تغییرات نگران‌کننده در روند تجارت نفت/ سلاح نفت خطرناک‌تر می شود؟

به گزارش خبرنگار اقتصادی میزان، علیرضا صالح در جمع فعالان اقتصادی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی، در مورد چالش و فرصت های بازار انرژی در ایران و جهان، اظهار کرد: اتخاذ تدبیر و راهکارهای مناسب برای گسترش اکتشاف نفت و گاز و شناخت کامل منابع کشور، افزایش ظرفیت تولید صیانت شده نفت متناسب با ذخایر موجود و برخورداری کشور از افزایش قدرت اقتصادی، امنیتی و سیاسی و همچنین افزایش ظرفیت تولید گاز، متناسب با حجم ذخایر کشور به منظور تامین مصرف داخلی و حداکثر جایگزینی با فرآورده های نفتی از جمله سیاست های کلی نظام در بخش انرژی است.

وی ادامه داد: بهره برداری از موقعیت منطقه ای و جغرافیایی کشور برای خرید و فروش و فرآوری و پالایش و معاوضه و انتقال نفت و گاز منطقه به بازارهای خارجی و داخلی و جایگزینی صادرات فرآورده های نفت و گاز و پتروشیمی به جای صدور نفت خام و گاز طبیعی از دیگر الزامات سیاست های کلی نظام در بخش انرژی است.

معاون امور مجلس، استان ها و پشتیبانی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در مورد وضعیت موجود بازار انرژی جهان از منظر عرضه و تقاضا، اضافه کرد: عمده نفت کانادا نفت های سنگین و فوق سنگین است که از مدرنترین شیوه های بهره برداری و استخراج از میادین نفت استفاده می کنند.

صالح ادامه داد: اکثر مخازن نفتی آمریکا دوره های دوم و سوم عمر را سپری می کنند و تولید از آنها به میزان قابل توجهی کاهش یافت است ولی آمریکا مالک منابع عظیم شیل های نفتی در غرب کشور خود است.

وی گفت: میزان مصرف نفت در سال 2014 برابر با 92086 میلیون بشکه در روز بوده است که نسبت به سال قبل از آن رشدی برابر 0.3 درصد را نشان می دهد.

معاون امور مجلس، استان ها و پشتیبانی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور با اشاره به منابع غیرمتعارف - گاز به سه بخش Tight Gas، Shale Gas و Coalbed methane تقسیم می شود، افزود: کشورهای آمریکا، کانادا، اروپا، استرالیا، نیوزلند، روسیه و چین دارای این ذخایر هستند.  

صالح ادامه داد: بزرگترین تولیدکنندگان گاز طبیعی از منابع غیرمتعارف در سال 2009 آمریکا و کانادا هستند که به ترتیب میزان تولید آنها 11.7 و 2 تریلیون فوت مکعب است و در سال 2020 میزان تولید آنها به ترتیب 15.6 و 3.4 تریلیون فوت مکعب خواهد رسید.

وی تصریح کرد: پیشرفت فناوری های جدید، کاهش هزینه های تولید از منابع غیرمتعارف، چشم انداز قیمت و امنیت عرضه انرژی از جمله عوامل تاثیرگذار بر اقتصادی شدن بهره برداری از منابع غیرمتعارف است.

معاون امور مجلس، استان ها و پشتیبانی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور گفت: نزدیک به دو دهه طول کشید تا تکنولوژی ها و مدل های بهره برداری از مخازن گازی غیرمتعارف، در مقایس صنعتی مورد استفاده قرار گیرد، امروز تولید از این مخازن با تولید از مخازن گازی متعارف قابل رقابت هستند.

صالح ادامه داد: پیشرفت های فن آوری به ویژه تکنولوژی حفاری چاه های افقی به همراه شکافدار کردن هیدرولیکی مخزن، تولید راه به ازای هر چاه به شدت افزایش و هزینه ها را کاهش داده است.

وی گفت: شرکت های نفتی بین المللی وضعیت آینده را درک کرده و به گاز طبیعی روی آورده اند. انقلاب در فن آوری استخراج گاز، بهره برداری از ذخایر گاز موجود در سنگ های رسوبی و گاز های متان قابل استخراج از بسترهای زغال (CBM) را ممکن ساخته است.

معاون امور مجلس، استان ها و پشتیبانی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور افزود: نوآوری های تکنولوژیک، اقتصادی بودن تولید گاز از سنگ های رسوبی و بسترهای زغال را به اثبات رسانده و افق های جدیدی را نمایان کرده است.

صالح تصریح کرد: شرکت های نفتی عمده، برای دستیابی به منابع گازی تلاش کرده و در پروژه های گاز به شدت سرمایه گذاری می کنند. شرکت های نفتی بر این تصورند که سرمایه گذاری در توسعه منابع غیرمتعارف گاز، جایی است که آن با وجود کاهش قیمت ها از مزیت رقابتی برخوردارند.

