ماجرای مونولیت‌های مرموز چه بود؟
- روزنامه همشهری نوشت: هجدهم نوامبر ۲۰۲۰، کارکنان اداره حیات‌وحش یوتا (از ایالت‌های جنوب‌غربی آمریکا) مشغول گشت‌زنی با بالگرد و رصد گوسفند‌های بزرگ‌شاخ مناطق دوردست این ایالت بودند که یک سازه فلزی سه‌وجهی مستطیلی‌شکل با ارتفاع ۳.۶ متر میان صخره‌های سرخ توجهشان را جلب کرد؛ مونولیتی براق بدون آنکه نشانه‌ای از شخصی در میان باشد، در بیابان یوتا کاشته شده بود. این سازه مرموز نظیر تک‌سنگ سیاه‌رنگ در فیلم «ادیسه فضایی: ۲۰۰۱» شاهکار استنلی کوبریک فقید بود و زمانی که کسی مسئولیت نصب آن را بر عهده نگرفت، برخی صحبت از آن کردند که توسط موجودات فضایی به این صحرا آورده شده است!
از شایعه فضایی تا حدس و گمان هنری
در شاهکار علمی-تخیلی ادیسه فضایی: ۲۰۰۱ هر زمان که تخته‌سنگ سیاه نمایان می‌شود، به‌دنبالش تحول رخ می‌دهد و انسان به مرحله‌ای از تکامل راه مییابد. زمانی که نخستین تصویر از مونولیت یوتا منتشر شد، این سؤال به ذهن رسید که در زمانه‌ای که ویروس کرونا به جان انسان‌ها افتاده، می‌شود تصور کرد که جهان پساکرونا، جهان جدیدی خواهد بود و بشر با عبور از تنگنای کرونا با خودآگاهی و امید بیشتری قدم به سال‌های آینده خواهد گذاشت.
حدس دیگری که درباره مونولیت یوتا زده شد این بود که کار یکی از دوستداران کوبریک است. در این میان عده‌ای گمان بردند که مونولیت مرموز توسط یک هنرمند موج نو نصب شده است. وقتی پاتریک مک‌کراکن، فرزند جان مک‌کراکن، گفت که پدرش دوست داشته آثارش در نقاط دورافتاده دنیا گذاشته شود تا بعد از مرگش کشف شوند، عده‌ای تردید نکردند که مونولیت از آثار هنری این مجسمه‌ساز مینی‌مالیست است. اما پس از نشر این خبر، گالری دیوید زویرنر، محل نمایش آثار مک کراکن و برخی از دوستان هنرمند او اعلام کردند که این مونولیت ماشینی است و ربطی به آثار این هنرمند ندارد. آن‌ها حدس زدند که احتمال دارد کار یکی از دوستداران مک‌کراکن باشد که قصد داشته خواسته او را محقق کند.
نباید زباله را در صحرا رها کرد!
مقامات یوتا بعد از کشف مونولیت، بیانیه طنزگونه‌ای صادر کردند با این مضمون که «فرقی نمی‌کند از کدام سیاره آمده باشید، نصب سازه و هرگونه اثر هنری در زمین‌های تحت اداره دولت فدرال بدون مجوز ممنوع است». پس از آن نیز از اعلام محل دقیق نصب مونولیت خودداری کردند تا به این ترتیب مانع هجوم افرد کنجکاو به اراضی دورافتاده تحت حفاظت شوند.
آن‌ها حتی هشدار دادند که، چون سازه در منطقه دورافتاده‌ای قرار دارد، احتمال اینکه افراد کنجکاو و ماجراجو در صحرا گم شوند، وجود دارد! اما با وجود این اقدامات، عده‌ای با کمک جست‌وجوگر‌های اینترنتی مختصات منطقه را پیدا کردند و به هر شکلی بود خود را به دل بیابان یوتا رساندند و با مونولیت مرموز عکس گرفتند.
یکی از این افراد در صفحه فضای مجازی خبر داد که مونولیت آهن‌ربایی نیست و بیشتر شبیه جعبه مقواست! ۹ روز گذشت و در‌حالی‌که ماجراجویان بیشتری راهی یوتا بودند، ۲۷ نوامبر اعلام شد سازه به همان سرعتی که ظاهر شده، ناپدید شده! شمار افراد شگفت‌زده بیشتر شد، تا اینکه راس برناردز، عکاس آمریکایی، عکس‌هایی منتشر کرد و خبر از سرقت مونولیت داد. وی اعلام کرد که در شب ناپدیدشدن مونولیت شاهد بوده است ۴ نفر که به‌نظر فعال محیط‌زیست بوده‌اند، سازه را از زمین کنده و با این کلمات که نباید زباله را در صحرا رها کرد، با خود برده‌اند.
بعد از این ماجرا، نماینده یک گروه حافظ محیط‌زیست با ثبت هشتگ Leave No Track# نوشت: اموال شخصی خود را در زمین‌های عمومی رها نکنید! این گروه رسما اعلام کردند که «ما یونولیت را از صحرا حذف کردیم، چون تبعات سوء‌استفاده انسان از زمین‌های عمومی، حیات‌وحش، گیاهان بومی و منابع آب‌شیرین بیش از پیش نمایان شده است».
