نیروگاهی که زیر بمباران بعثی‌ها خم به ابرو نیاورد
- فارس نوشت: سال ۱۳۵۳ شمسی ایران توافقنامه‌ای با شرکت آلمانی «کرافت ورک یونیون» منعقد کرد برای ساخت رآکتور اتمی نیروگاه بوشهر. ۲ سال بعد هم قراردادی بسته شد و مقداری از مبلغ قرارداد پرداخت شد و کار پیش رفت تا سال ۱۳۵۷.
تا روز‌های ابتدایی انقلاب حدود یک دهم تجهیزات این نیروگاه وارد ایران شده بود، ولی اسفند آن سال شرکت آلمانی نیروهایش را فراخواند و کار خوابید. ایران آن‌موقع قرارداد‌های جانبی هم بسته بود با شرکت‌های اروپایی از جمله در ایتالیا و انگلستان برای ساخت تجهیزات فنی نیروگاه و فرآوری اورانیوم که البته همه‌شان کار را رها کردند و رفتند که رفتند!
عکسی منسوب به عملیات عمرانی ساخت نیروگاه بوشهر
بعثی‌ها چه کردند؟
سال ۱۳۵۸ ایران و شرکت آلمانی از هم شکایت و شکایت‌کشی کردند و عاقبت شرکت آلمانی موظف شد قطعات و تجهیزاتی را که تا آن‌موقع در آلمان ساخته بود، تحویل ایران دهد. جنگ تحمیلی هم که شروع شد، کار سخت‌تر شد؛ تحریم‌ها از راه رسیدند و دولت آمریکا محدودیت گذاشت برای انتقال تجهیزات هسته‌ای به برخی کشور‌ها از جمله ایران. با این حال در سال‌های جنگ، کار تکمیل نیروگاه نیمه‌تمام بوشهر به‌کندی ادامه یافت و آلمانی‌ها هم در مقاطعی از سر اجبار و براساس قرارداد در نیروگاه حضور داشتند و بعثی‌ها هم هرچقدر توانستند به نیروگاه بوشهر حمله هوایی و موشکی کردند.
روز‌هایی که رآکتور اتمی بوشهر شکل می‌گرفت
قطعات نمی‌رسید!
اولین حمله سال ۱۳۶۱ بود، ولی عراقی‌ها حساب نکرده بودند که بتن نیروگاه چقدر قوی است؛ آسیبی جزیی به گنبد نیروگاه وارد شد و تمام. فروردین سال ۱۳۶۲ هواپیما‌های عراقی دوباره آمدند و نیروگاه بمباران شد. این‌بار بخشی از تجهیزات و محوطه نیروگاه آسیب دید. بهمن و اسفند سال ۱۳۶۳ دوباره به نیروگاه حمله شد و خساراتی بار آمد. تا سال ۱۳۶۵ نیز هنوز همه قطعاتی که قرار بود از آلمان به ایران برسد، از راه نرسیده بود. دلیلش هم این‌که آمریکا به دولت آلمان فشار می‌آورد که مجوز صادرات قطعات را صادر نکند. بسیاری از کارشناسان نیز معتقدند حمله رژیم بعثی به نیروگاه بوشهر که هیچ ضرری برای عراق نداشت و، چون نیمه‌کاره بود نفعی هم برای ایران نداشت و اصلا تأثیری هم در جنگ نداشت در واقع به تحریک آمریکا و برای جلوگیری از دستیابی ایران به دانش هسته‌ای بوده است. آن سال‌ها به دلیل کارشکنی و وقفه آلمانی‌ها در پیشبرد کار در مقاطعی گزینه‌هایی نظیر مشارکت با آرژانتین و اسپانیا و روسیه برای تکمیل نیروگاه مطرح شد.
مهندسان آلمانی در داخل نیروگاه بوشهر
آمریکا اجازه نمی‌دهد!
بهمن سال ۱۳۶۵ گروهی از مهندسان و کارشناسان اتمی فرانسوی به ایران آمدند تا خسارات ناشی از بمباران نیروگاه توسط عراق را بررسی کنند و این گروه اعلام کردند نیروگاه تا تکمیل فاصله زیادی دارد. اواخر آبان سال ۱۳۶۶ بمب‌افکن‌های عراق چندبار به نیروگاه رسیدند و ۲۰ نفر از کارکنان و مهندسان و افراد نظامی محافظ نیروگاه شهید شدند. خساراتی هم بار آمد و گزارش شد: «حدود ۳۰ بمب و موشک طی ۳ حمله به سوی تأسیسات انرژی اتمی اصابت کرده که ۱۰ عدد آن‌ها مؤثر بوده و به بخشی از ساختمان‌ها و تأسیسات آسیب وارد کرده، ولی قابل‌جبران است.»
عکسی از نیروگاه بوشهر در دهه شصت؛ روز‌هایی که نیروگاه زیر بمباران هوایی بود
حملات عراق ادامه داشت و کار تکمیل نیروگاه هم به هر زحمتی بود، تداوم یافت. شرایط کار البته متفاوت بود؛ این روایت دکتر «رضا امراللهی» رئیس اسبق و از مدیران سازمان انرژی اتمی در دهه ۶۰ و ۷۰ شمسی است: «عراقی‌ها جمعا ۹ بار نیروگاه بوشهر را بمباران کردند. در یکی از این بمباران‌ها یکی از مهندسان آلمانی کشته شد که البته ۱۴ نفر از مهندسان ما هم در این حادثه شهید شدند. آلمانی‌ها بعد از این اتفاق مجددا شروع به آزار و اذیت ما کردند و دوباره پیمان‌شکنی کرده و این قضیه کشته شدن مهندس خود را مستمسک قرار دادند. گرچه تمام این رفتار‌ها و حرف‌های آن‌ها بهانه بود، چون در کنار جلسه‌های آژانس بین‌المللی، وزیر صنایع و تحقیقات آلمانی‌ها که در واقع تصمیم‌گیرنده آخر در مورد ساخت نیروگاه بوشهر بود بار‌ها به من گفته بود: حتی اگر ما بخواهیم که ساخت نیروگاه بوشهر را تمام کنیم آمریکا این اجازه را به ما نمی‌دهد؛ چون ما متحد آمریکا هستیم. من به او گفتم مگر شما ادعا نمی‌کنید که کشور مستقلی هستید، پس چرا تحت تأثیر آمریکا قرار می‌گیرید؟»
نیروگاه بوشهر در روز‌های سخت با زحمت فراوان حفظ شد و توسعه یافت و سرانجام دانش هسته‌ای در ایران بومی شد
عاقبت چه شد؟
عاقبت، جنگ تمام شد و رژیم بعثی عراق رفت و آن آمریکایی‌ها که صدام را برای بمباران نیروگاه بوشهر تحریک می‌کردند، رفتند و آن شرکت‌ها که تعهدشان را تکمیل نمی‌کردند، دنبال دیکتاتور عراق، ولی نیروگاه هسته‌ای بوشهر ماند و تکمیل شد و در دهه‌های بعد توسعه یافت و برق تولید کرد و در خدمت انرژی و صنعت کشور قرار گرفت و در همه این سال‌ها شد فرصت و امکانات اصلی ایران برای یادگیری فناوری‌های اتمی و بومی‌سازی دانش هسته‌ای.
حالا اروپایی‌ها وقتی می‌رفتند چه می‌گفتند؟ «امراللهی» خوب یادش هست: «وقتی اروپایی‌ها نیروگاه بوشهر را رها کردند و رفتند، می‌گفتند این نیروگاه ۲ سال دیگر خراب می‌شود»!