حادثه پلاسکو نقطه عطفی در حوزه ایمن سازی ساختمان هاست

محمد سالاری رئیس کمیسیون معماری و شهرسازی شورای اسلامی شهر تهران درباره تاثیر حادثه پلاسکو بر سیاستگذاری‌ها در حوزه ایمنی ساختمانی به میزان گفت: نظام شهرسازی و معماری ما طی دهه‌های گذشته تحت تاثیر درآمدزایی به هر قیمتی و با هر شیوه‌ای توسط همه ذینفعان شهر اعم از حکمرانان، متولیان مدیریت شهری و مردم قرار گرفته است. در این حوزه ما شاهد این بودیم که ماموریت‌های نرم افزاری و ماموریت‌هایی که درپی ارتقای کیفیت زندگی بسیار موثرتر هستند و شاخص‌های بسیار مهمی هستند، اما مورد توجه قرار نگرفته اند. جالب اینکه جامعه مدنی و رسانه‌ها در دهه گذشته خیلی به این مسائل توجه نمی‌کردند و در این زمینه مطالبه و مواخذه‌ای صورت نمی‌گرفت.

وی ادامه داد: یکی از این موضوعات بحث تاب آوری شهر تهران و همین ناایمن بودن تاسیسات شهری به خصوص ساختمان‌های این شهر است. در شهر تهران تا حدود دو دهه و نیم گذشته استاندارد‌های ایمنی چندان الزام آور نبود؛ بنابراین ساختمان‌هایی که به خصوص در نقاط مرکزی شهر ساخته می‌شدند بدون رعایت استاندارد‌های ایمنی ساخته شدند. درسال‌های اخیر هم که کم کم این نوع مقررات برای ساختمان‌های بزرگ مقیاس الزامی شد اساسا این انگیزه و تمایل قلبی و باطنی در بین متولیان ساخت و ساز و خود شهروندان برای رعایت این ضوابط وجود نداشت و همواره با دلخوری و نارضایتی از مدیریت شهری که آن‌ها را ملزم به رعایت می‌کرد موارد مربوط به استاندارد ساختمانی را اجرا می‌کردند. چون این موضوع به دغدغه تبدیل نشده بود که برای مردم و شهروندان تبیین شود که عدم رعایت این‌ها چه آثار و تبعاتی برای خود آن‌ها می‌تواند داشته باشد.

سالاری با یادآوری حادثه دردناک پلاسکو گفت: وقتی حادثه پلاسکو در سال ۹۵ پیش آمد بسیار حادثه دردناکی بود. جلوی چشم مردم کشور و حتی کل دنیا آتش نشانان عزیز سازمان آتش نشانی تهران فداکاری و ایثارگری را به مفهوم واقعی انجام دادند و جان خودشان را گذاشتند تا جان و مال شهروندان را از آن ساختمان نجات دهند. ولی در این حادثه همین دیده شدن و عمق فاجعه باعث شد تا یک نقطه عطفی باشد در حوزه ایمن سازی ساختمان‌ها در شهر‌های مختلف کشور و ما هرچقدر که به این موضوع بپردازیم کم است.

عضو شورای شهرتهران با بیان اینکه نظیر این حادثه در دهه‌های گذشته حادثه بم بود افزود: وقتی زلزله بم پیش آمد و آن تعداد عظیم از مردم بم جان خود را از دست دادند، کل مردم کشور در غم و اندوه فرو رفتند و هنوز هم آثار و تبعات آن زلزله مشاهده می‌شود. ولی آن واقعه تلخ نقطه عطفی شد در تاریخ رعایت مقررات ملی ساختمان و از اساس تدوین آیین نامه ۲۸۰۰ زلزله بعد از حادثه بم عملیاتی شد. الان می‌شود گفت که در کل شهر‌های کشور آیین نامه ۲۸۰۰ زلزله عملیاتی و اجرایی می‌شود. البته ممکن است در اجرا به دلیل اینکه هنوز متولیان ساخت و ساز مجریان ذیصلاح محسوب نمی‌شوند اشکالاتی را شاهد باشیم، ولی شهرداری‌ها و سازمان‌های نظام مهندسی آن را اعمال می‌کنند.

سالاری بیان کرد: بعد از حادثه پلاسکو در این دوره سعی کردیم توجه بسیار زیادی به ساختمان‌های ناایمن بکنیم و اساسا این یکی از ماموریت‌های اولویت دار ما بود و شد. اولا سعی کردیم تجهیزات سازمان آتش نشانی را به روز کنیم و به شدت اعتبارش را افزایش دهیم. چنانکه درصدی از عوارض دریافتی صدور پروانه را هم به سازمان آتش نشانی اختصاص دادیم و مستقیما الزام کردیم شهرداری همانجا که عوارض را از مردم می‌گیرد سهم آتش نشانی را به حساب خود آتش نشانی واریز کند تا به حساب خزانه که صرف نگهداشت شهر و حقوق و مزایا می‌شود نرود. از طرف دیگر در بودجه‌های سنواتی هم توجه خیلی زیادی به افزایش بودجه‌ها کردیم که خود دوستان ما در سازمان آتش نشانی از این بابت خوشحال هستند و نه تنها گله‌ای نمی‌کنند بلکه همیشه می‌گویند ما روز‌های طلایی را در حوزه منابع اعتباری داریم واین سابقه نداشته است.

