موج سوم کرونا ۷.۸ درصد شاغلان را خانه نشین کرد
- روزنامه همشهری نوشت: سوغاتی کرونا برای بازار کار ایران، خروج ۱۰.۱ درصدی جمعیت فعال کشور در فصل پاییز بوده است؛ آمار‌های مربوط به مقایسه وضعیت بازار کار ایران در پاییز امسال نسبت به پاییز سال قبل نشان می‌دهد در جریان شیوع موج سوم کرونا و اعمال محدودیت‌های ویژه برای مقابله با شیوع بیماری کووید-۱۹، حدود ۷.۸ درصد از جمعیت شاغل و ۲.۳ درصد از جمعیت بیکار کشور غیرفعال و از بازار خارج شده‌اند.
با شیوع کرونا از اواخر سال گذشته، کارشناسان بازار کار پیش‌بینی کردند که در بازار کار مسئله‌ای جدی به شکل افزایش شدید نرخ بیکاری و تعداد بیکاران بروز خواهد کرد و همانگونه که سایر کشور‌های درگیر کووید-۱۹ با افزایش سریع تعداد بیکاران مواجه شده‌اند، بازار کار ایران نیز باید خود را برای این چالش آماده کند. حالا گرچه از ظاهر آمار‌های بازار کار اینگونه برمی‌آید که این اتفاق در کشورمان رخ نداده است، اما بررسی شاخص‌های جمعیت، جمعیت فعال و جمعیت غیرفعال نشان می‌دهد بازار کار ایران به شیوه‌ای خاص با این تبعات مواجه شده و فقط این مسئله به دلایل گوناگون، در نرخ بیکاری انعکاس پیدا نکرده است.
جمعیت فعال در قرنطینه کرونا
بررسی تأثیرات بیماری کووید-۱۹ بر بازار کار کشور‌ها نشان می‌دهد که شیوع این پاندمی به نحو متفاوتی بر بازار کار کشور‌ها تأثیرگذار بوده و در ایران نیز به‌جای افزایش نرخ بیکاری، به کاهش نرخ مشارکت و شاغلان و بیکاران از بازار کار منجر شده است. به‌نظر می‌رسد اصلی‌ترین عاملی که باعث قرنطینه جمعیت فعال در دوره کرونا شده، اعمال محدودیت‌های شدید برای برخی از کسب‌وکارها، به‌خصوص در حوزه خدمات و افت محسوس تقاضای نیروی کار برای بازار باشد که عملا به ناامیدی افراد منجرشده و آن‌ها را وادار به خروج از بازار کار کرده است.
براساس آمارها، در پاییز امسال نسبت به پاییز سال قبل، نرخ مشارکت اقتصادی در مناطق شهری و روستایی به‌ترتیب ۲.۷ و ۳.۵ درصد کاهش یافته است؛ به‌گونه‌ای که در این دوره زمانی، حدود یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از بازار کار خارج شده‌اند که بیش ازیک‌میلیون و ۱۲ هزار نفر آنان را زنان و ۴۷۷ هزار نفر آنان را مردان تشکیل می‌دهند.
براساس نتایج فصلی طرح آمارگیری نیروی کار، در فاصله پاییز ۱۳۹۸ تا پاییز ۱۳۹۹ باوجود محدودیت‌های کرونا، نرخ بیکاری با افت ۱.۲ درصدی نسبت به پاییز ۹۸ به ۹.۴ درصد رسیده و تعداد بیکاران از ۲ میلیون و ۸۹۰ هزار نفر به ۲ میلیون و ۴۳۰ هزار نفر کاهش پیدا کرده که بیشترین بخش آن مربوط به خروج جمعیت بیکار زنان از بازار بوده است؛ به‌نحوی‌که در سال‌جاری نسبت به فصل مشابه سال گذشته جمعیت بیکار زنان از ۹۳۶ هزار نفر به ۷۰۰ هزار نفر رسیده و بیش از ۲۳۵ هزار نفر کاهش یافته است درحالی‌که در دوره مورد بررسی جمعیت مردان بیکار از یک‌میلیون و ۹۵۷ هزار نفر به ۱ میلیون و ۷۳۶ هزار رسیده و معادل ۲۲۱ هزار نفر کاهش یافته است.
تبعات کرونا بر بازار کار استان‌ها
بررسی نرخ مشارکت استانی گویای آن است که در فصل پاییز امسال در مقایسه با فصل مشابه در سال قبل، بیشترین میزان افزایش در نرخ مشارکت اقتصادی جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر در استان هرمزگان با ۳.۱ درصد رخ داده است و در مقابل استان‌های اصفهان و خراسان رضوی با ۵.۲ درصد بیشترین میزان کاهش را در نرخ مذکور تجربه کرده‌اند. این بررسی‌ها حاکی از این است که نسبت به پاییز ۱۳۹۸ نرخ مشارکت اقتصادی ۲۸ استان کشور روند کاهشی و ۲ استان روند افزایشی داشته و نرخ مشارکت استان چهارمحال و بختیاری نسبت به فصل مشابه سال گذشته تغییری نداشته است. همچنین این نتایج گویای آن است که بیشترین و کمترین نرخ مشارکت در پاییز ۱۳۹۹ به‌ترتیب مربوط به استان هرمزگان با ۵۰.۵ درصد و سیستان و بلوچستان با ۳۲.۹ درصد است.
