واکسن کرونا در راه ایران

- روزنامه جام جم نوشت: اگر اخبار خوب و امیدوارکننده کرونایی برای کشور ما از تست انسانی موفق واکسن کوو ایران برکت آغاز شد و با تلاش موسسه تحقیقات و سرم‌سازی رازی و انستیتو پاستور برای ساخت واکسن‌های کارآمد ادامه یافت، حالا دارد با ورود واکسن‌های ایمن به کشورمان تکمیل می‌شود.

مجوز مصرف اضطراری واکسن اسپوتنیک وی در ایران صادر شد. این خبری است که سخنگوی سازمان غذا و داروی کشورمان اعلام کرده و معنی‌اش ورود محموله‌هایی از این واکسن روسی تا چند روز آینده به ایران است. برای صدور این مجوز به دفعات جلسه برگزار شده و در کمیسیون قانونی تشخیص که صلاحیت ساخت و ورود دارو و موادبیولوژیک به کشور را بررسی می‌کند درباره‌اش بحث شده و به روایت کیانوش جهانپور سرانجام درجلسه بیست و چهارم، مجوز مصرف اضطراری این واکسن که محصول شرکت گامالیای روسیه است، صادر شده است.

این واکسن یک محلول فریز شده است که به شکل ویال‌های تک دوز و پنج دوز به کشورمان خواهد آمد. این همان واکسنی است که از آن به عنوان سوغات سفر محمد جواد ظریف به روسیه یاد می‌شود، در واقع واکسنی که خرید آن علاوه بر تلاش‌های سیستم بهداشت و درمان کشور، محصول چانه زنی‌های سیاسی نیز بوده است. با این حال ورود واکسن اسپوتنیک وی به کشورمان بی‌حاشیه نبوده و نیست. یکی از حواشی با گفته‌های مینو محرز، عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا و ناظر بالینی ساخت واکسن کوو ایران برکت شکل گرفته است. او گفته واکسن روسی را تزریق نخواهد کرد، چون مجوز بین المللی دریافت نکرده است.

این گفته در واقع واکسن روسی را زیر سوال می‌برد و زیر پایش را سست می‌کند. با این حال رئیس انستیتو پاستور کشورمان که معتقد است تولید واکسن به طور کلی پنج تا ۱۰ سال زمان می‌برد و چاره‌ای جز صدور مجوز اضطراری برای استفاده از واکسن‌هایی که ایمن‌ترند، نیست. او در واقع از ورود واکسن خارجی از جمله روسی به کشور حمایت کرده است.

این درحالی است که مصطفی قانعی، دبیر کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا گفته است اگر بخواهیم منتظر تولید واکسن ایرانی بمانیم و در مسیر واکسیناسیون اضطراری حرکت نکنیم تا خرداد ۱۴۰۰ که واکسن تولید داخل دست بدهد، به احتمال ۱۰ هزار نفر قربانی می‌شوند. به عبارتی، قانعی نیز به استفاده از واکسن‌های سبد کوواکس از جمله واکسن روسی روی خوش نشان داده است. البته این تنها واکسن خارجی نیست که قرار است به مهار کرونا در کشورمان کمک کند بلکه فقط یکی از گزینه‌هاست که رقبای هندی و چینی هم دارد.

به گفته سخنگوی سازمان غذا و دارو، روند بررسی واکسن‌های ساخت این دو کشور و واکسن‌های غیرآسیایی همچنان ادامه دارد و به گفته سعید نمکی، وزیر بهداشت کشورمان ثبت واکسن کرونا از چهار منبع مهم جهان که یک منبع اروپایی نیز جزو آن است، درحال بررسی است.

اسپوتنیک وی چه جور واکسنی است؟

نام واکسن اسپوتنیک وی به تازگی در اجلاس جهانی داووس در سوئیس برده شده و رئیس صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه در این اجلاس از ثبت این واکسن در۱۴کشور و تا پایان بهمن ماه از ثبت آن در ۲۵کشور جهان خبر داده است.

البته براساس اعلام مرکز ملی تحقیقاتی گامالیا که سازنده واکسن است، بیش از ۵۰کشور جهان برای خرید اسپوتنیک وی درخواست داده‌اند و کشور‌هایی همچون امارات، مجارستان، بلاروس، ترکمنستان، صربستان، ونزوئلا، آرژانتین، پاراگوئه، فلسطین، بولیوی و الجزایر مجوز مصرف آن در کشورشان را ثبت کرده‌اند که سخنگوی سازمان غذا و داروی کشورمان در یک پست توییتری، کشور‌های پاکستان، گینه و مصر و جمهوری آذربایجان را نیز به این فهرست اضافه کرده است. این واکسن بر اساس یک ناقل ویروسی از نوع ویروس سرماخوردگی طراحی شده و در آن از دو نوع آدنوویروس (ویروس شایع) عامل سرماخوردگی انسان به نام‌های Ad ۲۶ و Ad ۵ استفاده شده است. در واقع اسپوتنیک وی از یک ناقل ویروسی برای انتقال ژن‌های کروناویروس به داخل بدن استفاده می‌کند.

