ و زﯾﺒﺎﯾﯽﻫﺎی اﯾﻦ ﻏﺎر ﺗﻌﺪد ﻃﺒﻘﺎت آن اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻏﺎرﻫﺎ در ﺟﻬﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢﻧﻈﯿﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ. ﮔﻤﺎن ﻣﯽرود ﮐﻪ اﯾﻦ ﻏﺎر دارای ۷ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﻟﺒﺘﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺗﻨﻬﺎ ۳ ﻃﺒﻘﻪ آن ﮐﺸﻒ ﺷﺪهاﺳﺖ. ﺣﺪود ۷۰۰ ﻣﺘﺮ اوﻟﯿﻪ ﻏﺎر ﻗﻄﺮی ﺣﺪود ۷۰ ﺳﺎﻧﺘﯿﻤﺘﺮ داﺷﺘﻪاﺳﺖ ﺑﻪﻃﻮری ﮐﻪ رﻫﻨﻮردان اوﻟﯿﻪ ﻏﺎر اﯾﻦ ﻣﺴﯿﺮ ۷۰۰ ﻣﺘﺮی را ﺳﯿﻨﻪﺧﯿﺰ ﻃﯽ ﮐﺮده و ﻣﺴﯿﺮ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ﮔﺬاری ﻣﺸﺨﺺ ﮐﺮدهاﻧﺪ.

ورودی اوﻟﯿﻪ ﻏﺎر ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از آﺳﯿﺐ ﻫﺎی اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻣﮑﺎن را اﻓﺮاد ﻣﺤﻠﯽ» ﯾﻮرت ﯾﺮی ﻣﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺗﺮﮐﯽ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﻣﺤﻞ زﻧﺪﮔﯽ اﻓﺮاد ﯾﺎ اﺑﺎ و اﺟﺪاد اﻃﻼق ﻣﯽ ﺷﻮد. ﺗﻌﺪاد ۸۰ اﺳﮑﻠﺖ اﻧﺴﺎن و ﺗﮑﻪ ﻫﺎی ﺳﻔﺎل ﻗﺪﯾﻤﯽ در اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﭘﯿﺪا ﺷﺪه و ﺑﺮ اﺳﺎس ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺎی اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ اواﺧﺮ ﻫﺰاره دوم ﻗﺒﻞ از ﻣﯿﻼد اﺳﺖ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﮑﺎن ﮔﻢ ﯾﺎ دﻓﻦ ﺷﺪه اﻧﺪ. در داﺧﻞ ﺗﺎﻻر ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻠﻮرﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﻻر ﺳﺘﻮن ﻫﺎ ﭼﺴﺒﯿﺪه، ﭼﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ۸ ﻣﺘﺮ ﻗﺮار دارد ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻً ﻣﺤﻞ ﺧﺮوج آب ﻫﺎی ﻓﺮورو ﺳﺎزﻧﺪه ﻏﺎر اﺳﺖ.

ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ اﺳﮑﻠﺖﻫﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن در اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ﻧﮕﻬﺪاری ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. اﯾﻦ ﻏﺎر دارای ﺑﺨﺶﻫﺎی دﯾﮕﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽﺗﻮان ﻣﯿﺪان ﺷﯿﺮ ﺧﻮاﺑﯿﺪه، ﻣﯿﺪان ﺑﯿﺴﺘﻮن، ﻣﯿﺪان ﭼﻬﻞﺳﺘﻮن، ﺳﻪراﻫﯽ ﮐﻮﻫﯽ، ﻣﯿﺪان ﭘﻨﺞﺷﯿﺮ، ﺗﺎﻻر ﻋﺮوس، ﺗﻮﻧﻞ ﻗﻨﺪﯾﻠﯽ، اﺗﺎق ﻋﻘﺪ، ﭘﺎی ﻓﯿﻞ، ﺷﺘﺮ ﺑﺎﺟﻬﺎز، ﻋﺮوس و داﻣﺎد، ﻣﯿﺪان ﺷﻤﻊ، دو ﺟﺎدوﮔﺮ، ﻧﺨﻞ ﺳﻮﺧﺘﻪ، ﻣﯿﺪان ﻣﺮﯾﻢ ﻣﻘﺪس را ﻧﺎم ﺑﺮد. ﺗﻤﺎﻣﯽ اﯾﻦ ﺑﺨﺶﻫﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﺗﺠﻤﻊﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ آﻫﮑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮐﺪام ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﺒﺎﻫﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از اﺷﯿﺎء اﻃﺮاف ﻣﺎ داﺷﺘﻪاﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ اﺳﺎﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ. اﯾﻦ ﻏﺎر در ﻣﺮاﺣﻞ اوﻟﯿﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺧﻮد ﻏﺎری آﺑﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ دراﺛﺮ اﻧﺤﻼل آﺑﯽ ﮔﺎﻫﯽ اوﻗﺎت ﺗﻮدهﻫﺎی ﻋﻈﯿﻤﯽ از ﺳﻨﮓﻫﺎ از ﺗﻮده اﺻﻠﯽ ﺟﺪا ﺷﺪهاﻧﺪ.

