مسیری که «فیلیپین» را به صادرکننده محصولات پیشرفته الکترونیکی تبدیل کرد

_ فارس نوشت: کشور ما یک جغرافیای نفت‌خیز است و همیشه این تصور وجود داشته که ثروتمند بودن در گروی برخوردای از این طلای سیاه است؛ اما بسیاری از کشور‌هایی که نفت‌خیز نیستند، منابع درآمدی بسیار ارزشمندتری مثل صادرات فناوری ایجاد کرده‌اند. بسیاری از آن‌ها در دسته کشور‌های پیشرفته قرار ندارند، اما توانسته‌اند با سرمایه‌گذاری ویژه بر روی توانمندی‌هایشان، به صادرکنندگان برتر فناوری تبدیل شوند. در پرونده «من‌های نفت» به بررسی مسیری می‌پردازیم که این کشور‌ها طی کرده‌اند.

 

فیلیپین یکی از این صادرکنندگان موفق دنیاست؛ کشوری مجمع‌الجزایری در جنوب شرقی آسیا که حدود صد و ده میلیون جمعیت دارد و سی‌وچهارمین اقتصاد بزرگ دنیا را دارد. «۶۱ درصد» از صادرات فیلیپین را فناوری‌های پیشرفته تشکیل می‌دهد که ارزش آن در سال ۲۰۱۸ حدود سی‌وچهار میلیارد دلار  بوده است؛ یعنی «یک هفتم درآمد نفتی عربستان» که بزرگترین و پردرآمدترین صادرکننده نفت دنیاست. از جمله مهم‌ترین صادرات فناوری فیلیپین را محصولات حوزه هوافضا، انواع رایانه، محصولات دارویی، ابزار تحقیقات علمی و ماشین‌آلات الکتریکی تشکیل می‌دهند.

دولت فیلیپین از اواخر دهه ۷۰ میلادی تصمیم گرفت این کشور را به محلی جذاب برای سرمایه گذاری خارجی و فعالیت‌های صنعتی مبدل کند و برای متنوع سازی صادرات خود اقدام کند. تا نیمه اول دهه ۹۰ میلادی، صنایع الکترونیک به تدریج در این کشور قوت گرفت و کشاورزی را به عنوان مهم‌ترین منبع کسب درآمد صادراتی فیلیپین پشت سر گذاشت. از آن زمان تاکنون فیلیپین همیشه بخش عمده درامد صادراتی خود را به همین شیوه به دست آورده است. اگر چه بحران اقتصادی جهانی در سال ۲۰۱۹ باعث افت ۲۸ درصدی ارزش کل صادرات فیلیپین در حوزه الکترونیک و رسیدن آن به رقم ۲۲ میلیارد دلار شد، اما صادرات مذکور در بخش فناوری‌های های‌تک (پیشرفته) در سال ۲۰۲۰ با رشد ۴۱ درصدی به رقم ۳۱ میلیارد دلار رسید و رکوردی منحصر به فرد را به ثبت رساند.

 

حضور شرکت‌های بزرگ فناوری در فیلیپین بازار کار جذابی برای علاقمندان به آی تی در این کشور ایجاد کرده و باعث عملیاتی شدن سریع ایده‌های خلاقانه در این عرصه شده است. تولید انواع نیمه هادی و تراشه در فیلیپین یک صنعت پررونق است و ژاپن بزرگترین مشتری و خریدار این محصول است.

 

بر اساس پیش بینی‌های اتاق بازرگانی وصنعت فیلیپین در سال‌های آینده و با فروکش کردن همه گیری ویروس کرونا انتظار می‌رود صادرات محصولات الکترونیک تولیدی فیلیپین تا حدود ۱۰ درصد رشد کند. این رشد در مورد تولیدات نیمه هادی فیلیپین بین ۸ تا ۱۲ درصد پیش بینی می‌شود.