این مکانیسم عمل شبیه واکسن آسترازنکا، ساخت دانشگاه آکسفورد و شرکت سوئدی- انگلیسی آسترازنکاست. با این تفاوت که در واکسن آسترازنکا از یک آدنوویروس یا ویروس سرماخوردگی مربوط به شامپانزه‌ها استفاده شده است.

سوئیس، مشتری واکسن ایرانی

اگر به خودمان خوب نگاه کنیم، ایران یکی از کشور‌های پیشرو در ساخت واکسن کروناست و اکنون به گفته وزیر بهداشت، واکسنی که در انستیتو پاستور با همکاری فنی کوبا پیگیری می‌شود به نتیجه رسیده، همچین در مجموعه‌ای از بخش خصوصی، ایران در حال کار با یکی از شرکت‌های معتبر آسیایی است. مهم‌تر این که کارآزمایی بالینی واکسن کوو برکت نیز به‌خوبی پیش می‌رود و انستیتو رازی هم اجازه تست بالینی واکسن‌اش (رازی کوو فارس) را دریافت کرده است.

از سوی دیگر به گفته مصطفی قانعی، رئیس کمیته علمی ستادملی مقابله با کرونا درحال حاضر ۱۱پرونده برای تولید واکسن کرونای ایرانی در داخل کشور درحال بررسی است که بعد از واکسن گروه دارویی برکت و واکسن موسسه تحقیقاتی رازی مجوز ورود به مرحله انسانی را دریافت کرده‌اند.

قانعی پیش‌بینی کرده است واکسن انستیتو پاستور به احتمال زیاد اواخر اسفند با همکاری مشترک کوبا وارد مرحله سوم تست انسانی واکسن کرونا شود و به‌تدریج تا پایان سال دو واکسن ایرانی دیگر هم مجوز کارآزمایی بالینی را دریافت کنند و به سمت فراهم کردن زیرساخت‌های تولید صنعتی واکسن کرونا حرکت کنند.

او حتی گفته است واکسن ایرانی کرونا از پایان خرداد سال ۱۴۰۰ وارد طرح واکسیناسیون عمومی می‌شود و تا شهریورسال آینده با ادامه طرح واکسیناسیون تا پایان سال ۱۴۰۰ کار به جایی می‌رسد که می‌توانیم زنجیره انتقال ویروس کرونا را قطع کنیم.

برای کشوری با این توانمندی علمی در ساخت واکسن کرونا طبیعی است اگر مشتری‌های خارجی پیدا شود. اولین مشتری هم کشور اروپایی و ثروتمند سوئیس است که کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و داروی کشورمان در پستی توییتری به نقل از روزنامه سوئیسی تجارت نوشته است: وزارت بهداشت سوئیس در حال گفتگو با سازندگان واکسن غیرغربی از جمله ایران است. واکسن کرونا به اندازه کافی در اروپا وجود ندارد و وزارت بهداشت سوئیس با ۲۰کشور سازنده واکسن از جمله ایران ارتباط برقرار کرده است.

حق انتخاب از سبد کوواکس

بعد از همه‌گیری کرونا در جهان و تلاش‌های پراکنده کشور‌ها برای ساخت واکسن و مخابره اخباری مبنی بر پیش خرید واکسن توسط کشور‌های ثروتمند جهان، برنامه جهانی واکسن کرونا با هدایت سازمان جهانی بهداشت شکل گرفت که درآن کشور‌های عضو متعهد شدند به خرید و توزیع عادلانه واکسن کرونا در جهان کمک کنند.

کشور ما نیز عضو این برنامه است و حق استفاده از واکسن‌های ارائه شده در سبد موسوم به کوواکس را دارد. حتی به گفته مصطفی قانعی، رئیس کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا ما تنها کشوری هستیم که حق انتخاب از سبد کوواکس را داریم به طوری که از بین ۱۰واکسن ارائه شده، آن‌هایی را انتخاب کرده‌ایم که زنجیره سردشان با ۲ تا ۸ درجه به ایران قابل انتقال باشد.

همچنین به گفته او، کشورمان پول واکسن‌های طرح کوواکس را پرداخته و نخستین محموله واکسن که به کشورمان می‌آید همین واکسن‌های کواکس است. در واقع گفته شده واکسن اسپوتنیک وی قبل از ۲۲ بهمن وارد کشور می‌شود.

