ردپای سرطان در شهر‌های صنعتی آلوده
- ایمنا نوشت: احتمال بروز سرطان در سنین مختلف وجود دارد، اما با افزایش سن احتمال ابتلاء به سرطان بیشتر می‌شود. انجمن تحقیقات سرطان آمریکا در مورد سرطان‌های شایع سال ۲۰۱۸ میلادی (که آخرین آمار مربوط به سرطان است) آماری منتشر کرده است که در آن تمام سرطان‌های شایع به استثنای سرطان پوست غیرملانوم لحاظ شده است. در سال ۲۰۱۸ میلادی حدود ۱۸ میلیون بیمار سرطان در سراسر جهان وجود داشت که ۹.۵ میلیون در بین مردان و ۸.۵ میلیون در بین زنان بوده است.
در حال حاضر پیشگیری از ابتلای سرطان مهمترین معضل بهداشت عمومی است و متخصصان تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی، افزایش فعالیت بدنی، کاهش وزن و مصرف نکردن دخانیات و الکل را مهمترین اصول در پیشگیری از سرطان می‌دانند. آخرین آمار مرتبط با شایع‌ترین سرطان‌های جهان نشان می‌دهد سرطان‌های ریه و سینه شایع‌ترین آن‌ها هستند که هر یک ۱۲.۳ درصد از کل آمار را به خود اختصاص می‌دهند، سرطان روده بزرگ سومین سرطان شایع با ۱.۸ میلیون مورد جدید در سال ۲۰۱۸ گزارش شده است.
شیوع سرطان در ایران از متوسط دنیا کمتر است
ملک زاده، نایب رئیس کمیته ملی مدیریت سرطان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در خصوص اهمیت آگاهی از سرطان‌های شایع در ایران و روند این بیماری در کشور می‌گوید: در حال حاضر شیوع سرطان در ایران از متوسط دنیا کمتر است. بعد از بیماری‌های قلبی و عروقی که عامل ۴۳ درصد مرگ و میر ایرانی‌ها است، دومین علت مرگ و میر در کشور سرطان‌ها هستند که ۱۶ درصد از مرگ و میر را به خود اختصاص می‌دهند.
وی در خصوص وضعیت مرگ و میر و بهبودی در کل سرطان‌ها در ایران و دنیا اظهار می‌کند: میزان ابتلاء به این بیماری در دنیا ۲۰ درصد و در ایران ۱۴ درصد است. مرگ بر اثر این بیماری در دنیا ۱۴ درصد و در ایران ۷ درصد است. بهبودی در ایران و سایر کشور‌های دنیا ۵۰ درصد است، به عبارتی می‌توان ۵۰ درصد سرطان‌ها را بعد از تشخیص به موقع بهبود بخشید و آن‌ها را مداوا کرد. این کار حاصل پیشرفت‌های علمی پزشکی است و امید است در سال‌های آینده درصد بیشتری از بیماران سرطان مداوا شوند.
وی می‌افزاید: پیش‌بینی می‌شود در ۲۰ سال آینده در ایران با ادامه روند فعلی میزان سرطان افزایش یابد، شیوه زندگی نامناسب و آلودگی محیطی مهمترین دلایل بروز سرطان است، همچنین امید به زندگی در ایران از متوسط دنیا بیشتر شده است. در سال ۲۰۱۷ امید به زندگی در دنیا ۷۲ سال و در ایران ۷۶ سال بود البته در این شاخص، امید به زندگی زنان ایرانی بیشتر از مردان است. سرطان عمدتاً از سن ۶۰ سالگی به بعد رخ می‌دهد، به دلیل پیر شدن جامعه، سرطان‌ها در ۲ دهه آینده در ایران افزایش خواهد یافت. ۳۰ درصد علت سرطان‌ها در دنیا چاقی است، ما ایرانی‌ها هم غذا زیاد می‌خوریم و هم ورزش کم می‌کنیم و در نتیجه چاق می‌شویم.