فیلیپین برای عقب نماندن از تحولات دنیای آی تی و حفظ توان صادراتی خود همواره تلاش کرده تا از جدیدترین فناوری‌های این عرصه بهره بگیرد و صنایع خود را به طور مرتب به روز کند.

 

در سال ۲۰۱۸ این کشور از نظر میزان آمادگی در عرصه فناوری بر طبق فهرست منتشر شده توسط نشریه اکونومیست رتبه ۵۵ را از میان ۸۲ کشور بررسی شده کسب کرد. این کشور با امتیاز ۵.۵ از ۱۰ در کنار کشور‌هایی همچون کلمبیا، اردن، قزاقستان، صربستان و سری لانکا قرار گرفت. این کشور در مقایسه با رقبای خود در جنوب شرق آسیا رتبه چهارم را به دست آورد.

 

 

در سال‌های اخیر، دولت و صاحبان مشاغل در فیلیپین برای کاهش شکاف دیجیتال و ارتقای دانش فناورانه در این کشور تلاش کرده و سه طرح کلی برای افزایش دسترسی به اینترنت پرسرعت و باکیفیت، ایجاد زیرساخت‌های اقتصاد دیجیتال و ایجاد فضایی باز و مناسب برای عملیاتی شدن طرح‌ها و ابتکار‌های خلاقانه را به اجرا گذاشته اند.

 

فیلیپین توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات را بسیار جدی گرفته و طرح‌های متنوعی را برای ارتقای امنیت سایبری، دسترسی به خدمات دولت الکترونیک، امکان استفاده از اینترنت در نقاط دورافتاده و روستایی اجرا کرده است.

خانه نشینی اجباری ناشی از شیوع کرونا و دورکاری میلیون‌ها نفر در سراسر جهان، نیاز آن‌ها به استفاده از محصولات الکترونیک مانند رایانه و گوشی برای انجام وظایف شغلی را افزایش داده است. همین مساله نیاز به انواع سخت افزار و نرم افزار را در بازار‌های دنیا بیشتر کرده و بررسی‌های موسسه مالی بین المللی در واشنگتن نشان می‌دهد این وضعیت به نفع کشور‌هایی مانند فیلیپین تمام شده است.

 

بر اساس تحقیقات این موسسه تغییر در روند فعالیت‌های روزمره مردم منجر به تغییر رفتار‌های آن‌ها نیز شده که از جمله آن‌ها می‌توان به افزایش دورکاری و تکیه به آموزش‌های آنلاین اشاره کرد. این تحولات خرید محصولات الکترونیکی و رایانه‌ای و ابزار مرتبط با آن‌ها را افزایش داده و به عنوان مثال به افزایش ۸۱ و ۲۵ درصدی صادرات محصولات رایانه‌ای کره جنوبی و ویتنام در نیمه اول سال ۲۰۲۰ نسبت به مدت مشابه سال قبل انجامیده است.

 

این تغییر برای کشور‌های دیگری مانند فیلیپین و مالزی نیز که به قطب‌های صادرات محصولات الکترونیکی و رایانه‌ای مبدل شده اند، خوش یمن بوده است. در ماه می‌گذشته ارزش صادرات الکترونیکی و رایانه‌ای فیلیپین به بیش از ۲.۲۹ میلیارد دلار رسیده است. این بدان معناست که ۵۷.۴ درصد از کل صادرات این کشور را در ماه می‌سال ۲۰۲۰ چنین محصولاتی تشکیل داده اند.

 

البته برخی تعطیلی‌ها و محدودیت‌های کاری ناشی از کرونا صدماتی به توان صادراتی فیلیپین وارد کرده است. ارزش این نوع صادرات فیلیپین در ماه می‌سال ۲۰۱۹ بالغ بر ۳.۴۴ میلیارد دلار بوده که در می‌سال ۲۰۲۰ حدود ۳۳.۴ درصد کاهش نشان می‌دهد. فیلیپین برای جلوگیری از شیوع شدید کرونا محدودیت‌های رفت و آمد بسیار سخت گیرانه‌ای را به اجرا گذاشت. با این حال باز هم درآمد صادراتی قابل توجهی از محل فروش محصولات رایانه‌ای و الکترونیکی داشته است.