وﺟﻮد ﭼﺸﻤﻪﻫﺎی آب ﺑﺴﯿﺎر زﻻل در اﻃﺮاف اﯾﻦ ﻏﺎر و ﺣﻔﺮهﻫﺎی ﻣﺘﻌﺪد ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻫﻢ از وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﻣﻨﺤﺼﺮﺑﻪﻓﺮد اﯾﻦ ﻏﺎر اﺳﺖ. ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﯾﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ در ﻏﺎر ﮐﺘﻠﻪﺧﻮر ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﮐﻪ ﭘﯿﺸﺘﺮ آﻣﺪ ﻣﯽﺗﻮان ﺗﺠﻤﻊﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﺗﺠﻤﻊﻫﺎی زﯾﺒﺎ و ﺟﺎﻟﺐ ﺗﻮﺟﻪ اﺳﺘﺎﻻﮔﻤﯿﺖﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﺒﯿﻪ ﻋﺮوس و داﻣﺎد ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ اﺳﻢ ﻧﺎﻣﮕﺬاری ﺷﺪه اﻧﺪ. اﯾﻦ ﻏﺎر در ﻃﻮل ۱۲۰ ﻣﯿﻠﯿﻮن ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﻋﻤﺮش ﻣﯽﮔﺬرد دﺳﺘﺨﻮش ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﺗﺤﻮﻻت ﺑﺴﯿﺎری ﺷﺪهاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﺑﺮﺧﯽ ﻫﻢ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ. از ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻃﺒﯿﻌﯽ اﯾﻦ ﻏﺎر ﻣﯽﺗﻮان ﺷﮑﺴﺘﮕﯽﻫﺎی ﺣﺎﺻﻞ از زﻣﯿﻦ ﻟﺮزه ﻫﺎ، ﮔﺴﻞﺧﻮردﮔﯽﻫﺎ، ﻟﻐﺰشﻫﺎ و رﯾﺰشﻫﺎ را ﻧﺎم ﺑﺮد.

ﺗﻨﻬﺎ ﺟﺎﻧﻮر داﺧﻞ ﻏﺎر ﺧﻔﺎش اﺳﺖ، ﭼﻮن ﺑﻪﻋﻠﺖ ﻧﺒﻮد ﺗﻐﺬﯾﻪ و ﻧﻮر ﮐﺎﻓﯽ، ﺟﺎﻧﻮران دﯾﮕﺮی زﻧﺪﮔﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ. آب و ﻫﻮای داﺧﻞ ﻏﺎر ﻧﯿﺰ در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ. ﻣﺜﻼ در ورودی ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﭼﺮﺧﺶ ﻫﻮا ﺗﺎ ۴ هزار ﻣﺘﺮی ﺑﻪﺻﻮرت ﺗﻘﺮﯾﺒﺎ ﺧﻨﮏ ﺑﻮده و از ۱۱ درﺟﻪ ﺷﺮوع و در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎی ﺟﻠﻮﺗﺮ رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﺣﺪود ۹۰ درﺻﺪ ﻣﯽرﺳﺪ. ﭘﺮوﻧﺪه ﺛﺒﺖ ﻏﺎر ﮐﺘﻠﻪ ﺧﻮر ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﯿﺮاث ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﺟﻬﺎﻧﯽ در دﺳﺖ ﭘﯿﮕﯿﺮی اﺳﺖ.

راﻫﻬﺎی دﺳﺘﺮﺳﯽ:

ﻏﺎر ﮐﺘﻠﻪ ﺧﻮر در ۱۵۵ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮی ﺟﻨﻮب زﻧﺠﺎن، ۸۰ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮی ﺟﻨﻮب ﻗﯿﺪار، ۱۷۳ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮی ﺷﻤﺎل ﻫﻤﺪان، ۴۱۰ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮی ﺗﻬﺮان و ۵ ﮐﯿﻠﻮﻣﺘﺮی ﺷﻬﺮ ﮔﺮﻣﺎب واﻗﻊ اﺳﺖ.

ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻮا ﻧﻪ زﯾﺎد ﺳﺮد اﺳﺖ و ﻧﻪ زﯾﺎد ﮔﺮم، از ﻏﺎر ﮐﺘﻠﻪ ﺧﻮر ﺑﺎزدﯾﺪ ﮐﻨﯿﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر ﺑﯽ ﺗﺮدﯾﺪ زﻣﺎن ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﺮای ﺳﻔﺮ ﺑﻪ زﻧﺠﺎن و دﯾﺪن اﯾﻦ ﺟﺎذﺑﻪ دﯾﺪﻧﯽ اﺳﺖ.

** نکته: با توجه به شیوع کرونا بهتر است برای حفظ سلامتی خود و خانواده خویش، بازدید از این غار زیبا را به بعد از پایان این بیماری موکول کنید.

• ببینید:
• غار کریستالی و اعجاب انگیز چما