تأثیر مراجعه بهنگام در روند بهبودی بیمار سرطانی
زهرا روانخواه، مسئول ثبت سرطان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در خصوص علل بروز سرطان‌ها می‌گوید: رژیم غذایی نامناسب، بی‌تحرکی، سن بالا، دخانیات و الکل، برخی بیماری‌های عفونی نظیر هپاتیت، آلودگی‌های زیست محیطی از جمله آلودگی هوا و خاک، اضافه وزن و چاقی و ژنتیک از جمله عوامل مؤثر در افزایش خطر ابتلاء به سرطان است.
وی می‌افزاید: متأسفانه استان اصفهان از جمله استان‌های پر بروز سرطان است. شایع‌ترین سرطان‌ها در بین زنان استان سرطان پوست، روده بزرگ، سرطان خون (لوسمی) تیروئید است و در مردان سرطان پوست، پروستات، روده بزرگ و مثانه شیوع بالایی دارد.
مسئول ثبت سرطان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، تصریح می‌کند: با داشتن رژیم غذایی و سبک زندگی سالم تا حدودی می‌توان از بروز سرطان جلوگیری کرد، همچنین پرهیز از مصرف سیگار، دخانیات و الکل، فعالیت بدنی، وزن مناسب، اجتناب از آلاینده‌های محیطی و حفظ محیط زیست سالم در پیشگیری از ابتلاء به سرطان بسیار مؤثر است.
روانخواه ادامه می‌دهد: از جمله علائم هشدار دهنده سرطان‌ها وجود توده غیرطبیعی در هر قسمت از بدن، تغییرات در عادات اجابت مزاج مانند اسهال و یبوست بدون دلیل، خونریزی غیرطبیعی در بینی، مدفوع، ادرار و واژن، کاهش وزن بدون دلیل، تغییر در شکل و رنگ خال‌های پوستی و اشکال در بلع مایعات یا غذا، تنگی نفس یا سرفه طول کشیده، خشونت صدا، تب به دلیل نامعلوم و زخم‌های دیر بهبود یافته است و توجه به علائم هشدار دهنده سرطان‌ها در تشخیص به موقع و درمان مؤثر آن‌ها نقش بسیار مهمی دارد.
وی در خصوص تأثیر مراجعه بهنگام در روند بهبودی بیمار، اظهار می‌کند: سرطان سینه، پروستات، پوست، روده بزرگ و معده از شایع‌ترین سرطان‌ها در کشور است، برخی سرطان‌ها مانند سرطان پستان، سرطان روده بزرگ، سرطان دهانه رحم و سرطان پروستات قابلیت غربالگری و تشخیص زودرس دارند. اما برخی سرطان‌ها قابلیت تشخیص زودرس ندارند که توجه به علائم هشداردهنده اولیه بسیار مهم است.
پیشرفته شدن سرطان و لزوم انجام رادیوتراپی و شیمی درمانی
پوریا عادلی، متخصص رادیوتراپی آنکولوژی و عضو انجمن سرطان آمریکا در خصوص بیماری سرطان و علل بروز آن، اظهار می‌کند: سرطان یک بیماری متنوع بوده و ممکن است در همه ارگان‌های بدن ایجاد شود، احتمال دارد برای همه اعضای بدن انواع مختلف از سرطان ایجاد شود و رشد بی‌رویه سلول‌های بدن مانع از رشد سلول‌های سالم شده که این حالت را به عنوان سرطان می‌شناسیم، قانون دنیا در مورد شیوع سرطان بالاترین آمار ابتلاء به سرطان را به دلیل شهرنشینی در شهر‌های صنعتی می‌داند و اصفهان هم از این قاعده مستثنی نیست.