فقط نگوییم واکسن

پس از فوت مهرداد میناوند، پیشکسوت فوتبال کشورمان و بدرود ناگهانی او با جهان و تسلیم شدن دردناکش مقابل کرونا، این جمله که‌ای کاش واکسن کرونا داشتیم و میناوند زنده می‌ماند، در فضای مجازی بسیار تکرار شد. حتی دکتر هاشمیان از پزشکان معالج میناوند ویدئویی با این مضمون ضبط کرده که ای‌کاش واکسینه شده بودیم، ای‌کاش مهرداد میناوند واکسن زده بود و خیلی‌های دیگر.

در یک اقدام مشابه علی دایی نیز در فضای مجازی واکسن بخریم را استوری کرد و در جریانی حرکت کرد که معتقد به ورود هرچه سریع‌تر واکسن به کشور و حتی معتقد به تعلل در ورود واکسن هستند. این درحالی است که با وجود انجام واکسیناسیون در کشور‌های مطرح جهان همچون آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان، کرونا همچنان در این کشور‌ها می‌تازد و با رقم‌های بزرگ، از میان مردمانشان قربانی می‌گیرد.

این وضعیت حاکی است که فعلا با واکسن‌های موجود کرونا در هیچ نقطه از جهان نمی‌توان معجزه کرد (حتی برخی واکسن‌ها به جای مصون‌سازی، می‌کشند) و هنوز رعایت پروتکل‌های بهداشتی بهترین راه مقابله با این ویروس است، پروتکل‌هایی که وزیر بهداشت کشورمان دو روز قبل از نصف شدن درصد رعایت‌های مردم ابراز نگرانی کرد. از آنجایی که گفته می‌شود دستیابی به واکسن قطعی دست‌کم حدود پنج سال طول می‌کشد و هنوز هیچ کشوری موفق به ساخت داروی درمان این بیماری نشده است، پس رعایت نکات بهداشتی، ماسک زدن، رعایت فاصله اجتماعی، پرهیز از دورهمی‌ها و شرکت در تجمعات، مطمئن‌ترین، آسان‌ترین و کم‌خرج‌ترین راه مصون ماندن از این بیماری است.

اسپوتنیک وی مجوز بین‌المللی ندارد!

چند روز پیش بود که مینو محرز، عضو کمیته علمی ستاد ملی مبارزه با کرونا، از واردات واکسن آسترازنکا سوئدی به کشور خبر داد. واردات واکسن از سوئد، اما بعد از شکایت اتحادیه اروپا از این کشور منتفی شد. قرار بر این بود که واکسن آسترازنکا از سوئد به ایران صادر شود، اما از آنجا که سوئد هنوز به تعهدات صادرات واکسن به کشور‌های عضو اتحادیه اروپا عمل نکرده، بنابراین اتحادیه اروپا، اجازه صادرات واکسن به هیچ کشوری را نداد؛ به خاطر همین هم واکسن سوئدی از فهرست واردات به کشور خط خورد.

پس از آن بود که اعلام شد واکسن روسی، در ایران مجوز گرفته و قرار است ۲۰میلیون دوز از آن وارد کشور شود. به نظر مینو محرز، اما این واکسن نباید وارد کشور شود. دلیل مخالفت محرز مشخص است. او به ما می‌گوید: «واکسن تولید کشور روسیه، هیچ‌کدام از مجوز‌های رسمی و بین‌المللی برای تولید و اثربخشی را دریافت نکرده است.»

به گفته او، از همان ابتدای تولید واکسن، کشور روسیه اعلام کرد نیازی ندارد مجوز ساخت تولید واکسن را از هیچ‌کدام از مراکز بین‌المللی دریافت کند. به این ترتیب هیچ مجوزی هم برای تولید واکسن کرونا، از طرف سازمان جهانی بهداشت یا حتی اف‌دی‌ای آمریکا ندارد، بنابراین درست نیست واکسن کرونا از این کشور، به ایران وارد شود.

محرز معتقد است قانونا نباید واکسنی که مجوز‌های رسمی و بین‌المللی را ندارد، به کشور وارد شود. حال این‌که سازمان غذا و داروی کشور، این واکسن را تایید کرده و قرار است با همین تاییدیه، واکسن کرونای روسی وارد کشور شود. با این که محرز اسمی از واکسن نمی‌برد و حتی می‌گوید نمی‌داند کدام‌یک از واکسن‌های روسی قرار است وارد کشور شود، درباره روش تولید آن به ما می‌گوید: «واکسن روسی، به روش ویروس کشته‌شده، تولید شده است.» به گفته او، واکسن روسی شبیه واکسن کوو ایران‌برکت که یکی دو هفته دیگر وارد آزمایش دوم انسانی خواهد شد، تولید می‌شود.

