راه‌های مراقبت از درختچه «فیکوس» در روز‌های سرد سال

_ روزنامه جام جم نوشت: فیکوس هم مثل بیشتر گیاهان آپارتمانی، اهل مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری است. پس به آب‌وهوای سرد حساس است. این حساسیت برای گلدان‌هایی که در حیاط یا تراس و بالکن نگهداری می‌شوند اهمیت بیشتری دارد. اما این گل در داخل خانه هم به‌مراقبت‌های خاصی در این فصل نیاز دارد. هدف از این کار فقط زنده‌نگه‌داشتن گیاه نیست بلکه باید کاری کرد تا شاداب و سرحال بماند. مهم‌ترین کار هم جلوگیری از ریزش برگ است، چون سریع‌ترین واکنش فیکوس به سرما ریزش برگ‌هایش است. گذر از زمستان آدابی دارد که اگر آن‌ها را رعایت کنید همچنان گیاهی سرزنده خواهید داشت، درختچه‌ای بلندقامت که اغلب ما اولین‌بار با آن در خانه پدربزرگ‌هایمان آشنا شده‌ایم.

 

در پرورش فیکوس این نکته یک اصل است: مراقبت در بهار و تابستان یعنی سرمایه‌گذاری برای داشتن یک گیاه سالم و مقاوم در زمستان.

 در زمستان این گیاه را در نقطه‌ای از خانه بگذارید که نورگیر باشد. در این حالت فیکوس احساس می‌کند در زیستگاه بومی خود است. بهتر است مدت زمان تابش آفتاب دست‌کم شش ساعت باشد. گلدان را هفته‌ای یک‌چهارم دور بچرخانید تا به مرور همه قسمت‌های آن به‌طور مساوی از نور برخوردار شود. اگر خانه‌تان کم‌نور است، می‌توانید یک لامپ کوچک را بالای سرش روشن کنید. یادتان باشد شب، لامپ را خاموش کنید تا چرخه طبیعی روز و شب به آن القا شود.

 

در دمای معمول خانه حال این گیاه خوب است. اما در بعضی خانه‌ها، چون این گل به‌صورت یک درختچه رشد کرده ممکن است آن را به حیاط یا تراس منتقل کرده باشند. وقتی دما به منفی ۵ درجه سانتی‌گراد برسد حتما باید به داخل خانه یا یک فضای سرپوشیده با نور مناسب منتقل شود. همچنین در خانه‌های بزرگ و قدیمی مناطق سردسیر، ممکن است دما برای شب‌های خیلی سرد مناسب نباشد و گل‌های چندساله را بخشکاند. در این مواقع باید با پوشانیدن گیاه از سرمازدگی‌اش جلوگیری کرد.

 

نه دوست دارد نزدیک پنجره‌ها باشد و از سرما بلرزد و نه نزدیک شوفاژ‌ها که از گرما عرق بریزد. از طرفی در زمستان به علت استفاده از وسایل گرمایشی هوای خانه خشک است. نوسانات دمایی و خشکی هوا باعث ضعف گیاه و ریزش برگ‌هایش می‌شود. راه‌حل هم که معلوم است چیست. اول انتخاب یک جای دنج و ایمن و دوم بالابردن رطوبت در خانه به روش‌های مختلف ازجمله گذاشتن یک کاسه یا کتری آب گوشه بخاری تا استفاده از دستگاه‌های بخور و مه‌پاشی یک روز در میان آب.

 

نکته: شما می‌توانید در زیرگلدانی هم آب بریزید تا به افزایش رطوبت محیط کمک کنید. علاوه‌براین یک خاصیت دیگر غبارپاشی علاوه‌بر تأمین رطوبت گیاه، براق‌کردن برگ‌هایش است.

 

در این فصل نباید آن را زیاد آبیاری کنید به‌طوری‌که گلدان به شکل باتلاق درآید. در فاصله بین دو آبیاری خاک گلدان باید خشک باشد. تشخیص خشکی هم به چشم ظاهر نیست بلکه باید یک تکه چوب یا انگشت خود را در خاک فرو کنید. اگر به اندازه دو بند انگشت خشک بود یعنی وقت آبیاری‌اش است. بهتر است برای آبیاری از آبی استفاده کنید که با محیط هم‌دماست. اگر آب لوله‌کشی سردتر است، کمی زودتر آن را در ظرف بریزید تا به دمای اتاق برسد. آب سرد به ریشه‌ها شوک وارد می‌کند.

 

نکته: گاهی ممکن است از آن طرف بام بیفتید و زیاد به گیاه تشنگی بدهید. اگر دیدید برگ‌ها لوله شده و آویزان هستند یعنی گل تشنه است. در این شرایط گلدان را یک ربع داخل یک تشت آب قرار دهید تا سیراب شود و به حالت نرمال برگردد.

 

خاک این گیاه باید سرشار از مواد غذایی با زهکشی خوب باشد، اما سفت نباشد که آب در آن ماندآبی داشته باشد.

 

در زمستان نیاز به تغذیه خاصی ندارد. اما در فصول بهار و تابستان می‌توانید به آن غذای کمکی-کود- بدهید.