وی می‌افزاید: سرطان بیماری دهه اخیر کلانشهر‌ها است و اصفهان هم یکی از کلانشهر‌های کشور بوده که به دلیل سبک زندگی شهرنشینی و صنعتی بودن میزان سرطان در آن بالا است. انواع سرطان‌های مختلف از سرطان‌های گوارش، سینه در زنان و سرطان پروستات در مردان را به طور شایع می‌بینیم. ترکیبی از استعداد ژنتیکی به اضافه عوامل محیطی برای ابتلاء به سرطان لازم است بیش از اینکه سرطان یکی بیماری ژنتیکی باشد بیماری محیطی بوده و تحت تأثیر ریسک فاکتور‌های محیطی قرار دارد، هر اندازه از ریسک فاکتور‌ها پرهیز کنیم احتمال ابتلاء به سرطان کاهش پیدا می‌کند.
عادلی تاکید می‌کند: متأسفانه امروزه شاهد افزایش مواد دخانی در جامعه هستیم، پرهیز از خوردن فست فودها، غذا‌های آماده و نیترات دار تا حد امکان، خودداری از استعمال دخانیات مانند قلیان و سیگار برای پیشگیری از ابتلاء به سرطان بسیار مؤثر است. داشتن یک رژیم غذایی مناسب و سرشار از فیبر، استفاده کمتر از غذا‌های سرخ کردنی و کبابی و مصرف بیشتر غذا‌های آب پز و بخارپز می‌تواند جزو موارد جلوگیری کننده از بروز سرطان باشد.
لزوم توجه به غربالگری‌ها در سرطان‌های شایع
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات پورسینای حکیم، تصریح می‌کند: سرطان سینه یکی از سرطان‌های شایع است، قبلاً شیوع سرطان در خانم‌های با سن بالای ۵۰ سال بود و متأسفانه در حال حاضر شاهد شیوع بیشتر سرطان‌ها در سنین پایین‌تر و بین خانم‌های ۳۰ تا ۴۰ ساله هستیم، تشخیص به موقع در روند درمان انواع سرطان از جمله سرطان سینه بسیار مهم است گاهی اوقات با تشخیص به موقع ممکن است با یک عمل جراحی کل فرآیند درمان انجام شود.
متخصص رادیوتراپی آنکولوژی، اضافه می‌کند: در صورت پیشرفته شدن سرطان انجام رادیوتراپی و شیمی درمانی برای بیمار لازم می‌شود، حتی ممکن است همه این موارد برای درمان اثربخش نباشد، بنابراین درمان در مراحل اولیه امکان مثمرثمر بودن بیشتری به همراه دارد. سه نوع از انواع سرطان‌ها امکان غربالگری دارند و پیش از ابتلاء در سطح جامعه می‌توانیم به دنبال غربالگری این سرطان‌ها باشیم.
وی تصریح می‌کند: برای غربالگری سرطان سینه توصیه می‌شود همه خانم‌ها سنین بالای ۲۰ سال برای انجام معاینه سینه به پزشک مراجعه کنند. خانم‌ها از سن بالای ۳۵ تا ۴۰ سال باید هر دو سال یک بار انجام ماموگرافی را انجام دهند، توصیه می‌شود زنان از ماموگرافی ترسی نداشته باشند، به دلیل اینکه گاهی اوقات ترس از ماموگرافی عامل افزایش تومور و استیج‌های با سطح بالاتری بین بیماران مراجعه کننده به پزشک می‌شود. سرطان سینه با مراجعه زودهنگام به پزشک و تشخیص بهنگام با یک عمل جراحی قابل درمان است و احتمال دارد بیمار دیگر نیازی به شیمی درمانی نداشته باشد.
عضو انجمن سرطان آمریکا، اظهار می‌کند: برای سرطان روده بزرگ (کولورکتال) توصیه می‌شود که همه افراد از سن بالای ۵۰ سال حتماً به متخصص گوارش مراجعه کنند تا با انجام کلونوسکوپی هر ۱۰ سال یک بار و تست مدفوع سالانه پزشکان بتوانند با تشخیص زودهنگام از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند. سرطان روده گاهی اوقات در استیج سه هم با یک جراحی درمان می‌شود و بیماران نیاز به شیمی درمانی و رادیوتراپی ندارند.