وی گفت: گاز طبیعی، آینده جدیدی را پیش روی شرکت های نفتی بین المللی قرار داده است، به ویژه آنکه پیشرفت های بزرگ در عرصه فن آوری، توسعه منابع گازی غیرمتعارف را ممکن ساخته و فرصت های جدیدی را برای سرمایه گذاری ایجاد کرده است.

معاون امور مجلس، استان ها و پشتیبانی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور همچنین در مورد کاهش هزینه های تولید، اضافه کرد: در حال حاضر هزینه تولید گازهای رسوبی در آمریکای شمالی از 5 دلار به ازای هر میلیون بی تی یو به 3 دلار کاهش یافته است و پیش بینی می شود که تا پنج سال آینده به 2 دلار در هر میلیون بی تی یو کاهش یابد.

وی افزود: هزینه تولید گازهای غیرمتعارف در آمریکا در سال 2009، پایین تر از هزینه تولید گازهای متعارف در سال 2007 گزارش شده است. این امر موجب شده که در منطقه آمریکای شمالی، قیمت گاز طبیعی از حدود 9 دلار در هر میلیون بی تی یو در سال 2008 به حدود 3 دلار در هر میلیون بی تی یو در سال 2009 کاهش یابد.

آینده نگری نفتی
معاون امور مجلس، استان ها و پشتیبانی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در مورد آینده نگری نفتی، گفت: بر پایه مطالعات آینده نگاری انجام شده، در بلند مدت در مرکزیت بازارهای عمده تولید و مصرف نفت خام تغییراتی ایجاد شد.

صالح افزود: تولید کشورهای منطقه دریای خزر به ویژه قزاقستان(نفت)، آذربایجان (نفت و گاز) و ترکمنستان( گاز و میعانات گازی) افزایش خواهد یافت و ظهور این قطب جدید در طرف تولید و مرکزیت شرق آسیا به عنوان طرف تقاضا ایفای نقش خواهد کرد.

بازار نفت در سال 2035 در دستان روسیه و آسیای مرکزی
وی تصریح کرد: در نتیجه بخشی از جریان تجارت نفت خام این منطقه از غرب آسیا به شرق آسیا در حال تغییر است. همچنین در افق 2035، حوزه خاورمیانه، روسیه و آسیای مرکزی به عنوان تولیدکننده و صادرکننده اصلی نفت خام خواهند بود با توجه به شکل گیری مناطق جدید عرضه و حرکت به سمت استقلال انرژی در آمریکای شمالی رقابت در این منطقه بر سر تصاحب بازارهای صادراتی شدت خواهد گرفت.

وی افزود: حوزه آتلانتیک به دلیل برخورداری از تولید بیش تر، وضعیت دیگری دارد و میزان مازاد مصرف و واردات نفت خام آن به شدت حوزه آسیای پاسیفیک نیست. در این حوزه میزان تولید در افق 2020 معادل 43.38 میلیون بشکه در روز پیش بینی شده است در حالی که مصرف نفت خام 48.18 میلیون بشکه در روز است.

معاون امور مجلس، استان ها و پشتیبانی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور تصریح کرد: بدین ترتیب کسری نفت خام و نیاز به واردات، 4.8 میلیون بشکه در روز و سهم واردات از کل مصرف نفت خام، 10 درصد است.

صالح ادامه داد: به عبارت دقیق تر، میزان مازاد تقاضا و نیاز به واردات نفت خام در حوزه آسیای پاسیفیک 7 برابر حوزه آتلانتیک است.

تغییرات اساسی در روند تجارت نفت خام
وی گفت: نتایج پیش بینی های انجام شده نشان دهنده بروز تغییرات اساسی در روند تجارت نفت خام در افق سال 2020 است. در حال حاضر، 70 درصد نفت خام صادراتی منطقه خاورمیانه به حوزه آسیای پاسیفیک و 30 درصد باقی مانده به حوزه آتلانتیک تحویل می شود. اما سال 2015 که نقطه عطفی در تجارت نفت خام محسوب می شود، میزان مازاد نفت خام تولیدی در دسترس برای صادرات منطقه خاورمیانه بیش تر از مازاد تقاضای نفت خام خواهد بود.

معاون امور مجلس، استان ها و پشتیبانی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور ادامه داد: با ادامه این روند، در سال 2020 حدود یک چهارم واردات نفت خام حوزه آسیای پاسیفیک از خارج از منطقه خاورمیانه و از حوزه روسیه و آسیای میانه و منطقه غرب آفریقا خواهد بود.

وی گفت: نکته مهم این است که طبق پیش بینی های به عمل آمده، در سال 2020 مازاد تقاضای نفت خام حوزه آتلانتیک از منطقه خلیج فارس تامین نخواهد شد و این نیاز توسط منطقه آسیای میانه و روسیه مرتفع می شود.

