برخی از مقامات و کمالات حضرت فاطمه زهرا (س)

_ روزنامه وطن امروز نوشت: حضرت فاطمه زهرا (س) دختر پیامبر اکرم (ص) و جزو ۱۴ معصوم (ع) از ابتدای تولد جایگاه خاصی نزد پدر بزرگوار و نیز عموم مسلمین داشتند و دارند. در منابع حدیثی شیعه و اهل تسنن هم فضایل زیادی در شأن ایشان نقل شده است.  

 

مقال حاضر مجالی است که برخی مقامات و شؤون آن حضرت مورد مطالعه و کاوش قرار گیرد.  

 

خلقت اهل‌بیت (ع) دارای مختصاتی است که همانند تفاوت منزلت معنوی آنان نسبت به تمام انسان‌ها، در این مورد هم از امتیازات خاصی برخوردارند. وجود مادی و جسمانی اهل‌بیت (ع) مسبوق به وجود نورانی ایشان است. مجموعه احادیث، خلقت نوری اهل‌بیت (ع) را اشاره‌کننده به آفرینش نوری و پیشینی پیامبر (ص)، امام علی (س) و اهل‌بیت (ع) دانسته‌اند. طبق این روایات خداوند هزاران سال قبل از خلقت حضرت آدم (ع) و آسمان‌ها و زمین، نور اهل‌بیت (ع) را از نور خودش آفرید و ایشان را در عرش خود قرار داد تا مشغول حمد و تسبیح خداوند شوند. خداوند پس از خلقت حضرت آدم (ع)، انوار اهل‌بیت (ع) را در صلب آدم (ع) قرار داد و نسل به نسل در اصلاب و ارحام پاک منتقل شد تا اینکه به دنیا آمدند.  

 

موضوع خلقت نوری اهل‌بیت (ع) در روایات متعددی ذکر شده است:

 

خداوند متعال، نور پیامبر برگزیده خود محمد صلی‌الله علیه و آله را از نور عظمت و جلال بی‌مثال خویش آفرید و در پی آن، نور فاطمه (س) را از نور محمد (ص) برگرفت.  

 

رسول خدا (ص) فرمودند: «هنگامی که خداوند متعال خواست بهشت را بیافریند، آن را از نور وجه خویش خلق کرد، سپس آن را گرفته به سوی ما افکند. یک‌سوم آن نور به من رسید و یک سوم آن به فاطمه (س) و یک سوم دیگر به علی (س) و خاندانش اصابت کرد. از آن نور به هر کسی که چیزی تابیده شده باشد، به ولایت آل‌محمد (ص) راه پیدا می‌کند و هر کس از آن نور چیزی به او نرسیده باشد، از ولایت خاندان محمد (ص) منحرف و گمراه می‌شود».  

خداوند نور ۵ تن را از نور عظمتش آفرید و آسمان و زمین را از نور پیامبر اکرم صلى‌الله علیه و آله و عرش و کرسى را از نور على علیه‏السلام و لوح و قلم را از نور حسن علیه‏السلام و حورالعین را از نور حسین علیه‏السلام آفرید. مشرق و مغرب عالم در ظلمت و تاریکى بود. فرشتگان از این ظلمت به خدا شکایت کردند و خدا را به این انوار قسم دادند که ظلمت را بردارد. این بود که خداوند روح و نور فاطمه علیهاالسلام را آفرید و مشرق و مغرب آفرینش روشن شد.  

اساس خلقت عالم، وجود مقدس حضرات معصومین علیهم‌السلام بویژه حضرت زهرا سلام‌الله علی‌ها هستند. در روایات از انسان کامل به عنوان فلسفه یا غایت خلقت تعبیر شده است. در حدیث قدسی، خداوند به پیامبراکرم (ص) خطاب می‌کند: «تو بهترین خلق من هستی. به عزت و جلالم قسم اگر تو نبودی افلاک را خلق نمی‌کردم و نه دنیا و نه زمین را».  

 

درحدیثی دیگر به خلقت علی (س) به عنوان علت آفرینش بهشت اشاره شده است: «ای محمد! به عزت و جلالم سوگند اگر تو نبودی آدم را نمی‌آفریدم و اگر علی (س) نبود بهشت را خلق نمی‌کردم».  

 

اما حدیث قدسی دیگر خلقت حضرت زهرا (س) را علت خلقت آن دو بزرگوار بیان کرده است: «ای احمد! اگر تو نبودی افلاک را خلق نمی‌کردم و اگر علی نبود تو را خلق نمی‌کردم و اگر فاطمه نبود شما ۲ نفر را خلق نمی‌کردم».  

آیت‌الله شبیری‌زنجانی درباره حدیث مزبور می‌گوید: «اگر چه ایراداتی به سند این روایت وارد است، اما از نظر متن قابل دفاع است. این‌ها واسطه هدایت و فیض الهی هستند. اگر حضرت زهرا (س) و اولاد ایشان نبودند، نور هدایت الهی به بشر نمی‌رسید. دنیا خلق شده است که مردم به خداوند متعال رو بیاورند و لذا باید همه مقدمات آن طی شود. باید پیامبری بیاید و یک شخصیتی مانند حضرت فاطمه زهرا (س) بیاید که از او نسل معصومین به وجود بیاید و همه این‌ها به هم وابسته است».  