یکی از جذابیت‌های فیکوس براق بودن برگ‌های پهنش است که در این فصل به دلیل روشن بودن وسایل گرمایشی و نشستن دوده هرچند به مقدار خیلی کم روی برگ‌ها لازم است آن‌ها را با یک پارچه پنبه‌ای یا اسفنج نم‌دار تمیز کنید. از طرفی، چون میزان دریافتی نور در این فصل کم است، تمیز بودن سطح برگ، به افزایش جذب آن کمک می‌کند. استفاده از مواد شیمیایی براق‌کننده باعث بسته شدن روزنه‌های برگ می‌شود.

 

ریزش برگ در همه گیاهان در فصول سرد امری طبیعی است، چون گیاهان برای جبران کمبود نور و به تبع آن کمبود مواد غذایی، در زمستان برگ‌های خود را از دست می‌دهند. در واقع برای ذخیره انرژی خود دست به این اقدام پیشگیرانه می‌زنند. ریزشی غیرطبیعی است که حجم زیادی از برگ‌های گل بریزد. اما اشتباه وقتی رخ می‌دهد که برای جبران ریزش شروع کنیم به آبیاری نابجا. زیاده‌روی در این کار باعث ریزش مضاعف برگ‌ها خواهد شد.

آنچه در پرورش زمستانی فیکوس بسیار مهم است توجه به این نکته است: گل خود را در زمستان کمتر آب دهید، در عوض رطوبت بیشتری برایش فراهم کنید. مثلا بسته به هوای خانه روزانه یا یک روز در میان از طریق مه‌پاشی گیاه یا افزودن یک مرطوب‌کننده کوچک به خانه در به حداقل رساندن تلفات برگ کمک کنید.

 

نکته: وجود لکه‌های قهوه‌ای روی برگ‌ها و سقوط ناگهانی‌شان می‌تواند نشانه این باشد که احتمالا هوای خانه سرد است. جای گلدان را عوض و آن را به نقطه گرم‌تری منتقل کنید. زرد شدن و ریزش برگ‌های پایینی نیز به احتمال زیاد نشانه آبیاری زیاد است. بگذارید در فاصله بین دو آبیاری سطح خاک گلدان خشک شود و بعد آن را آب بدهید.

 

اگر گلدان در فضای آزاد است، قبل از آوردن آن به داخل خانه، خوب وارسی‌اش کنید علائمی مثل خورده شدن یا تغییر رنگ برگ‌ها و آفت نداشته باشد. چون آفات اگر در محیط گرم خانه قرار بگیرند سرعت تکثیرشان افزایش می‌یابد. اگر در زیر برگ‌ها یا روی ساقه‌ها لکه‌های برآمده قهوه‌ای یا توده‌های پنبه‌ای‌شکل سفید مشاهده کردید حتما آن‌ها را با یک تکه پنبه یا پارچه الکلی پاک کنید. این کار را دو سه روز یک‌بار تکرار کنید تا آفات کاملا از بین بروند.

نکته: گاهی همزمان با لکه‌های زردرنگ روی برگ‌ها، تارعنکبوت هم دیده می‌شود. عامل بروز این مشکل، آفت کنه قرمز است که اصلا با چشم دیده نمی‌شود. معمولا وقتی هوای خانه خشک باشد این حشره فرصت رشد و نمو پیدا می‌کند. غبارپاشی در کاهش آن موثر است.

 

تعویض گلدان معمولا در فصل رشد گیاه در بهار و تابستان انجام می‌شود. شاید بگویید اکنون هم در داخل خانه هوا گرم است و تعویض گلدان حتی در زمستان آسیبی به گیاه نمی‌زند. درست است. اما بهتر نیست اجازه بدهیم گیاه کمی استراحت کند؟ پس این کار را تا بهار به تعویق بیندازید مگر این‌که شرایط خیلی اورژانسی باشد.

 

بهتر است برای پاسخ بهتر به این سوال از تجربه‌ای در این خصوص برایتان بگوییم. چند سال پیش در یک شب زمستانی دمای هوا به منفی ۲۰ درجه سانتی‌گراد رسید. گل‌های فیکوس ما هم، چون به صورت درختچه‌های دو متری بودند و جابه‌جایی‌شان سخت بود بر اثر سرما خشک شدند. تنها اثر باقیمانده از آن‌ها یک قلمه کوتاه با یکی دو جوانه بسیار کوچک بود. آن را به صورت مورب برش زدیم. شیره خارج شده را شستیم و بعد داخل یک پارچ آب و نزدیک بخاری قرارش دادیم. بعد از گذشت حدود دو هفته جوانه‌های ریز سفیدرنگی ته آن نمودار شد. شما تا وقتی در این شرایط حساس قرار نگرفته‌اید تا بهار و تابستان سراغ تکثیر فیکوس نروید. آن زمان می‌توانید یک قلمه که دست‌کم یک برگ دارد از آن بگیرید و بعد از ریشه‌دار شدن در آب، در گلدان اصلی بکارید. فیکوس از دسته گیاهان سخت‌ریشه‌زا است.

 

نکته: البته هر چه سن گل بالا برود به‌طور طبیعی برگ‌های پایین‌اش شروع به ریزش می‌کند و تنه آن لخت می‌شود. در این حالت بهتر است در فصل مناسب به روش قلمه‌زنی یا دیگر روش‌ها آن را تکثیر کنید.