وی افزود: به موازات این اقدام ما بررسی کردیم و طی یک امکان سنجی جامع و کامل به این نتیجه رسیدیم که اساسا باید ایمن سازی با مشارکت خود مردم و صاحبان کسب و کارها، پاساژها، سرا‌ها و ساختمان‌های عمومی شکل بگیرد. اینکه شهرداری تهران بخواهد از محل اعتبارات خودش برای ایمن سازی ساختمان‌های شهر با این گستره و تعداد قابل توجه اقدام کند از اساس چنین امکانی وجود ندارد. درواقع شهرداری اختیار قانونی برای این کار ندارد، چون این عوارضی که شهرداری به عنوان بودجه مورد استفاده قرار می‌دهد متعلق به شهروندان است و از شهروندان دریافت می‌شود. نمی‌شود که ما پول و بودجه شهر و شهروندان را برای یک بخش خاصی هزینه کنیم. از طرف دیگر ماموریت‌های بسیار زیادی داریم که نمی‌توانیم از آن‌ها عبور کنیم.

 

آثار مثبت حادثه پلاسکو برای ایمنی ساختمانی

سالاری با بیان اینکه ما کاری کردیم که بسترسازی لازم برای ایمن سازی در شهر تهران شکل بگیرد گفت: در مناطق ۲۲ گانه به خصوص مناطق مرکزی با کمک سازمان آتش نشانی ساختمان‌های ناایمن مورد شناسایی قرار گرفت و سپس این ساختمان‌ها غربالگری و اولویت بندی شدند. ساختمان‌های پرخطر و بسیار پرخطر را در اولویت جدی قرار گرفتند و طی سلسله جلسات و نشست‌هایی موضوع برای صاحبان این ساختمان‌ها تبیین شد که آن‌ها هم باید در ایمن سازی هم به لحاظ تامین منابع مالی و هم به لحاظ همکاری با شهرداری و سازمان آتش نشانی همراهی داشته باشند.

عضو شورای شهر تهران با اشاره به اینکه در آغاز کار کند پیش می‌رفت و خیلی سخت بود گفت:، اما بعد از اینکه چندین ساختمان در مناطق مرکزی ایمن شد الان این اقدام درحال تبدیل شدن به یک نهضت فراگیر است. من شخصا که رفتم خیلی از این ساختمان‌های ناایمن شهرتهران را بازدید کردم دیدم امنای هیات مدیره‌ها به شدت خوشحالند و رضایتمند با اینکه ارقام قابل توجهی را هم هزینه کرده بودند. مثلا در ساختمان موسوم به آلومینیوم چند صد میلیون هزینه شده بود که البته آن زمان هزینه‌ها این مقدار بود. اگر امروز بود بالای چند میلیارد هزینه نصب تجهیزات و سیتم اعلام و اطفای حریق بود. اعضای هیات مدیره ساختمان‌ها می‌گفتند ما نه تنها با این کار جان و مالمان را حفظ کرده ایم و تا حد زیادی از نگرانی هایمان کاسته شده بلکه دارایی مالی و اقتصادی ما افزایش پیدا کرده. مغازه‌های ما آن زمان به راحتی خرید و فروش نمی‌شد و با قیمت بسیار پایین خرید و فروش می‌شد. الان که ما این چند صد میلیون را هزینه کرده ایم و این ساختمان به یک ساختمان استاندارد از نظر ایمنی رسیده دارایی مادی ما چندین برابر شده است. یعنی این مغازه‌ای که قبلا دومیلیارد می‌خریدند الان چهار میلیارد می‌خرند. چندین برابر آن هزینه‌ای که این مغازه دار‌ها صرف ایمن سازی کرده بودند.

سالاری خاطرنشان کرد: من خیلی امیدوارم نسبت به این نهضت که با شتاب به پیش برود و قطعا به دیگر کلانشهر‌ها هم تسری پیدا می‌کند که این یک کارنامه درخشانی برای این دوره از مدیریت شهری و نیز برای جامعه مدنی و حرفه‌ای و رسانه‌ای خواهد بود. استارت این نهضت را هم همان آتش نشانان ما در حادثه پلاسکو زدند و درواقع حادثه پلاسکو باعث شد این اتفاق بیفتد. به موازات آن ما باز رفتیم بررسی و مطالعه کردیم و به این نتیجه رسیدیم که اگر ما بخواهیم ایمن سازی یک مطالبه همیشگی باشد باید نظارت همگانی را ایجاد کنیم. برای ایجاد نظارت همگانی باید اولا این ساختمان‌ها شناسایی، غربالگری و دسته بندی شوند به عنوان ساختمان‌های بسیار پرخطر، پرخطر، میان خطر، کم خطر و اینکه اطلاعاتشان افشا شود و مردم ذینفعان و کسانی که ساکن این ساختمان‌ها هستند یا محل کار و کسبشان است بدانند که این خطرات آن‌ها را تهدید می‌کند و آن‌ها مطالبه گری کنند.