مونولیت‌های جدید
پس از ناپدیدشدن مونولیت یوتا، مونولیت جدیدی با ارتفاع ۴ متر اواخر ماه نوامبر در تپه‌های حاشیه شهر پیاترا‌نئم رومانی کشف شد که آن هم چند روز بعد برداشته شد. مفقودشدن مونولیت رومانی هم جنبه اسرارآمیز گرفت و چند شاهد عنوان کردند که این اتفاق بعد از درخشش نور بر فراز تپه «باتکا دوامنه» رخ داده و جهت نور به سمت آسمان بوده است! مقصد سومین مونولیت، ارتفاعات کوه پاین واقع در کالیفرنیا بود.
دوم دسامبر، سومین مونولیت را یک کوهنورد کشف کرد. اما عمر آن هم کوتاه بود و تنها چند روز بعد پلیس این ایالت اعلام کرد که چند جوان مسیحی سازه را با شعار «مسیح پادشاه است»، از جا درآورده و به جایش یک صلیب چوبی کاشته‌اند تا به اربابان بیگانه بگویند اینجا کسی پذیرایشان نیست! ساحل کامپون در جنوب‌غربی جزیره وایت در انگلستان، بلژیک، لهستان، اسپانیا، آلمان، کلمبیا، کانادا، استرالیا و ایران دیگر نقاطی بودند که مونولیت در آنجا ظاهر شد.
دست‌ساز بشری
در بازار داغ حدس و گمان درباره منشأ مونولیت‌ها، گروه The Most Famous Artist مسئولیت ساخت و نصب مونولیت‌های یوتا و کالیفرنیا را برعهده گرفت و چند نمونه مشابه را به قیمت ۴۵ هزار دلار به فروش گذاشت. اما بعد از نصب سازه ساحل آیل آف وایت، آن‌ها اعلام کردند که «مونولیت دیگر از کنترل ما خارج شده! برای تمام موجودات فضایی که در سراسر جهان برای اشاعه این افسانه سخت تلاش می‌کنند، آرزوی موفقیت می‌کنیم!» پس از این واکنش، مسئولیت مونولیت آیل آف وایت را یک طراح از ساکس غرب به‌عهده گرفت و گفت برای تفریح این کار را انجام داده.
نظر او این بود که اگر موجودات فضایی بخواهند به زمین بیایند، سراغ امن‌ترین نواحی خواهند رفت که آیل آف وایت در رده یک است. اشاره این هنرمند به امن‌بودن این منطقه در شرایط شیوع ویروس کرونا بود.
اما ماجرای نهمین مونولیت به ایران مربوط می‌شد. وقتی خبر ظهور مونولیت در روستای نیکنام‌ده جاجرود پخش شد، طنز ماجرا برای ما ایرانیان بیشتر شد. بعد از انتشار عکس، بلافاصله عده‌ای برای دیدن سازه رفتند، اما خبر دادند که با تخته‌ای چوبی مواجه شده‌اند. چند روز بعد اعلام شد مونولیت نهم با هزینه شخصی در این روستا نصب شده تا ایران نیز در ترند جهانی مونولیت‌ها حاضر باشد.
تبلیغات مونولیتی
جریان بامزه و خلاقانه‌ای که در ماجرای کشف و ناپدیدشدن مونولیت‌های مرموز اتفاق افتاد، استفاده تبلیغاتی برند‌های مطرح جهان از مونولیت بود. برند‌های زیادی با ایده‌های جالب خود سعی کردند که تجربه جذاب کشف مونولیت بیشتر در ذهن‌ها بماند.
مازون دات‌کام (از بزرگ‌ترین فروشگاه‌های اینترنتی) از نخستین شرکت‌های بزرگی بود که در توییتر با انتشار تصویری از یک بسته‌بندی مستطیلی در محل مونولیت یوتا نوشت: «ما نه تأیید می‌کنیم و نه انکار که با ناپدیدشدن مونولیت کاری داشتیم.»
تبلیغ شرکت آمریکایی جیپ که به‌دنبال ساخت و توسعه خودرو‌های برقی است، نیز خارق‌العاده بود. جیپ، مونولیت را به‌عنوان ایستگاه شارژ خودروی برقی در دل صحرای یوتا نمایش داد و با هدایت ذهن‌ها به شاهکار کوبریک، خودروی خود را فراجهانی خواند و توییت کرد: «قابلیت جدید شارژ خودرو‌های هیبریدی رنگلر ۴xe از این دنیا خارج شد و اوایل سال ۲۰۲۱ می‌آید».
رستوران مک‌دونالد، مونولیت را به شکل محلی برای دریافت سفارش مشتریان نشان داد و نوشت: «به مک‌دونالد خوش آمدید، چه چیزی تقدیمتان کنم؟» کمپانی IBM که تولیدکننده و فروشنده بزرگ نرم‌افزار و سخت‌افزار است، مونولیت را در کنار ابررایانه سامیت (قدرتمندترین ابررایانه آمریکا) نشان داد و توییت کرد: «مونولیت ناپدید نشده بلکه فقط به خانه بازگشته است». تبلیغ شرکت مخابراتی AT&T آمریکا نیز جالب توجه بود. این شرکت، مونولیت را به‌صورت باجه تلفن قدیمی نشان داد.