 

آیت‌الله سبحانی در توجیه این احادیث می‌نویسد: «از این روایات به دست می‌آید که «سرنوشت زندگی انسان و سایر جانداران در زمین به وجود امام بستگی دارد؛ یعنی از زمانی که در زمین حیات وجود داشته، امام نیز بوده است و تا هنگامی که زندگی جریان دارد، امام نیز وجود خواهد داشت. بر این اساس، امام در نظام خلقت نقش علیت دارد. این علیت به دوگونه فاعلی و غایی امکان‌پذیر است؛ یعنی وجود امام در سلسله علل فاعلی و غایی جهان قرار دارد، هر چند علت‌العلل در هر ۲ سلسله خداوند متعال است».  

 

البته نباید از این روایات شائبه برتری علی (ع) بر پیامبر اسلام (ص) و همچنین برتری فاطمه (س) بر پیامبر و علی (ع) به وجود بیاید، چرا که «اگر امامت و ولایت نبود، نبوت هم پدید نمی‌آمد؛ زیرا نبوت بیان قانون است و قانون بدون اجرا هیچ فایده‌ای ندارد و اجرای قانون نبوت با امامت امکان‌پذیر است، بنابراین امامت از نبوت مهم‌تر است. همچنین نباید گفت حضرت علی (ع) از پیامبر (ص) والاتر است، زیرا پیامبر اسلام (ص) دو منصب نبوت و امامت را دارا بود و امام علی (س) فقط منصب امامت را بر عهده داشت. بر این اساس امامان حافظان دین هستند و اگر پس از رحلت پیامبر امامت نبود دین به انحراف کشیده می‌شد، بنابراین دین خاتم از طریق امامت حفظ می‌شود و امامان جز حضرت علی (س) همه از فرزندان فاطمه (س) هستند».  

 

شیعه به عصمت همه اهل‌بیت (ع) قائل است که بر اساس آیات و روایات متواتر که مورد اتفاق شیعه و اهل تسنن است، قابل اثبات است. در کتاب‌های اهل تسنن از رسول خدا (ص) نقل شده است که پس از قرائت آیه تطهیر (احزاب/۳۳) فرمودند: «پس من و اهل‌بیتم از گناه پیراسته‌ایم». بی‌تردید، فاطمه زهرا (س) جزو اهل‌بیت پیامبر (ص) است.  

 

درباره حضرت زهرا (س) هم روایات زیادی از محدثین شیعه و سنی نقل شده است، مانند: «همانا خداوند بلندمرتبه با غضب فاطمه (س) غضبناک و با رضایت او خشنود می‌شود». طبق این حدیث تمام رفتار‌ها و خواسته‌ها و کنش و واکنش‌های ایشان به طور مطلق مورد رضایت الهی است. از طرف دیگر آنچه غضب خداوندی را برمی‌انگیزد، معصیت و خلاف دستورات او است. حال سوال این است: آیا اگر از جانب حضرت فاطمه (س) حتی یک خلاف شرع یا عمل مکروهی که خلاف رضایت الهی است، سر می‌زد، این اطلاق صادق بود؟ پس طبق این روایت ایشان معصومه هستند.  

 

روایات بسیاری ولایت را از اساسی‌ترین و مهم‌ترین پایه‌ها و ارکان دین اسلام برشمرده‌اند، زیرا شامل مساله سرپرستی و زمامداری امور دینی اعم از ظاهری و باطنی، جسمی و روحی، دنیوی و اخروی، مادی و معنوی، عبادی و اجتماعی می‌شود؛ مسائلی که همه از شئون دین اسلام هستند و از اموری‌اند که رسول الله (ص) بر آن ولایت داشته‌اند.  

 

ولایت در اندیشه شیعه بسیار مهم است، چرا که در برخی روایات، ولایت شرط قبول دیگر اعمال عنوان شده است. دلیل دیگر در اهمیت آن اینکه پیامبر اکرم (ص) به اندازه آن به چیز دیگر سفارش نکرده‌اند.  

 

ولایت ذاتاً و اصالتاً از آن خداوند است. آیات متعددی در قرآن کریم به سرپرستی و متولی بودن خداوند در جهان اشاره کرده‌اند و اگر برای دیگری بخواهیم آن را تعمیم دهیم، نیاز به اذن الهی دارد.  

 

به عقیده برخی بین ولایت معصومین (ع) و ولایت خداوند جدایی و فاصله‌ای نیست و در واقع ولایت آنها، همان ولایت خداست. این ولایت به معنای واگذاری و استقلال نیست، بلکه ولایت آن‌ها از نوع ظهور و تجلی است. یعنی ولایت

معصومین همان ولایت خداوند است که در آن‌ها ظهور و جلوه کرده است. ولایت آن‌ها به اذن و فرمان خداوند است؛ لذا پیروی از آن‌ها بر اساس آیه اولی‌الامر و همچنین آیه ولایت همانند ولایت خداوند بر همه لازم است. با توجه به اینکه حضرت زهرا (س) یکی از معصومین و اهل‌بیت (ع) هستند، بنابراین ایشان هم بر همگان ولایت دارند.  

 

منظور از شفاعت، شفاعت تشریعی نسبت به خطا‌ها و گناهان بندگان خداست. پس از این رهگذر آن نقص‌ها و سستی‌هایی که بندگان خدا نسبت به وظیفه خود دچار آن‌ها شده‌اند، رفع می‌شود.  

 

شفاعت در قیامت، از ضروریات تمام مذاهب اسلامی است که آیات بسیاری در قرآن‌کریم و روایات متواتر از منابع روایی شیعه و اهل تسنن آن را تایید می‌کنند.  

 

به عنوان نمونه تمام مفسران شیعه و سنی در تفسیر آیه «وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَهً لَکَ عَسَی اَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَامًا مَحْمُودًا» نوشته‌اند که منظور از مقام محمود در آیه همان مقام شفاعت است.