سلاح نفت بی خطر می شود؟
وی افزود: این تغییر جهت در تجارت نفت خام قطعا پیامدهای ژئوپلتیکی و اقتصادی – تجاری مهمی را در پی خواهد داشت زیرا که در آغاز قرن بیست و یکم، چنین به نظر می رسید که منطقه خاورمیانه نقش تعیین کننده ای در تامین نفت خام وارداتی آمریکا و چین خواهد داشت و وابستگی این دو منطقه به نفت خام خاورمیانه رو به افزایش نخواهد بود. در این صورت دیگر سلاح نفت برای کشورهای خاورمیانه به منزله ابزاری سیاسی اقتصادی محسوب نخواهد شد.

صالح ادامه داد: باتوجه به تحولات تجارت نفت خام در افق 2020، قدرت های برتر حوزه آتلانتیک باید توجه خود را به روسیه و آسیای میانه معطوف کند. البته روسیه برای ایفای نقش تعیین کننده در بازار نفت خام جهان و افزایش تولید نفت برای برقراری امنیت عرضه به حوزه آتلانتیک، نیازمند انجام سرمایه گذاری های گسترده در بخش های بالادستی و پایین دستی صنعت نفت است.

وی گفت: در مجموع باید اشاره کرد که موازنه جدیدی در تجارت نفت خام در حال ظهور است، عرضه نفت خام منطقه خاورمیانه به سمت بازارهای آسیای پاسیفیک متمایل خواهد شد و در حقیقت مرکز ثقل تامین نفت خام حوزه آسیای پاسیفیک، منطقه خاورمیانه خواهد بود.

وی ادامه داد: مابقی نیاز واردات این حوزه با نفت خام سایر مناطق به ویژه غرب آفریقا، روسیه و آسیای میانه تامین می شود. اما در حوزه آتلانتیک، مازاد تقاضا دیگر از خاورمیان تامین نخواهد شد و روسیه و آسیای میانه برطرف کننده این تقاضا خواهند بود.

معاون امور مجلس، استان ها و پشتیبانی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور تصریح کرد: با توجه به پیش بینی افزایش قابل توجه تولید سایر رقبا در بازار نفت خام حوزه اروپا و کاهش نسبی تقاضای نفت خام این منطقه سهم موجود ایران از بازار از اهمیت استراتژیک برخوردار است.

وی گفت: در مقابل، به دلیل افزایش تقاضای این منطقه به گاز طبیعی و استراتژی اتحادیه اروپا برای استفاده بیش تر از سوخت های پاک، استراتژی انرژی ایران در حوزه اروپا باید بر دستیابی به سهم هر چه بیشتر از بازار گاز و حفظ سهم کنونی از بازار نفت متمرکز شود.

کاری که باید ایران انجام دهد
معاون امور مجلس، استان ها و پشتیبانی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور گفت: نکته قابل توجه این است که ارتقای جایگاه ژئوپلتیکی و ژئواکونومیکی ایران در سطح جهان، نیازمند افزایش حوزه نفوذ و دستیابی به سهم قابل توجه از بازار جهانی گاز به ویژه حوزه اتحادیه اروپا با تکیه به منابع عظیم گازی کشور است.

صالح افزود: پیش تر از این، بزرگترین نگرانی غرب، واقع بودن عمده ذخایر گاز طبیعی دنیا در دو کشور روسیه و ایران بود زیرا که این ذخایر بیش از نیمی از ذخایر گاز طبیعی دنیا را شامل می شد. این امر باعث وابستگی استراتژیک غرب به این کشورها می شود.

معاون امور مجلس، استان ها و پشتیبانی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور تصریح کرد: هم اکنون با وجود منابع گازهای غیرمتعارف، دسترسی به ذخایر عظیم هیدروکربنی، محدود به خلیج فارس، خاورمیانه، شمال آفریقا یا روسیه و به طور کلی مناطقی که شرکت های نفتی برای ورود به آنها با موانع فراوان روبرو بوده اند، نیست.

وی گفت: بیش از نیمی از ذخایر گازی غیرمتعارف در آمریکای شمالی و منطقه آسیا – اقیانوسیه قرار دارند که ریسک سیاسی آنان نیز نسبتا اندک است. به علاوه در این مناطق، پتانسیل افزایش تقاضا بالاست. از این رو در سال های اخیر، سرمایه گذاری ها به سمت این مناطق سوق پیدا کرده است به همین دلیل فضایی که طی سالیان گذشته اکثر پروژه های گازی و حتی بخشی از پروژه های نفتی در آنها طراحی یا مورد مطالعه جدی قرار می گرفت به سرعت در حال تغییر است.

انتهای پیام/