عادلی می‌افزاید: برای غربالگری سرطان دهانه رحم (سرویکس) به زنان انجام تست پاپ اسمیر سالانه توصیه می‌شود. رعایت بهداشت جنسی و استفاده از واکسن " اچ پی وی" در کاهش ایجاد سرطان دهانه رحم مؤثر است. ویروس اچ پی دی می‌تواند عامل و زمینه ساز سرطان دهانه رحم باشد که از طریق جنسی منتقل می‌شود، انجام واکسیناسیون این ویروس در سن ۹ تا ۲۶ سال برای خانم‌ها می‌تواند مانع ابتلاء به سرطان رحم باشد، تست پاپ اسمیر هم می‌تواند با تشخیص به موقع احتمال بهبودی را بیشتر کند. خوشبختانه با افزایش تست پاپ اسمیر دیگر شاهد موارد معدودتری از سرطان سرویکس در استان هستیم، معمولاً کمتر شاهدیم بیماران سرطان سرویکس با موارد پیشرفته بیماری به پزشک مراجعه کنند.
بیمار سرطانی باید واقعیت را بپذیرد
متخصص رادیوتراپی آنکولوژی، تصریح می‌کند: وقتی فردی به بیماری سرطان مبتلا می‌شود باید واقعیت را بپذیرد و درمان آن را دنبال کند. اصول درمان‌های سرطان جراحی، شیمی درمانی و رادیوتراپی است، ترتیب و توالی این درمان‌ها را پزشک یا پزشکان معالج و تیم درمانی بیمار که ترکیبی از جراح و متخصصان آنکولوژی هستند تعیین می‌کنند که بیمار کدام توالی و روند درمان را پیگیری کند.
وی اظهار می‌کند: بسیاری از بیماران از شیمی درمانی به دلیل مصرف دارو‌های قوی ترس دارند، وقتی بیمار شیمی درمانی شود به نوع یک دارو وابسته می‌شود، حتماً پزشک معالج به بیمار عوارض همان دارو را توضیح می‌دهد. بیشترین عارضه‌ای که بیماران از آن واهمه دارند بحث ریزش مو است باید توجه کنند ریزش مو گذرا بوده بعد از پایان شیمی درمانی رشد مو‌ها به وضع اولیه بر خواهد گشت.
وجود روش‌های درمانی و ترکیبی برای درمان سرطان
عضو انجمن سرطان آمریکا، می‌افزاید: حالت تهوع و استفراغ عارضه دیگر بوده و بیماران بسیار از آن وحشت دارند، معمولاً این عارضه به علت تجویز دارو‌های ضد تهوع به وسیله پزشک معالج را در بین بیماران کمتر می‌بینیم. امکان افت رده‌های مختلف سلول‌های خونی در شیمی درمانی از عوارض دیگر است، پزشک برای مبارزه با آن علاوه بر توصیه‌های تغذیه‌ای ممکن است آمپول‌های زیر پوستی برای بیمار تجویز کند تا بعد از شیمی درمانی استفاده کند. این اقدام مانع کاهش مابقی سلول‌های خونی می‌شود. اگر بیمار در شیمی درمانی دچار تب، اسهال، خون ریزی‌های زیر پوستی و مدفوع شد باید حتماً به پزشک برای بررسی‌های بیشتر مراجعه کند تا این دوره بیماری با خطر کمتری طی شود.
عادلی اظهار می‌کند: در رادیوتراپی درمان با اشعه است و این نوع درمان در سراسر دنیا نقش مؤثری دارد، در کشور ما هم رادیوتراپی در حال گسترش است، در شرایط فعلی مشکلاتی به علت مسائل تحریم‌ها و کاهش دستگاه‌های رادیوتراپی وجود دارد، اما انواع رادیوتراپی در کشور در دسترس است، روش‌های مختلف رادیوتراپی برای بیمار استفاده شده و با اشعه از پیشرفت رشد سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌شود. هر کدام از این روش‌های درمانی و ترکیبی برای بیماران خاصی کاربرد دارد و این طور نیست که یک روش درمانی برای همه بیماران کاربرد داشته باشد.