وزارت علم و فناوری فیلیپین در سال ۲۰۲۰ از برنامه‌های جدید خود برای تقویت تولید محصولات فناورانه و الکترونیک خبر داده تا بازار صادراتی این کشور بیش از پیش تقویت و متنوع شود. از جمله محصولاتی که در این راستا در فیلیپین تولید خواهند شد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

 

ابداع مواد گیاهی برای تولید دارو‌های تازه: محققان فیلیپینی ۱۸ ماده جدید را از گیاهان خاص موجود در این کشور استحصال کرده اند که می‌توان از آن‌ها برای تولید دارو‌های خاص و تازه استفاده کرد. یکی از این مواد گیاهی برای تولید دارویی به کار گرفته خواهد شد که برای اولین بار در دنیا می‌تواند تب دنگی را به طور قطعی درمان کند. این بیماری از طریق پشه‌ای به نام آئدس به انسان منتقل می‌شود. این پشه که به ببر آسیایی مشهور شده در مناطق استوایی جهان به‌ویژه آسیای جنوب شرقی از جمله مالزی وجود دارد. این بیماری اخیراً گسترش زیادی یافته‌است و تلفات انسانی زیادی برجای گذاشته‌است. علائم این بیماری سردرد، کمردرد و پشت درد، تب معمولاً شدید و در برخی موارد خارش و جوش در قسمت‌های مختلف بدن است. موارد مرگ ناشی از این بیماری یک در هزار گزارش شده است.

 

 

تولید انواع محصولات رباتیک: تولید انواع ربات از جمله عرصه‌های جدید فعالیت در کشور فیلیپین است. یکی از طرح‌های خاص فیلیپین در این زمینه تولید ربات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی برای کمک به حرکت افراد آسیب دیده، مجروح و تحت درمان است. یکی از این ربات‌ها به نام اگاپی که بدنه آن با چاپگر‌های سه بعدی نیز به سرعت قابل ساخته شدن است، به افراد مجروح کمک می‌کند تا اعضای بدن و به خصوص اندام فوقانیشان را سریع‌تر و بهتر حرکت دهند.

 

دستگاه‌های تنفس مصنوعی: گینهاوا نام دستگاه تنفس مصنوعی ساخت محققان فیلیپینی است که به خصوص بعد از شیوع ویروس کرونا مورد توجه قرار گرفته است. این دستگاه هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان قابل استفاده است.

 

کمک به افزایش صادرات کشاورزی: خلاقیت‌های فناورانه فیلیپین به افزایش صادرات محصولات کشاورزی نیز کمک می‌کنند. یکی از این فرایند‌ها با هدف کمک به افزایش تکثیر گیاه نارگیل ابداع شده که از جمله اقلام صادراتی مهم فیلیپین محسوب می‌شود. فناوری مورد استفاده بدین منظور فناوری جنین زایی سوماتیک نام گرفته و با استفاده از آن انواع گیاه نارگیل با شرایط ژنتیکی بهتر شناسایی شده و با استفاده از روش‌های مختلف برای بازتکثیر سریع آن‌ها اقدام می‌شود. با استفاده از این فناوری تکثیر، می‌توان ۳۰۰ گیاه جدید نارگیل را از بافت‌های یک میوه آن که از نظر ژنتیکی شرایط مناسبی دارد، استحصال کرد.

 

قایق مبتنی بر انرژی‌های تجدیدپذیر: محققان فیلیپینی از تولید نوعی قایق جدید مسافربری نیز خبر داده اند که انرژی لازم برای حرکت خود را از طریق انرژی امواج تامین می‌کند. با توجه به همسایگی بخش زیادی از کشور فیلیپین با دریا و وجود موج‌های دائمی در این بخش از جهان، این اختراع تازه می‌تواند هزینه‌های حمل و نقل را در فیلیپین کمتر کرده و از سوی دیگر از میزان آلودگی محیط زیست و آب دریا‌ها بکاهد. این قایق قادر به حمل ۱۵۰ مسافر، ۱۵۰ موتورسیکلت و ۴ خودروی ون است و تریماران نام گرفته است.