نسبت اشتغال استانی
نتایج طرح آمارگیری نیروی کار پاییز ۱۳۹۹ نشان می‌دهد، بیشترین نسبت اشتغال مربوط به استان خراسان رضوی با ۴۴.۸ درصد و کمترین نسبت مربوط به استان سیستان و بلوچستان با ۲۲.۹ درصد است. همچنین، این بررسی گویای آن است که بیشترین میزان کاهش نسبت اشتغال در پاییز ۱۳۹۹ نسبت به پاییز ۱۳۹۸ در استان همدان با ۴.۶ درصد رخ داده است و استان هرمزگان با ۲.۵ درصد بیشترین میزان افزایش نسبت اشتغال در دوره مورد بررسی را تجربه کرده است. در دوره مورد بررسی فقط ۳ استان هرمزگان، چهارمحال و بختیاری و گیلان با افزایش نسبت اشتغال روبه‌رو شده‌اند و در سایر استان‌ها در این فصل نسبت به دوره مشابه سال قبل نسبت اشتغال کاهش یافته است.
بازار کار کرونایی به روایت ماتریس انتقال
ماتریس انتقال جریانات بازار کار، مبنی بر خروج و ورود جمعیت غیرفعال، شاغل و بیکار به بازار را نشان می‌دهد. بررسی این جریان در بازار کار پاییز امسال حاکی از این است که در این فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل ۸۶.۱ در صد از جمعیت شاغل کشور همچنان شاغل مانده‌اند؛ اما ۳.۸ درصد از آن‌ها به جرگه بیکاران پیوسته و ۹ درصد نیز غیرفعال شده‌اند. همچنین رصد جریان انتقال جمعیت بیکار نیز گویای آن است که در این فصل ۴۰.۸ درصد بیکاران قبلی همچنان بیکار مانده‌اند و ۳۶.۴ درصد از بیکاران جای خود را با شاغلان قبلی عوض کرده‌اند. به‌عبارت‌دیگر ۳۶.۴ درصد از بیکاران پاییز امسال، کسانی بوده‌اند که در پاییز سال قبل جزو جمعیت شاغل محسوب می‌شدند، اما به هر دلیلی بیکار شده‌اند. همچنین ۲۱.۷ درصد از بیکاران فصل پاییز ۹۸ به دلایلی نظیر ناامیدی از یافتن شغل مناسب در پاییز ۹۹ غیرفعال و از بازار خارج شده‌اند.
بررسی جریان انتقال جمعیت غیرفعال کشور نیز نشان می‌دهد در پاییز ۱۳۹۹ بالغ‌بر ۸۸.۳ درصد از جمعیت غیرفعال پاییز ۱۳۹۸ همچنان غیرفعال مانده و نتوانسته‌اند وارد بازار کار شوند؛ اما ۷.۸ درصد از این جمعیت توانسته‌اند شاغل شوند که البته با توجه به ضریب اشتغال‌زایی در اقتصاد ایران، اشتغال بخش قابل‌توجهی از این افراد ناشی از جایگزینی آن‌ها با شاغلان قبلی بوده است. همچنین در این فصل ۲.۳ درصد از جمعیت غیرفعال کشور جویای کار شده‌اند و به‌واسطه نیافتن شغل در دسته بیکاران قرار گرفته‌اند.
رکوردداران نرخ بیکاری
با نگاهی به نرخ بیکاری جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر به تفکیک استانی ملاحظه می‌شود، در پاییز ۱۳۹۹ بیشترین نرخ بیکاری مربوط به استان آذربایجان غربی با ۱۵.۵ درصد و کمترین نرخ بیکاری مربوط به استان خراسان رضوی و ایلام با ۵.۱ درصد است. در پاییز ۱۳۹۹ نسبت به پاییز ۱۳۹۸ بیشترین کاهش نرخ بیکاری در استان چهارمحال و بختیاری اتفاق افتاده که از ۱۶.۱ درصد به ۱۱.۹ درصد رسیده و با کاهش ۴.۲ درصدی در این دوره مواجه شده است.
در مقابل استان آذربایجان غربی با افزایش ۴.۳ درصدی نرخ بیکاری بیشترین افزایش را در دوره مورد بررسی تجربه کرده است. دامنه نرخ بیکاری در دوره مذکور برابر با ۱۰.۴ درصد است. به‌طورکلی در پاییز ۱۳۹۹ نسبت به دوره مشابه سال گذشته در ۷ استان نرخ بیکاری افزایش و در ۲۴ استان نرخ مذکور کاهش یافته است.