مصرف اضطراری چیست؟

کشور ما اولین کشوری نیست که مجوز واکسن با مصرف اضطراری را صادر کرده است. اولین کشوری که این مجوز را صادر کرد، آمریکا بود، بعد، اما چین و انگلستان مجوز‌های اضطراری مصرف واکسن‌های متفاوت را صادر کردند. همین دیروز هم پاکستان، برای واکسن اسپوتنیک وی روسیه، مجوز مصرف اضطراری واکسن را صادر کرد. اما تعریف مجوز واکسن با مصرف اضطراری چیست؟

علیرضا بیگلری، رئیس انستیتوپاستور ایران، می‌گوید تولید واکسن در حالت طبیعی، پنج تا ۱۰سال زمان می‌برد، اما در برخی از شرایط خاص، مانند شیوع ویروس کرونا، مجوزی صادر می‌شود که بر مبنای آن کشور‌ها به اضطرار و بنا به صلاحدید خودشان، از واکسنی استفاده می‌کنند که در مدت زمان کوتاه‌تری تولید شده است.

مصطفی قانعی، رئیس کمیته ملی مقابله با کرونا نیز در این‌باره می‌گوید در شرایطی که تعداد مرگ‌ومیر ناشی از بیماری کرونا، در دنیا ثابت باشد، کشور‌ها از مسیر واکسن اضطراری استفاده می‌کنند؛ مسیری که در مدت زمان کمتری واکسن تولید می‌شود. او به ما می‌گوید: «اگر واکسیناسیون با مسیر اضطرار را انجام ندهیم، باید بپذیریم هر روز تعداد فوتی‌های بیشتری داشته باشیم.»

به گفته قانعی با صدور مجوز مصرف اضطراری واکسن، می‌توان تعداد مرگ و میر ناشی از بیماری کرونا را کاهش داد. قانعی می‌گوید اولین کسانی که از واکسن با مجوز مصرف اضطرار استفاده می‌کنند، کادر درمان هستند. کسانی که مواجه بیشتری با بیماری دارند و البته انتقال بیماری در آن‌ها بیشتر است. افراد بالای ۷۰سال که بیشتر از ۷۰درصد از مرگ و میر‌های ناشی از ابتلا به بیماری کرونا برای آنهاست و افرادی که بیماری زمینه‌ای مانند بیماری قلب و عروق و نقص سیستم ایمنی بدن دارند، از دیگر کسانی هستند که در اولویت تزریق واکسن قرار دارند. افرادی که به واسطه شغلشان با بیماری کرونا مواجهه بیشتر دارند نیز در گروه‌های بعدی دریافت واکسن با مجوز مصرف اضطرار قرار دارند.

به شرط ورود فناوری

واکسن‌های کرونای زیادی در داخل کشور تولید می‌شود. حالا چند واکسن، مجوز انجام آزمایش انسانی دارد و واکسن مشترک با کوبا هم قرار است، چند هفته دیگر وارد کشور شود، اما سوال این است که در این شرایط، چرا مجوز مصرف اضطرار واکسن، برای واکسن اسپوتنیک وی روسی صادر شده است؟ قانعی جواب می‌دهد: «چون در خوشبینانه‌ترین حالت، واکسن‌های تولید داخل، در خردادماه به دست هموطنان می‌رسد، تا آن زمان حدود ۱۰هزار ایرانی دیگر جان خود را به خاطر ابتلا به بیماری کرونا از دست می‌دهند.» به گفته او، به خاطر همین باید از مسیر واردات واکسن به کشور استفاده کرد.

او با اشاره به تولید واکسن کرونا در جهان می‌گوید هیچ واکسنی، تاییدیه بین‌المللی ندارد و تنها واکسن تایید شده در سازمان جهانی بهداشت، واکسن فایزر است. به گفته او، مجوز مصرف اضطراری واکسن باعث شده است کشور‌ها از واکسن‌هایی استفاده کنند که در جایی ثبت یا تایید نشدند.

او درباره واکسن روسی که قرار است وارد کشور شود نیز می‌گوید تیم سازمان غذا و دارو از خط تولید این واکسن دیدار داشته و تمام اطلاعات تحقیقاتی آن‌ها را بررسی کرده است.

به گفته عضو  کمیته ملی مبارزه با بیماری کرونا سازمان غذا و دارو به شرطی، اجازه واردات اسپوتنیک وی را از روسیه داده است که این کشور، تکنولوژی ساخت واکسن را هم به ایران وارد کند.

او می‌گوید: «چون روسیه این شرط را قبول کرد، ما هم قبول کردیم واکسن را وارد کنیم.» به گفته قانعی، واکسن اسپوتنیک وی، به روش نوترکیب تولید می‌شود و این‌طور که عنوان شده، به روش ویروس کشته شده، تولید می‌شود، درست نیست.