 

تولید موتور‌های دیزلی ارزان قیمت: فیلیپین تولید موتور‌های دیزلی ساده و ارزان قیمت برای نصب بر روی انواع ماشین آلات کشاورزی را نیز در دستور کار خود قرار داده است. یکی از انواع این موتور‌ها که ۱۲ اسب بخار قدرت دارد، می‌تواند به مدرن شدن صنعت کشاورزی و افزایش برداشت محصول در دورافتاده‌ترین نقاط این کشور کمک کند.

فیلیپین در مجموع قصد دارد تا در آینده نزدیک در حوزه علم و فناوری به خودکفایی رسیده و تمامی نیاز‌های حیاتی خود را در این زمینه در داخل کشور برطرف کند. دستور کار هماهنگ برای علم و فناوری موسوم به ان اس تی پی که توسط وزارت علم و فناوری فیلیپین از سال ۲۰۰۲ به این سو به اجرا درآمده مهم‌ترین سند اجرایی علمی این کشور است که حل مشکلات داخلی با هدف رشد کشور و کاهش خطرات ناشی از بلایای طبیعی مهم‌ترین نقاط تمرکز آن است. اجرای این دستور کار از سال ۲۰۱۴ به طور جدی مورد توجه قرار گرفته و دولت فیلیپین امیدوار است از این طریق علاوه بر خودکفایی در حوزه علم و فناوری بتواند صادرات خود را نیز افزایش دهد.

 

از جمله فناوری‌های مورد توجه در این دستور کار می‌توان به سنجش از راه دور، پردازش راداری، ارتقای قابلیت‌های آزمایش و اندازه گیری محیطی، مدل سازی برای بررسی تغییرات آب و هوایی، انجام محاسبات پیچیده رایانه‌ای با دقت و سرعت بالا و ... اشاره کرد. وزارت علوم و فناوری فیلیپین برای تحقیقات گسترده علمی در برخی حوزه مانند فناوری نانو، بیوتکنولوژی، مهندسی ژنتیک، مواد و متالورژی و ... مراکزی جدید نیز تاسیس کرده است.

 

بررسی‌های دولت فیلیپین نشان می‌دهد تا سال ۲۰۲۴ ارزش بازار فروش نرم افزار و خدمات نرم افزاری در این کشور از مرز ۷۸.۴ میلیون دلار خواهد گذشت. در سال ۲۰۱۹ دو سوم این بازار در اختیار نرم افزار‌های کاربردی مورد استفاده شرکت‌های تجاری بوده است. در حال حاضر بیش از ۴۰۰ شرکت نرم افزاری آمریکایی و اروپایی در فیلیپین مشغول به کار هستند که به دیجیتالی شدن فرایند‌های حرفه‌ای در این کشور کمک می‌کنند.

 

دولت این کشور در سال ۲۰۲۰ بودجه‌ای ۸۰۰ میلیون دلاری را به اجرای استراتژی تحول دیجیتال فیلیپین اختصاص داده که هدف از طراحی آن ارتقای زیرساخت‌های دیجیتال، افزایش ارتباطات اینترنتی و مخابراتی، تسهیل انجام فعالیت‌های کاری به طور مجازی و افزایش استفاده از نرم افزارها، خدمات کلود و سیستم‌های خرید آنلاین و دولت الکترونیک است. ایجاد شهر‌های هوشمند برای ارتقای اقتصادی، مقابله با مشکل افزایش جمعیت، افزایش سرعت اینترنت و کمک به شکل گیری اقتصاد دیجیتال در دستور کار قرار گرفته است.